Ko i zašto želi autonomnu ili autokefalnu crnogorsku crkvu?

Ideja oko formiranja autonomne ili autokefalne crnogorske crkve i crkveni separatizam nije nikakva novost u Crnoj Gori. Ideja nastaje ranih 90ih godina formiranjem tzv. Crnogorske pravoslavne crkve gdje je tzv. mitropolit bio Antonije Abramović a uz podršku tadašnjeg Liberalnog saveza koji se borio za separatizam u Crnoj Gori.

Tu retoriku kasnije je preuzela Demokratska partija socijalista koja je na kraju i kreirala nezavisnu Crnu Goru a forsiranje tzv. CPC prilikom dodjela sredstava vjerskim zajednicama je bilo i više nego očigledno. Poslednji udar se dogodio krajem 2019. godine donošenjem Zakon o slobodi vjeroispovjesti gdje je država trebala da preuzme imovinu svih vjerskih zajednica u Crnoj Gori, iako je na meti bila samo imovina Srpske pravoslavne crkve, čime bi, kako su i naveli na kongresu DPS-a, trebala da bude formirana crnogorska crkva koja bi „zaokružila“ nezavisnost Crne Gore.

Međutim, spriječeni su u tom naumu. Dogodile su se litije Sprske pravoslavne crkve koje je narod Crne Gore masovno podržao što je dovelo do sloma režima Mila Đukanovića. Turbulentan je bio period nakon toga, vlada Zdravka Krivokapića, pored donošenja izmjena i dopuna Zakona o slobodi vjeroispovjesti u rekordnom roku na inicijativu tadašnjem Ministra pravde ljudskih i manjinskih prava Vladimira Leposavića, nije uradila gotovo ništa da se popravi status Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, jedine kanonske pravoslavne zajednice. Temeljni ugovor ostaje nepotpisan, a borba za jedinstvo SPC i dalje traje, obzirom da su se pojavili novi glumci u teatru koji promovišu autonomiju odnosno autokefaliju crnogorske crkve a koji su važili za borce za svetinje i na krilima litija došli na vlast.

Pravoslavna crkva Crne Gore – zaboravljena prošlost, ili skrivena opasnost?

Jedan od modela koji se pojavio, a za koji se spekuliše da je potekao iz kabineta Duška Markovića, tadašnjeg premijera Crne Gore bio je takav da se formira Pravoslavna Crkva u Crnoj Gori.

Otac Nikola Pejović je te 2020. godine saopštio da ne postoji ni jedan crkveni razlog, ni potreba, ni želja za ovako nečim  kada bi Crkva tek tako mijenjala svoja ustrojstva, nazive i učenja, povlađujući partijskim interesima (bilo koje partije, a kamo li one na čijem čelu su ateisti i antiteisti) ona bi odavno izgubila smisao.

„Na teritoriji Crne Gore postoji i postojaće samo jedna kanonska Crkva – Srpska Pravoslavna Crkva, prepoznata, poštovana i priznata od svih drugih pomjesnih pravoslavnih Crkava, sa kojima čini Jednu, Svetu, Sabornu i Apostolsku Crkvu.“, kazao je tada o. Nikola.

 

„Vjekovima ostajući vjerna Svetom Savi, naša Mitropolija je jedina svetosavska eparhija koja ima 8 vjekova neprekinutu vezu sa Pećkim Patrijarsima. Zato titula crnogorskih mitropolita krasi i dio egzarh (čuvar) trona Pećkoga. Trudom i podvigom našeg Mitropolita Amfilohija misija SPC u CG je poznata u cijelom pravoslavlju, zato su naše svetinje posjećivali i nosili odavde najveličansvenije utiske svi pravoslavni poglavari,često nam govoreći kako se na našim saborima i u našim svetinjama osjećaju kao u raju! Crkva u CG je doživjela pravi Vaskrs, obnovljeni hramovi, manastiri, sagrađeni novi, narod se vratio Bogu….. To znači da ovdašnja Crkva ima punoću blagodati i sile Božije. Razbijati to, zarad nekih nacionalističkih razloga je ludost. Crkva niti stvara niti ukida nacije. U Crkvi se ne postaje ni Srbin, ni Crnogorac, ni Ris ni Grk. U Crkvi se postaje Hrišćanin!!! Srpska Pravoslavna Crkva, kao što to nije ni jedna pomjesne pravoslavna crkva, nikada nije bila crkva samo jedne nacije, samo jedne države, a još manje samo jedne partije. Ona u svojim njedrima prima sve, bez razlike na naciju, partiju, godine i stalež. Nije li to rezultat svih istraživanja gdje građani imaju ubedljivo najviše povjerenja u SPC, i to u vremenu najžešće propagande i napada?“, kazao je tada o. Nikola.

Ipak, koliko god pokušavali da zaboravimo na taj tmuran period represije Demokratske partije socijalista, ipak ostaje gorčina kad prepoznamo da se ovaj proces još uvijek nije završio i da čak kod nekih postoji iskrena želja da se ovaj model primijeni na Srpsku pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori. Takvi akteri su i dalje minorni, djeluju preko stranica na Facebooku i promovišu sopstvene ideje na društvenim mrežama, u vidu Crnogorske pravoslavne crkve Pećkog patrijarhata. Osim što postoji jedan problem. Ona već postoji i zove se Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori. Pećka patrijaršija je sastavni dio Srpske pravoslavne crkve i ostaje matica Pravoslavlja u sprskom narodu.

Politički pritisak i izbjegavanje pomena punog imena crkve

I pored ovih društvenih pritisaka postoji jedan koji je jako uticajniji a koji se tiče političkog pritiska da Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori promijeni naziv a tiče se političara koji izbjegavaju da pomenu njeno puno ime. Naravno, u početku se to mogao okarakterisati kao lapsus, ali i pored opomena, ta praksa se nastavila i postalo je i više nego jasno da pojedinci u javnoj sferi ne žele da pomenu puno ime crkve iz promocije neke sopstvene ideje ili pak želje za promjenom u crkvenom životu Crne Gore.

Nije potrebno konkretno navoditi imena, ali je važno naglasiti da i dalje postoji separatistička ideja kod onih koji su zaista vjernici, a kojima navodno nije milo da se patrijarh pita, već bi željeli da postoji neki vid autonomije SPC u Crnoj Gori, konkretnije, samo Mitropolije crnogorsko-primorske, što predstavlja, kako je i gorepomenuto, apsurd i fakat je da time ništa ne bi dobili niti vjernici, niti sama SPC u Crnoj Gori.

Gdje leži problematika?

Suštinski, pitanje položaja i statusa Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, kao i njeno ustrojstvo je politizovano pitanje. I to nikad nije ni bilo pitanje oko toga treba li vjerska zajednica da uvažava svoja vjerska prava ili ne, već pitanje leži u činjenici da se progoni srpstvo iz Crne Gore u hiru kreiranja nove nacije koja nema nikakav istorijski temelj.

Problem je politički i nije nastao 2019. već je nastao referendumom 2006. godine kada se Crna Gora faktički podijelila na dvije grupacije – unioniste i separatiste.

Tada je i Srpska pravoslavna crkva sa tadašnjim mitropolitom Amfilohijem kreirala Episkopski savjet unutar crkve koji bi bio tijelo koje bi komuniciralo sa novim tijelom – državom Crnom Gorom. Mnogi su tada taj pristup okarakterisali kao „aminovanje“ crnogorske nezavisnosti, i odvajanje od srpske Patrijaršije, međutim, vrijeme je pokazalo da to nije bilo tako. Episkopski savjet je tijelo koje je odigralo ključnu ulogu prilikom litija 2020. godine i jedno je od tijela koje je najviše doprinijelo litijskoj pobjedi.

Ipak, istinska pobjeda će biti kada se narod Crne Gore konačno i pomiri i prevaziđe podjele koje su mu nametnute. A Srpska pravoslavna crkva predstavlja jedinu instituciju koja to pomirenje može sprovesti.