EU i njena priključenija

Piše: Aleksandar Lukić

 

U Evropskoj uniji održani su parlamentarni izbori koji su pokazali ono što se i očekivalo. Nacionalno usmerene snage ojačale su i dobile najviše glasova u Francuskoj i Nemačkoj kao glavnim državama, ali i u mnogim drugim. Vladajuće partije u ove dve zemlje izgubile su legitimitet, a francuski predsednik Emanuel Makron odlučio je da raspusti parlament i raspiše izbore koji treba da se održe 30. juna i 7. jula. Očekuje se da će na izborima pobediti Marin le Pen sa oko 34 odsto glasova, dok bi Makronova koalicija Zajedno osvojila tek 22 odsto.

Da li će predsednik Nacionalnog okupljanja Žordan Bardela, 28-godišnji etnički Italijan kao kandidat za premijera, to i postati, teško je prognozirati, ali možda je Makronov manevar usmeren u tom pravcu. Na to navode njegove izjave (1) da Francuska ne želi da bude vazal Sjedinjenih Američkih Država, već ravnopravni saveznik i (2) da Evropa može da umre. Tome u prilog mogu se navesti i njegova poseta Pekingu i Sijeva poseta Parizu. Degolovsko usmerenje Francuske u budućnosti Makronu će biti lakše da ostvaruje u saradnji s Bardelom kao premijerom.

Što se tiče Nemačke, o izborima nema ni pomena, iako je u sličnoj situaciji kao i Francuska, ali to nije neobično s obzirom na političku zavisnost od Vašingtona koja je neuporediva u odnosu na Francusku. Nemačkoj nije dozvoljeno ni da ima ustav kao konstituciju već samo Osnovni zakon (Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland) kao njegov ekvivalent. Poslednja konstitucija, tj. ustav koji je Nemačka imala, bio je Vajmarski ustav donet 1919, a koji je Hitler ukinuo 1933. godine.

Zanimljivo je da je do 1979. parlament Evropske unije bio sastavljan od delegata koje su birali nacionalni parlamenti. Svaka država i tada je imala svoju kvotu u skladu s brojem stanovnika. Dakle, do tada, na nivou Evropske unije koja se tada naziva Evropska ekonomska zajednica, vladao je delegatski sistem. Da podsetimo, u isto vreme u socijalističkoj Jugoslaviji takođe vlada delegatski skupštinski sistem.

Postavlja se pitanje, zašto se prestalo s tim principom. Odgovor se možda krije u tome da je Evropska unija projektovana kao federacija koja bi imala sopstveni identitet i legitimitet kao nadnacionalna tvorevina. Upravo u tom nadnacionalnom principu, donekle paradoksalno, krije se njen birokratski karakter, a „ključ za razumevanje suštinski nedemokratske prirode Evropske unije leži u samoj logici skrivenog evropskog federalizma. [A] demokratski deficit imanentan je ustavnoj i institucionalnoj strukturi ove federacije u nastanku, čija politička nedovršenost predstavlja ključan element strategije njenih idejnih tvoraca“ (B. Kovačević „Skriveni federalizam“).

Evropska unija prvobitno je bila Evropska zajednica za ugalj i čelik (1951), a potom Evropska ekonomska zajednica (1957). Iako je zajednica za ugalj i čelik nastala udruživanjem samo šest evropskih zemalja – Belgije, Holandije, Luksemburga, Italije, Nemačke i Francuske, prisvojen je naziv „evropski“, a ne „zapadnoevropski“, što bi bilo prikladnije. I u tom imenovanju videlo se da su aspiracije saveza da sebi po principu „korak po korak“ pridruži i druge evropske zemlje, uključujući i tada socijalističke zemlje koje su pripadale drugom bloku, poznatom kao Savet za uzajamnu ekonomsku pomoć (SEV), osnovanom 1949. godine.

Glavni promoter te ideje bio je neko ko nije etnički Francuz već Nemac s francuskim državljanstvom Robert Šuman, koji se slavi kao tvorac te zajednice i rodonačelnik ujedinjene Evrope, ali ne onako kako je to video De Gol – od Lisabona do Vladivostoka u saradnji s Rusijom već protiv Rusije. Kada je Šuman, kao predsednik francuske vlade, potpisao sporazum o uglju i čeliku, to je prevashodno imalo značaj za vojnu industriju, uz povezivanje Francuske i Nemačke u frontu protiv Sovjetskog Saveza, tj. Rusije. Tome su se oštro suprotstavljali degolisti, ali su ostali u manjini.

Šuman je inače pripadao grupi koja je promovisala tzv. socijalno katoličanstvo, a prema kojem su Srbi zastupnici „propalog ruskog despotizma u Evropi“. U skladu s tim smatrali su da da je kralj Aleksandar vladar istočnjačkog karaktera koji ugnjetava prozapadne narode u Jugoslaviji. Tražili su da se vrati ustavni režim, a kraljevina federalizuje i tako ukine kopija ruskog carističkog režima, kako su oni procenjivali tadašnji jugoslovenski sistem.

Šuman se protivio ideji srpskog jedinstva i kritikovao bilo kakvo negiranje istorijskih i etničkih granica i posebnosti, zastupajući stav da Srbi u Srbiji i Srbi izvan Srbije nisu isto u identitetskom smislu. U svojim stavovima naročito se oslanjao se na stavove Hrvatske seljačke stranke Stjepana Radića i Vlatka Mačeka (Vidi o tome: S. Sretenović, Francusko srpski odnosi u 19. i 20. veku).

Ako se imaju u vidu takvi stavovi „osnivača“ Evropske unije, može se objasniti i stav Evropske unije o srpskom pitanju prilikom razbijanja socijalističke Jugoslavije i kasnije u postsocijalističko vreme sve do danas, o pitanju Kosova i Metohije, Republike Srpske i Crne Gore. Sve što birokratija Evropske unije čini, uklapa se u osnovne stavove njenog osnivača. I dokle god Srbija ne prihvati stav da Srbi iz Srbije nisu isto što i Srbi izvan Srbije, pri čemu su, naravno i Kosovo i Metohija izvan, neće biti primljena u tu organizaciju i protiv nje će se voditi hibridni ratovi.

Međutim, istorijski procesi su promenljiva kategorija. Evropska unija nalazi se u velikoj krizi koja je započela bregzitom, tj. izlaskom Velike Britanije iz tog saveza što ga je ostavilo kao krnju Evropsku uniju koja uprkos tome i dalje koristi engleski jezik kao službeni. Ta činjenica mnogo govori o njenom političkom statusu i odnosima zavisnosti. Kriza se intenzivirala s početkom Specijalne vojne operacije. Pokazuje se da šumanovski projekat koji hoće da ujedini Evropu tako što će izopštiti ili dezintegrisati Rusiju, a takođe i Srbiju koju vidi kao njenu kopiju, dugoročno nema perspektivu.

Degolovska ideja mogla bi ponovo da oživi posle ovih francuskih izbora i počne da gradi Evropu suverenih nacija koja bi i Srbiju i Rusiju videla kao istorijske državotvorne narode u svome sastavu.

(RT Balkan)

(Mišljenja i stavovi objavljeni u rubrikama „Drugi pišu“ i „Kolumne“ nisu nužno i stavovi redakcije portala „Borba“)