Šta kinesko-ruski savez znači za Zapad

Poslednjih godina Peking i Moskva su pokrenuli globalni antiamerički i antiliberalni front. ObJe autokratije veže želja da revidiraju ne samo status Ukrajine i Tajvana, već i sadašnji svjetski poredak. Rusija bi stoga mogla da nastavi da dobija potencijalno još veću pomoć od Kine. Ova politička, ekonomska i sve veća vojna podrška mogla bi da godinama održva rusku ekonomije u životu, a takođe i rat Rusije protiv Ukrajine.

Međutim, interesi Pekinga se višestruko razlikuju od interesa Moskve. Veća kineska podrška Rusiji je veliki rizik za kinesku ekonomiju, ionako podložnu krizama, posebno ako se Zapad odluči na proširenje sankcija protiv kineskih banaka i kompanija. U martu i aprilu 2024 kineski izvoz u Rusiju je opao, prvi put od sredine 2022, u poređenju sa istim mjesecima prošle godine. Ovo odražava sve veći oprez među kineskim finansijskim igračima kao i probleme sa plaćanjem njihovih ruskih klijenata, u pogledu sve većeg pritiska od strane Sjedinjenih Američkih Država.

Uprkos ovim novim razvojima, i dalje postoji veliki skepticizam prema zvaničnoj, pseudopacifističkoj retorici Pekinga. Dugogodišnja i sistematska podrška Rusiji sugeriše da Kina ima interes da održava visoku temperaturu konfrontacije u Ukrajini i iz različitih sporednih efekata ovog rata za sebe izvlači ekonomske i geopolitičke prednosti. Rat u Evropi vezuje zapadne resurse i odvlači pažnja Vašingtona od aktivnosti Pekinga u drugim djelovima svijeta.

Kina zadovoljno trlja ruke u rusko-zapadnom sukobu oko Ukrajine. I profitira od različitih transnacionalnih posljedica ovog konflikta. Što se prije svega tiče same Rusije, ali i Evrope, Azije i drugih pozicija na kojima su politički i ekonomski konkurenti Kine zauzati ovim ratom. Zavisnost Rusije od Kine je već signifikantna i nastavlja da raste, pošto kineske kompanije preuzimaju mjesto nekadašnjih zapadnih trgovinskih i investicionih partnera Rusije.

Relativna moć Kine prema Rusiji umnožava se svakim mjesecom rata. Rastuća proizvodnja oružja i municije ruske odbrambene industrije mimikrira pseudo rast ekonomije, što zabašuruje realni ruski ekonomski pad. I kineska ekonomija je trenutno uzdrmana poteškoćama. Međutim, kineska ekonomije, za razliku od ruske, nastavlja realno da raste, uvozeći ruske smiješno jeftine sirovine, a potom preplavljujući Rusiju svojim robom široke potrošnje.

Osim toga, Moskva postepeno dozvoljava da sve više njene najnovije vojne tehnologije bude prebačene u Kinu. Iako Rusija još uvijek nije čisto vazalna država u odnosu ka Kini, ona nema drugog izbora nego da se povinuje sve većim zahtevima Pekinga – bilo da su to popusti na cijene energenata, kineso prisustvo u Centralnoj Aziji ili podrška kineskim hegemonističkim naporima u južnoj i istočnoj Aziji – što Moskvi pravi problem sa tradicionalno bliskim partnerima Rusije, poput Indije i Vijetnama.

Peking ne želi ni da Moskva u Ukrajini u potpunosti pobijedi niti da potpuno izgubi. Ruska pobeda, uz kinesku podršku, bi ojačala Moskvu, ali još više otuđila Zapad od Pekinga. Ruski poraz bi destabilizirao Putinov režim što bi moglo prouzrokovati politički zaokret ili čak kolaps. Što ne bi samo dovelo do toga da Kina izgubi pristup jeftinim energentima, ruskom tržištu, Arktiku i vojno-tehnološkim tajnama, nego bi moglo da znači i gubitak najbitnijeg partnera u dugoročnom rivalstvu Kine sa SAD, a to bi ugrozilo cilj Pekinga da pretekne Ameriku kao globalnu vodeću silu.

Obzirom na takve interese, kineske pozive na mir ne treba shvatiti preterano ozbiljno. Više od deset godina Peking podrškom Rusiji otvoreno krši svoje obaveze iz Ugovora o Neširenju Nuklearnog Oružja (Nuclear Non-proliferation Treaty – NPT). Danas se skoro niko više ne sjeća da je Kina, kao atomska sila, garantovala da poštuje suverenost i granice Ukrajine: prvo 1994, kad je Ukrajina pristupila NTP, a onda i 2013, ratifikacijom kinesko-ukrajinskog Ugovora o Prijateljstvu. Ali realnost na terenu je posve drugačija i glasi da navodna neutralnost Kine i ekonomska podrška Pekinga Moskvi od 2014 predstavljaju ključni preduslov za radikalnu reviziju državnih granica u Evropi od strane Rusije.

Još gore, tokom razvoja genocidnog rat Rusije protiv Ukrajine, Peking sve više pruža retoričku podršku apologetskim narativima Moskve, proizvedenim za Globalni Jug, poput prevarantske ruske formule o navodnim “legitimnim bezbednosnim rezervama Moskve”. Kina je namjerno preuzela (pogrešnu) interpretaciju koncepta Kremlja  o “nedelivoj bezbednosti” kao centralnu potku svoju sopstvene spoljne politike, da bi time Zapad učinila odgovornim kako za rat u Ukrajini tako i za napetosti u indo-pacifičkom prostoru.

Nevjerovatno je koliko daleko je Peking otišao u podršci Moskvi, iako to negativno utiče na odnose Kine sa zapadnim svetom. Rizik od trgovinskog rata sa USA raste, razumijevanje Zapada za Tajvan se povećava, a Evropa se pridružuje negativnom stavu Sjedinjenih Država prema Kini. Ponašanje Rusije i Kine oživjelo je polumrtve transatlantske odnose i induciralo nove diskurse, kako u geopolitici tako i u vojnoj industriji u Evropi. Uprkos ovim i drugima negativnim posljedicama po Peking, Kina nastavlja da podržava Rusiju.

Danas Peking i Moskva bude utisak da su svemoćna antidemokratska i antiamerička koalicija, kojoj, usput, pripadaju zloglasne odmetničke države kao što su Iran, Severna Koreja ili Sirija.  Ali potencijal za pukotine u ovom neformalnom savezu su previše očigledne. Tako bi sve jače povezivanje Rusije sa okuraženom Severnom Korejom moglo dovesti do za Kinu teške menage-a-trois dinamike. Peking po svemu sudeći nije zainteresovan za nova sazvežđa moći u svom dvorištu, posebno zvog sve veće zabrinutosti Amerike za Korejsko poluostrvo. Za Kinu Rusija sada ima ulogu koja je sve sličnija onoj Sjeverne Koreje – korisnog, ali i nestabilnog pa čak i toksičnog antizapadnog partnera, koga Peking ima poteškoća da kontroliše, ali ipak mora da ga podržava.

Finalno, ne treba zaboraviti da je Metju Kronig u svojoj knjizi “The Return of Great Power Rivalry” jasno dokazao da autokratski režimi posebno pate od nestabilnosti svojih spoljno i unutrašnjo političkih konstrukcija. Svjetska istorija pokazuje da su otvoreni politički sistemi sa konkurencijom, vladavinom prava i pluralizmom efikasniji ne samo za sopstvene građane, već i na međunarodnom nivou. Pluralističke zajednice su bolje sposobne da se nose i sa međunarodnim sukobima sa svojim neprijateljima i sa rješavanjima tenzija sa svojim stranim saveznicima.

U tom kontekstu, za Zapad je važno da zadrži svoju odlučnost i jedinstvo  u ambivalentnim situacijama poput sadašnje. Danas to konkretno znači da Ukrajini pruži svu neophodnu podršku. Ukrajinska pobeda na bojnom polju, ostvarena uz podršku Zapada, i obnova teritorijalnog integriteta Ukrajine, su danas najbolje sredstvo za obuzdavanje ruskog i kineskog revizionizma u budućnosti.

(Prevod: Mirko Vuletić)