Danas je Vidovdan: “Nije važno kakva sila nas napada, već koliku svetinju branimo“
Srpska pravoslavna crkva i vjernici danas obilježavaju Vidovdan kada crkva vjekovima daje pomen knezu Lazaru Grbljanoviću, Milošu Obiliću i srpskim ratnicima poginulim u bici sa Turcima na Kosovu polju 1389. godine.
Vidovdan je prilika i da se sjetimo Gavrila Principa koji je na današnji dan 1914. godine ubio austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu, što je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju i početak Prvog svjetskog rata, koji se, pored ostalog, okončao nestankom Austro-ugarskog carstva.
Za ime kneza Lazara Hrebljanovića, kosovske junake i bitku vezane su mnogobrojne legende, pa i kosovski ciklus srpske epske poezije koji je sačuvao od zaborava veliki dio srpske istorije prije i poslije pada Srbije pod vlast Otomanske imperije, u kojima se Kosovo, uz pravoslavlje i svetosavlje, slavi kao nepresušni izvor srpske duhovnosti.
Narodni pjesnik bilježi istovremeno i riječi čovekoljubivog i hristoljubivog Lazara koji poziva srpske vitezove da se „kao Hristovi ratnici“ suprotstave najezdi „Alahovih ratnika“: „Zemaljsko je za malena carstvo, a nebesko uvijek i dovijeka“.
Nadirućoj turskoj vojsci predvođenoj sultanom Muratom, na području rijeka Sitnice i Laba suprostavila se mnogo manja srpska vojska predvođena knezom Lazarom Hrebeljanovićem.
Duge pripreme i na srpskoj i na turskoj strani govorile su jasno da se radi o velikoj borbi. To se vidjelo već i po tom što su na bojno polje krenula i oba vladara lično – knez Lazar i sultan Murat sa dva sina Bajazitom i Jakupom.
U narodno sjećanju ostale su i riječi kneza Lazara: „Nije važno kakva sila nas napada, već koliku svetinju branimo“.
Podudarnosti kosovskog i hrišćanskog mita su očigledne: knez Lazar između carstva zemaljskog i nebeskog bira ovo drugo, kneževa večera uoči boja jeste kao poslednja (tajna) Hristova večera, Vuk Branković proizveden je u Judu, Miloš Obilić, koji je ubio Murata, proizveden je u Svetog Petra koji brani Hrista u Gestimenskom vrtu, a Kosovka djevojka je novozavjetna žena mironosnica.
Nakon bitke tijelo kneza Lazara je sahranjeno u njegovu zadužbinu, manastir Ravanicu, da bi u seobi Srba pod patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem bilo prenijeto u fruškogorski manastir Vrdnik.
Sjećajući se jedne od najvećih pogibji srpske vojske i srpskih velmoža na čelu sa knezom Lazarom Hrebeljanovićem, 1389. godine, srpski narod slavi moralnu pobjedu kosovskih junaka, koje je SPC svrstala u red velikomučenika koji su se kao poslednje hrišćansko uporište suprotstavili najezdi islama i nadmoćne Otomanske imperije.
Na mjestu bitke na Gazimestanu kao endemska vrsta postoji crveni kosovski božur, a po narodnom vjerovanju u ponoć, uoči Vidovdana, rijeke postanu crvene i poteku uzvodno.
Dan kada je pucanj Gavrila Principa otvorio put slobodi
Na današnji dan prije 105 godina Gavrilo Princip je izvršio atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu, što je Beču poslužio kao izgovor za vojnu invaziju na Srbiju.
Od šest atentatora pet je bilo mlađih od 21 godine, što ih je, prema tadašnjem zakonu, činilo maloljetnim. Osuđeni su 29. oktobra na dugogodišnje zatvorske kazne i smrt vješanjem. Gavrilo, koji je bio maloljetan, osuđen je na 20 godina zatvora.
U zatvoru u tvrđavi Terezijan, u današnjoj Češkoj, odsječene ruke, mučen poodmaklom tuberkulozom, umro je 28. aprila 1918. godine Gavrilo Princip.
Gavrilo Princip je umro sedam mjeseci i tri dana prije nego što je mogao da vidi kako se njegov san ostvario – kako se 1. decembra 1918. godine stvorila zemlja za koju je i uzeo i žrtvovao život: Jugoslavija.
Na zidu ćelije u Terezinu Princip je napisao: „Naše će sjene lutati po Beču, hodati po dvoru, plašiti gospodu…“.
Rodna kuća Gavrila Principa, zapaljena je u Drugom svjetskom ratu, a obnovljena 1964. godine kao muzej koji je čuvao uspomenu na junaka sa Tromeđe, sve do rata 1992-95. godine, kada je ponovo zapaljena.
Život Gavrila Principa trebalo bi da nas podsjeti da je sloboda vrhovna i jedina nezamenljiva vrijednost.
Erik Hobsbaum, vjerovatno najznačajniji istoričar prošlog vijeka, napisao je u knjizi „Skraćena istorija 20. vijeka, od Prvog svjetskog rata do hladnog rata“ da je to vrijeme „proteklo u znaku Gavrila Principa.
(IN4S)