Predsjednik SANU Vladimir Kostić otvoreno o kosovskom čvoru: Srbija bi morala da zna šta i kuda dalje
Zaštita Srba na Kosovu i Metohiji, ali i zaštita kulturne i istorijske baštine na tim prostorima, neke su od stvari koje bi trebalo da se nađu u rješenju za takozvani „kosovski čvor“, smatra predsjednik Srpske akademije nauka i umjetnosti (SANU) Vladimir Kostić.
Ali, po njegovom sudu, to nije jedino o čemu bi trebalo voditi računa kada je riječ o ovom, za Srbiju kompleksnom pitanju, od koga, sada već nema dileme, zavisi i njena evropska budućnost.
Kostić u autorskom tekstu za „Nedeljnik“ navodi da je mišljenja da „tvrdokorno ponavljanje stavova o “prodaji”, “izdaji”, “poklanjanju”, “odricanju” i sl. od KiM (bilo bi dobro da se zaista radi o “prodaji”, “izdaji”, “poklanjanju”, “odricanju” i sl. jer bi se u slučaju realnosti takvih postupanja od njih moglo isto tako, slobodnom voljom izvršilaca i odustati), te odbijanje svih pregovora, zapravo dugoročno od Srbije pravi gubitnika, koji će u dostojanstvenom čekanju tuđih i budućih, po nas hipotetički korisnih istorijskih obračuna i promena, propuštati prilike da zaštiti svoje interese, ili bar one interese koje još uvek možemo da zaštitimo“.
Srbija bi morala, kaže, da zna “šta i kuda dalje”, čak i ako druga strana, „koju abuzivno nazivamo Zapadom, zapravo nema namjere da nas primi u svoje redove“.
– Jer njihova “blagonaklonost” običnom građaninu sa godinama izgleda podjednako ritualnom kao i neke forme neodgovornog “patriotizma” koje gajimo u samoj Srbiji – navodi Kostić, i dodaje da ipak veruje da je pregovore neophodno nastaviti u prihvatljivom formatu i tom prilikom nastojati da se nađu rješenja.
A kakva bi ta rješenja trebalo da budu? Šta bi u njima trebalo da se nađe? O čemu voditi računa?
1. Zaštita prava Srba na KiM
Najprije, kaže Kostić, ona bi trebalo da štite po najvišim mogućim standardima i organizacionim formama pojedinačna i kolektivna prava naših sugrađana na KiM.
2. Zaštita kulture i istorije
Takođe, navodi on, ona bi u potrebnoj meri trebala da obezbjede identitetsko prisustvo Srbije na tom prostoru, prije svega kroz maksimalnu moguću zaštitu kulturne, istorijske i umjetničke baštine srpskog naroda na KiM, koja najvećim dijelom spada u vlastištvo i domen SPC.
3. Širi kontekst
Predsjednik SANU kaže i da problem KiM, „koji je nesumnjivo ključan, treba sagledavati u širem kontekstu pitanja važnih za budućnost Srbije (društvenih, političkih, bezbjednosnih, ekonomskih, demografskih…).
4. Bez izolacije i isključenja
U četvrtoj tački, Kostić kaže da vjeruje da u izboru svojih odluka Srbija treba da vodi računa da ne bude ponovo izolovana i isključena iz tokova šireg okruženja kome pripada.
– Prkos pojačan iskustvom, koje i sam delim, da su izolacija i sankcije nametnute Srbiji bile nepravedne i destruktivne, kontraproduktivna je i, ako se apsolutizuje u politički stav, u suprotnosti je sa interesima naroda i države. Štaviše, izolacija Srbije je bila i konačni uspjeh njenih hipotetičkih „ukletih neprijatelja“. Posebno ukazujem na teške demografske, ekonomske , tehnološke i druge posljedice izolacije, sa čim nažalost imamo iskustva iz ne tako daleke prošlosti – navodi on.
5. Da ne budemo ostrvo okruženo „nenaklonjenim“ susedima
Kako petu tačku Kostić navodi to da „naši strateški i politički izbori moraju se posebno uzeti u obzir izuzetno teške i složene regionalne odnose, da se nikako ne dođe u situaciju da budemo ostrvo okruženo „nenaklonjenim “ susjedima.
– Iako se dijelom radi o bliskim narodima, pribojavam se da bi njihove odluke u situacijama političkih i strateških dilema bile prevashodno uslovljenje njihovim već izabranim pravcima geostrateških integracija (EU, NATO, dominamtan uticaj SAD), uz prenebregavanje principa „prava i pravde“ zbog sopstvenih parikularnih interesa – piše predsjednik SANU.
6. Evropski put najracionalniji
Na kraju, Kostić navodi da iako ne postoji jedinstveno mišljenje i da, zapravo, postoje potpuno suprotni stavovi, zvanična politika koju i on podržava jeste da je „evropski put prioritet“ i put koji je za Srbiju najracionalniji iz mnogo razloga.
– Izborom svojih odluka i postupanja na temu aktuelnog dijaloga treba obazrivo nastojati da ne dođemo u situaciju da se trajno odreknemo svojih strateških prioriteta. Ukoliko pak uprkos prihvatljivom političkom pragmatizmu sa naše strane budemo primorani da ih se odreknemo ili relativiziramo, neophodno je da prethodno pokušamo da jasno definišemo alternative iz različitih uglova – i to je tema za poseban dijalog – navodi Kostić u autorskom tekstu za „Nedjeljnik“.
Kaže i da „isključivost i brzina sa bilo kojih pozicija nesumnjivo će nam nanijeti štetu, baš kao i insuistiranje na nedefinisano dugom statusu quo, koji nam nikako ne može garantovati i o kome se prvenstveno ekonomisti i demografi moraju izjasniti: koja je cijena kojom će Srbija platiti status quo i može li ga izdržati u različitim scenarijima njegovoh konsekvenci?