U Francuskoj sjutra prvi krug vanrednih izbora

Liberalni predsjednik Emanuel Makron bi uskoro mogao da pozove premijera iz neprijateljske stranke da predvodi vladu Francuske – vjerovatno Džordana Bardelu iz ekstremno desničarskog Nacionalnog skupa.

Makronovi centristi su na putu za težak poraz na parlamentarnim izborima u dva kruga 30. juna i 7. jula, piše Politico.

To znači da će predsjednik vjerovatno morati da se okrene opoziciji kako bi formirao vladu pod njegovim predsjedništvom – što je težak brak koji Francuzi nazivaju zajednički život.

Makronov mandat traje do 2027. i bila bi potrebna ogromna kriza da on ranije ode sa funkcije.

Kohabitacija nije bez presedana, Francuska je iskusila tri puta u modernoj istoriji. Konzervativni premijeri Žak Širak i Eduar Baladur sarađivali su sa socijalističkim predsjednikom Fransoa Miteranom 1980-ih i 1990-ih, dok je socijalistički premijer Lionel Žopin bio u kohabitaciji sa Širakom kao predsjednikom od 1997. do 2002.

Ovaj put je, međutim, drugačije. Svi ti prethodni politički čudni parovi bili su iz političkog mejnstrima, što je činjenica koja je pogodovala saradnji.

U međuvremenu, premijer iz jedne od političkih ekstrema gurnuo bi Francusku u nepoznate vode.

Izgledi već izazivaju uzbunu u EU i šire. Druge zemlje EU strahuju od katastrofalnih posljedica po položaj Francuske kao globalne strateške sile i ključne članice EU sa Briselom koji je izgubio jednu od rijetkih preostalih članica bloka koje sa autoritetom mogu da vode na međunarodnoj sceni po temama koje se kreću od industrijske politike do odbrane.

Pokušaji da se zauzda visoki dug zemlje ili da se pojača podrška Ukrajini, takođe, biće samo teži ako se vlada krajnje desnice bori za prevlast sa Makronom.

Podrška Ukrajini

Generalno se smatra da francuski predsjednik ima isključiva ovlašćenja nad odbranom i spoljnom politikom, poznata kao „domain reserve“.

Realnost, međutim, nije tako jednostavna. S obzirom na to da se budžet mora dogovoriti u parlamentu, svaki novi fond za odbranu, ili dodatni francuski doprinos Ukrajini, mogao bi biti blokiran u Narodnoj skupštini.

U Briselu već postoji strah da bi francuski parlament kojim dominiraju desni i lijevi populisti mogao da sabotira odbrambene planove EU i njenu podršku Ukrajini.

Neki od najbližih saveznika Francuske, poput Njemačke i Poljske, izdali su neobično oštra upozorenja, odajući svoju zabrinutost da bi pobjeda krajnje desnice u Francuskoj – poznate već dugo po flertovanju sa Kremljom – mogla da potkopa evropsko jedinstvo u trenutku kada je kontinent ugrožen od Rusije.

Odluka francuskih birača „imaće uticaj širom Evrope“, upozorio je poljski ministar odbrane Vladislav Kosinjak Kamiš u ponedjeljak na sastanku sa svojim francuskim i njemačkim kolegama, istovremeno izražavajući sumnju u podršku Nacionalnog skupa Ukrajini.

„Zabrinut sam zbog izbora u Francuskoj“, rekao je kancelar Olaf Šolc za javni servis ARD u nedjelju.

„Nadam se da stranke koje nisu Le Pen – da se tako izrazim – budu uspješne na izborima“.

Kao što je to rekao jedan visoki diplomata EU: „Imam mnogo pitanja o uticaju francuskih izbora na EU… Hoće li francuski parlament moći da ratifikuje fond EU za odbranu? Da li će Francuska i dalje moći da ulaže u odbrambenu spremnost poslije julskih izbora?“

Dužnička bomba

Loše finansije ove zemlje takođe mogu predstavljati rizik za eurozonu – kojoj teško da će pomoći tenzije na vrhu u Parizu.

Sa alarmantno visokim odnosom duga od više od 110 odsto bruto domaćeg proizvoda, Makron je teško balansirao kako bi smirio tržišta i ubijedio ih da će finansije zemlje održati na održivom putu.

Krajnje desničarski planovi da se povuku iz Makronove izuzetno nepopularne penzione reforme i smanje starosnu granicu za penzionisanje sa 64 godine na 62 godine, međutim, rizikuju da odbace Francusku miljama sa tog puta.

Predstojeća francuska vlada će se već suočiti sa teškim pregovorima sa Briselom da izbjegne kaznu za svoj zabrinjavajući nivo javnog duga, razgovori koji bi samo postali teži sa ministrom finansija krajnje desnice.

Guranje sistema do krajnjih granica

Francuske kohabitacijske vlade su u prošlosti uticale na Brisel. Vlade Miterana i Širaka iskusile su stalne borbe za vlast sa svojim premijerima, ali su nastojale da prikažu jedinstvo u Briselu jer su se složile oko osnova: mjesta Francuske u EU, vladavine prava i zajedničke ideje o demokratskom diskursu.

Ovog puta, kohabitacija bi testirala granice sistema.

Centralna uloga Francuske u projektu EU znači da bi samo nekoliko pravila koja se primenjuju na manje zemlje mogla da drži pod kontrolom francusku izvršnu vlast, na primjer, ako Francuska počne da ignoriše sudske presude EU o pravima na azil ili medijskim slobodama.

„Ako Francuska počne da krši osnovna prava EU, Evropski parlament bi zahtijevao zamrzavanje francuskih fondova EU. Ali to bi bilo mnogo teže, jer je Francuska druga po veličini zemlja u EU i neto doprinosilac“, rekao je evropski poslanik Danijel Frojnd, koji je predvodio tužbu parlamenta da primora Brisel da zamrzne sredstva kako bi kaznio kršenje vladavine zakona u Mađarskoj i Poljskoj.

Francuski premijer i predsjednik takođe će morati da se dogovore o tome koga će poslati u Brisel da preuzme uticajnu ulogu francuskog komesara EU.

U prošlosti, što je nevjerovatno, Francuskoj je bilo dozvoljeno da pošalje dva komesara tokom perioda kohabitacije, ali ovaj put joj neće biti priušten takav luksuz.

Makron i potencijalni premijer Francuske, Bardela, već se bore oko toga ko će imenovati komesara.

Bardela je u ponedjeljak tvrdio da bi buduća vlada, a ne Makron, trebalo da izabere kandidata. „To će biti jedna od prvih odluka koje ćemo donijeti“, rekao je Bardela, dodajući da „istražuje“ imena koja treba da iznese.

Nekoliko Makronovih saveznika, međutim, vide stvari drugačije. Govoreći u četiri oka, priznali su da ne postoji pisano pravilo o tom pitanju, ali su naglasili da bi Makron trebalo da predloži sljedećeg francuskog komesara, kao što je predsjednik to uvijek činio.

Ali stvarnost nije tako jasna kao što bi to rekli Makron ili Bardela. Prema sporazumima EU, ministri 27 zemalja EU predlažu listu komesara, a ne šefovi država ili vlada. To bi Bardeli dalo riječ.

Međutim, komesare treba da prihvati predsjednik Komisije i potvrdi Evropski savjet, gdje Makron zasijeda.

Opadajući uticaj

Prije nego što je Makron 9. juna objavio odluku o raspisivanju vanrednih izbora, očekivalo se da će Francuska obezbijediti moćno mjesto potpredsjednika Evropske komisije zaduženog za glavne ekonomske portfelje kao što je konkurencija.

Taj zadatak bi omogućio Parizu da ispuni svoje ključne interese više domaćih industrijskih šampiona EU i odbrambenu poziciju protiv SAD i Kine.

Ali s obzirom na to da je Makron oslabljen nakon što je izgubio dva uzastopna izbora, a borbeni Bardela preuzima uzde vlade, očekuje se sukob, koji bi mogao oslabiti francusku ruku.

Vlada krajnje desnice mogla bi da bude usklađena sa ključnim francuskim interesima kao što su podrška nuklearnoj energiji i poljoprivrednicima, ali bi toksičnost krajnje desnice potkopala francusku agendu u Briselu.

Stručnjaci se slažu da Makron „rizikuje da postane ometeni predsjednik, sa vladom koja bi mu mogla da mu protivrječi“, rekao je Paskal Žoanin iz Šuman fondacije. „To bi moglo dovesti do haotične politike i potkopati uticaj Francuske u Evropi“.

Posljednja istraživanja

Prema podacima od petka koji su objavljeni u listu Eko, ekstremno desničarska partija Nacionalno okupljanje će dobiti 37 odsto glasova na francuskim parlamentarnim izborima, što je dva odsto više glasova u odnosu na procjene od prije sedam dana.

Prema anketi, blok Zajedno francuskog predjsednika Emanuela Makrona može da očekuje 20 odsto glasova, što je za dva odsto manje nego prošle nedjelje.

Ljevičarska koalicija Novi narodni front će, kako se predviđa, dobiti 28 odsto glasova.

(Danas.rs)