Istoričarka Dušica Bojić: Vojvoda Mirko Petrović je ubjeđivao kneza Mihaila Obrenovića, da usvoji njegovog sina Nikolu, kako bi ovaj naslijedio prijesto Srbije

On dec 20, 2022

Krune Nemanjića vijekovima raspaljuju maštu u srpskom narodnom predanju koje im je pripisalo svojstva relikvija koje čuvaju dio moći velikog doba srednjovjekovne Srbije. Pominju se tri, navodno, originalne koje se sada nalaze u Beču, Budimpešti i na Cetinju.

Tako se u vijestima o krunisanju knjaza Nikole Petrovića, 1910, naglašavalo da je on ponio „jedinu sačuvanu nemanjićku krunu“ koja je pripadala kralju Stefanu Dečanskom. Ona se i danas čuva na Cetinju i povremeno izaziva polemike između onih koji se drže ovog modernog predanja i onih koji vjeruju naučnim dokazima.

Upravo naučnici ukazuju da srednjovjekovni vladari nisu mogli da budu krunisani plišanim klobukom koji se čuva na Cetinju, ma koliko bogato on bio ukrašen vezom, zlatnim ukrasima, dragim i poludragim kamenjem i – baroknim ikonicama.

– Već na prvi pogled vidi se da je pliš „krune Stefana Dečanskog“ uvjerljivo nov, što isključuje njegovo srednjovjekovno porijeklo, a da ne govorimo o baroknim ukrasima – kaže Dušica Bojić, direktor Istorijskog muzeja Srbije.

– Iako se vodi pod imenom „krune Stefana Dečanskog“, to je približno crkvena mitra koju pravoslavni arhijereji nose tokom bogosluženja. Srednjovjekovne vladarske krune izgledale su mnogo drugačije. Njih ćemo uskoro moći ponovo da vidimo, jer je Istorijski muzej Srbije organizovao naše najvrsnije stručnjake koji su na osnovu živopisa napravili idealne rekonstrukcije iz doba Nemanjića i despotovine – navela je ona.

Nauka nema odgovor kakva je sudbina originalnih srednjovjekovnih kruna srpskih vladara, da li su tokom ratova s Osmanlijama uništene ili opljačkane. U gorem slučaju one su raskomadane, da bi se iz njih izvadilo drago kamenje, a zlato je pretopljeno. Druga, bolja mogućnost je da su ukradene i sačuvane u nekim riznicama.

Naučnici smatraju da je u stvaranju legende o kruni Stefana Dečanskog kumovao rivalitet vladarskih kuća srpskih država Srbije i Crne gore u 19. i 20. vijeku.

– Još je vojvoda Mirko Petrović ubjeđivao kneza Mihaila Obrenovića, koji u braku nije imao djece, da usvoji njegovog sina Nikolu, budućeg crnogorskog kneza, kako bi ovaj naslijedio presto Srbije – kaže Dušica Bojić i dodaje:

– U trenutku krunisanja kralja Nikole, 1910. vladao je rivalitet sa Karađorđevićima pa je „kruna Stefana Dečanskog“ bila politički argument da su Petrovići „pravi“ naslednici Nemanjića – tvrdi Bojić.

Poznati istoričar Aleksa Ivić je 1935. godine na osnovu arhivskih dokumenata objavio naučni rad o dvije sačuvane krune iz doba srpske despotovine. Onu koja se i danas nalazi u Palati Hofburg u Beču je 1605. Stefanu Bočkaiju, knezu Transilvanije, poslao turski sultan u vrijeme njihovog savezništva. Krunu, za koju neki naučnici smatraju da je pripadala despotu Stefanu Lazareviću, veliki vezir Lala Mohamed predao je Bočkaiju 11. novembra 1605. na Rakoškom polju. Već sledećeg dana transilvanskog kneza je pred njegovim prestonim gradom Vacom sa sličnim poklonom dočekala delegacija grada Kronštata, današnjeg Brašova. Oni su mu poklonili plijen iz boja sa Turcima, srpsku despotsku krunu i zlatom izvezeni pojas, za koje je Ivić utvrdio da su završili u u budimpeštanskom muzeju.

– Za nemanjićkim insignijama se traga vjekovima, ali na žalost nas Srba, njihova sudbina je i dalje nepoznata – kaže istoričar Nebojša Damnjanović, kustos- savjetnik Istorijskog muzeja Srbije u penziji.

– Postojala je nada da su neke od kruna sačuvane i tražene su u Beču, Budimpešti, Bobovcu u Bosni, ali one nisu potvrđene ili nisu nađene, što ne znači da treba odustati od traganja. Onom krunom iz Beča trebalo je da bude krunisan kralj Milan Obrenović, ali je Austrija u poslednji čas odbila da mu je da. U svakom slučaju „kruna Stefana Dečanskog“ sa Cetinja nema veze ni Dečanskim, ni sa srednjim vijekom, najvjerovatnije je riječ o mitri iz 18. ili 19. vijeka. Srpske vladarske krune bile su „steme“ nalik onima koje su nosili romejski carevi – naveo je on.

Damnjanović je najviše muzeološko zvanje stekao upravo knjigom „Krunisanje srpskih vladara“, koju je napisao u saradnji sa arhitektom i heraldičarom Dragomirom Acovićem.

– On je kao vrhunski ekspert isključio i najmanju mogućnost da se na Cetinju čuva srednjovjekovna kruna. Postoje neke pretpostavke da je riječ o mitri koju je Petar Prvi Petrović Njegoš dobio kada ga je karlovački mitropolit Mojsije Putnik hirotonisao u vladiku i da je ona vremenom u predanju od „arhijerejske krune“ postala „kruna Dečanskog“. Po drugoj pretpostavci, riječ je o poklonu Njegošu, pristiglom iz Rusije, koja je bila pokrovitelj Crne Gore, bez koje ona doslovno ne bi mogla da postoji. Te osnovane pretpostavke niko nije istraživao, pa je preovladao mit – kaže Damnjanović.

(Novosti online)