„Afera Abu Dabi“: CBCG omogućila transakcije koje je Prva banka ocijenila nezakonitim

Prva banka je 2018. godine upozorila Investiciono-razvojni fond (IRF) da su nezakonite tražene transakcije sa računa na kojem se nalazio novac iz Abu Dabi fonda, kojim je do tada upravljalo Ministarstvo poljoprivrede, ali su te transakcije nastavljene nakon što je u novembru iste godine Centralna banka dala mišljenje da su te transakcije ipak zakonite.

To se vidi iz dopisa između IRF-a i Centralne banke, čije su kopije “Vijesti” na zahtjev dobile od IRF-a.

Na čelu ovog državnog fonda od sredine januara ove godine su predsjednik Odbora direktora Velizar Kaluđerović i izvršna direktorica Irena Radović. Šest od ukupno deset korisnika ovog projekta ne vraćaju kredite u iznosu od oko 16 miliona eura, koliko može iznositi šteta za državu kao žiranta.

Sporni račun u Prvoj banci, na koji je uplaćeno 29,6 miliona dolara iz Abu Dabi fonda za razvoj na ime kreditiranja projekata za razvoj poljoprivrede (ADMAS), otvorilo je Ministarstvo poljoprivrede 2015. godine, kada je na čelu tog resora bio Petar Ivanović. Taj račun nije bio dio sistema državnih računa. Njime je upravljalo Ministarstvo sve do 1. marta 2018. godine, kada je tadašnji ministar Milutin Simović potpisao ovlašćenje da tadašnji direktor IRF-a Zoran Vukčević i njegov pomoćnik Zoran Vujović mogu izdavati naloge za uplate i isplate sa sa ovog transakcionog računa, ali je naglašeno za potrebe Ministarstva poljoprivrede.

 Prva banka odbila da obavi transakciju

Prema dokumentima koje su dobile “Vijesti”, Vukčević se 18. oktobra 2018. godine obraća Centralnoj banci da je nakon dostavljanja instrukcija Prvoj banci za isplatu novca korisniku kredita sa ovog računa, dobio obavještenje iz ove banke “da u skladu sa članu 61 Zakona o platnom prometu nije moguće izvršiti transakcije između dva transakciona računa za međunarodna plaćanja, a gdje su oba računa u Crnoj Gori”.

IRF je dodijelio kredit iz ovog programa samo jednoj firmi “Amanda” vlasnika Vaselja Ujkića. Iz dokumenata i dopisa je nejasno kako je Ministarstvo poljoprivrede od 2015. do kraja 2017. godine isplatilo kredite za preostalih devet firmi preko iste Prve banke. Nema tragova ni da li je tada Centralna banka dala mišljenje Ministarstvu poljoprivrede da su zakonite njegove transakcije jer je račun i tada bio van sistema javnih transakcija i kontrola. Nalog za isplatu prvog dijela kredita firmi “Amanda” IRF je dao Prvoj banci 28. septembra 2018.

“Imajući u vidu odgovor koji smo dobili od Prve banke, možemo da konstatujemo da je novonastala situacija ozbiljna preprema za funkcionisanje ADMAS projekta i ima za posljedicu nemogućnost isplate kredita u skladu sa preuzetim obavezama korisnika kredita kao i nemogućnost otplate realizovanih kredita od strane postojećih korisnika”, naveo je Vukčević u dopisu od 18. oktobru 2018. godine Centralnoj banci.

Prvu banku kontroliše brat predsjednika države, Aco Đukanović.

Prema dokumentima koje su dobile “Vijesti” na zahtjev od IRF-a, Vukčević se 18. oktobra 2018. godine obraća Centralnoj banci da je nakon dostavljanja instrukcija Prvoj banci za isplatu novca korisniku kredita sa računa, dobio obavještenje iz te banke “da u skladu sa članu 61 Zakona o platnom prometu nije moguće izvršiti transakcije između dva transakciona računa za međunarodna plaćanja, a gdje su oba računa u Crnoj Gori”

Vukčević se žali CBCG

On navodi da zbog ovog stava Prve banke o nezakonitim transakcijama sa spornog računa, ni korisnici kredita sada ne mogu da ih vraćaju na ovaj račun. “U tom slučaju smo u nemogućnosti da prikupljamo sredstva koja bi koristili za uredno izmirivanje obaveza shodno Ugovoru o zajmu sa Razvojnim fondom Abu Dabia, što u krajnjem može imati za posljedicu aktiviranje garancije koju je izdala Vlada Crne Gore u skladu sa Zakonom o budžetu iz 2015. godine, u cilju urednog izmirivanja obaveza po osnovu ugovora o zajmu”, naveo je Vukčević.

On je zamolio da se u skladu sa nadležnostima Centralne banke, “imajući u vidu značaj i veličinu izloženog problema pomogne u iznalaženju rješenja”

CBCG tumači da može

IRF je odgovor iz Centralne banke, i pored zatražene hitnosti, dobio dvije sedmice kasnije 1. novembra 2018. i potpisao ga je direktor Sektora za platni promet Andrija Jovović.

“U skladu sa članom 3 stav 1 tačka 2 Zakona o platnom prometu platne transakcije između platioca i primaoca plaćanja preko trgovačkog posrednika ovlašćenog za pregovaranje ili zaključivanje ugovora o prodaji ili kupovini robe ili usluga u ime platioca ili primaoca plaćanja, ne smatraju se platnim uslugama. Imajući u vidu navedeno, obavještavamo Vas da se odredbe Zakona o platnom prometu, a samim tim ni odredbe člana 61 ovog Zakona ne primjenljuju na platne transakcije koje proističu iz ugovora koje ste zaključili kao ovlašćeni posrednik između Ministarstva poljoprivrede i korisnika kredita”, naveli su iz CBCG.

Ovim dopisom su Prva banka i IRF oslobođeni odgovornosti za moguće nezakonitosti sa transakcijom na koju su upozoravani, a novac “Amandi” je uplaćen već narednog dana 2. novembra.

Osim firme “Amande” koja sada duguje 3,17 miliona dolara kredit nisu vraćali ni “Vektra Jakić” Dragana Brkovića koja je sa kamatama dužna 3,81 milion dolara, “IM Gradina” iz Rožaja Darmina Škrijelja koja duguje 3,66 miliona,”Eko-Per” iz Šavnika Ljuba Perišića sa dugom od 2,93 miliona, “HM Durmitor” Vladimira Kujundžića i Save Grbovića koji duguje 2,43 miliona i “Milkraft Leche” Dragana Burića sa dugom od 3,23 miliona. Ovim firmama su blokirani računi i stavljena zaloga na imovinu ali je pitanje da li one uopšte posluju i da li založena imovina vrijedi preostali iznos duga, zbog čega nije isključeno da država pretrpi značajnu višemilionsku štetu.

Dopisi dokaz da je Centralna banka znala sve o spornom računu

Ovi dopisi ukazuju i da je Centralna banka bila upoznata sa postojanjem ovog računa, kao i da je davala specifična mišljenja o njegovom korišćenju s obzirom da nije bio dio sistema državnih računa.

Guverner CBCG tada i sada je Radoje Žugić, bivši ministar finansija iz perioda kada je ovaj posao sa Abu Dabi fondom ugovaran i kada je država dala garanciju. Dokumenta o ovoj garanciji nema ni u arhivama Vlade, Ministrstva finansija, Ministarstva poljoprivrede ni IRF-a, već je najavljeno da će ga Vlada tražiti od Abu Dabi fonda.

Specijalno državno tužilaštvo istražuje ovu aferu, a prije desetak dana su saslušali Ivanovića i Vukčevića, kao i više vlasnika ili direktora ovih firmi. Sumnja se u zloupotrebu službenog položaja, odnosno da su firme koje ne ispunjavaju uslove dobile kredite bez valjanog zaloga, čime im je omogućeno sticanje koristi na štetu države.