Bez obzira što pojedine partije nose hipoteku svog ranijeg djelovanja, a neke druge ne uživaju naklonost međunarodne zajednice, pravo da bude u vladi ima svako ko je na izborima dobio povjerenje građana i ko prihvata program i koncept budućeg kabineta.
To je za Vijesti ocijenio profesor političkih nauka na Univerzitetu Donja Gorica Predrag Zenović, analizirajući koji politički akteri bi potencijalno mogli da čine novu izvršnu vlast, o čijem stvaranju se pregovara. Razgovore, neformalne i formalne, već mjesec i po vodi Pokret Evropa sad (PES), ali se još ne zna s kim bi mogli da naprave vladu.
Iako su doskora u javnosti veće šanse davane aranžmanu bez koalicije Za budućnost Crne Gore (ZBCG), nezadovoljstvo Bošnjačke stranke (BS) ponuđenim mjestima u vlasti otvorilo je opciju potencijalnog savezništva sa ZBCG. Međutim, još nema nagovještaja da li će ga biti.
Jedna od prepreka tome moglo bi da bude insistiranje Ambasade SAD-a da im ZBCG nije partner, te prekjučerašnja poruka da se “raduju saradnji s vladom čiji članovi podržavaju pristupanje Crne Gore EU, jedinstvenu podršku NATO-a Ukrajini, građansku prirodu države…”.
Na tu kartu igra BS, čiji je lider Ervin Ibrahimović juče u Podgorici razgovarao s predstavnicima država Kvinte i ambasadorkom EU. Susret je, kako su Vijestima rekli diplomatski izvori, inicirao Ibrahimović, a iz BS-a su saopštili da je na sastanku “istaknuto da je za Crnu Goru važno da što prije dobije vladu jasne evroatlantske orijentacije, potpuno i nedvosmisleno posvećenu poštovanju vrijednosti na kojima su utemeljeni EU i NATO”.
Predrag Zenović kaže da je u javnosti stvorena “slika dihotomije” u kojoj se bira između BS-a i ZBCG, koalicije koju čini dio partija doskorašnjeg Demokratskog fronta (DF). Navodi da je BS ostvario zavidan izborni rezultat (šest poslaničkih mandata), da je u više navrata učestvovao u vlasti, ali da su “decenijski dobri odnosi s Demokratskom partijom socijalista (DPS)” i manjak kritičnosti prema tromom evropskom putu vlade u kojoj su učestvovali”, njihova hipoteka u pregovorima.
BS je, kao dugogodišnji saveznik DPS-a, prepoznat kao klijentelistička partija, za čije se pojedine funkcionere vezuju neke afere.
PES je Ibrahimovićevoj stranci ponudio u neformalnim pregovorima poziciju vicepremijera za evropsku i spoljnu politiku, ministarstvo saobraćaja i infrastrukture, te resore prosvjete, poljoprivrede i dijaspore, ali je ona to odbila, smatrajući da joj, shodno rezultatu izbora, pripada više.
Oni, prema nezvaničnim saznanjima Vijesti, smatraju da su Demokrate, koje imaju jednog poslanika više od njih, dobile veći “kolač vlasti” jer je načelno dogovoreno da im, uz četiri ministarstva i jedno vicepremijersko mjesto, pripadne i pozicija šefa parlamenta. U BS-u misle da ta funkcija vrijedi kao dva resora, i da stoga oni treba do dobiju još mjesta u vlasti.
Kad je riječ o ZBCG, Zenović podsjeća da ona nije dala ministre iz svojih redova nakon smjene vlasti 2020. godine, kad su bili najjači dio skupštinske većine, premda, dodaje, vrše vlast u važnim državnim sektorima. Kaže da se u njihovom slučaju koristi “argument nenaklonosti zapadnih partnera”, što je, podvlači, neprimjereno za jednu suverenu i staru evropsku državu, i nije u demokratskom duhu, ali ni zapadnoevropskom prosvjetiteljskom duhu slobode mišljenja i uvjerenja.
Iz ZBCG su ćutanjem ispratili posljednju poruku iz Ambasade SAD-a, iako su ranije u sličnim prilikama znali da optuže tu države za miješanje u unutrašnja pitanja Crne Gore. Iz te koalicije Vijestima nisu odgovorili kako gledaju na stav ambasade i smatraju li da je on uperen protiv njihovog učešća u vlasti.
Zenović naglašava da bi svaki konstituent buduće vlade trebalo da, prihvatanjem predloženog programskog okvira, ne radi ništa suprotno, i da radi isključivo u korist “evroatlantske spoljnopolitičke platforme buduće vlade, jer je ona postala neodvojivi element nacionalnog interesa Crne Gore”.
“Evropske integracije su, bez ostatka, jedna od rijetkih tačaka našeg društvenog i političkog konsenzusa. One podrazumijevaju transformaciju i evropeizaciju države i društva, borbu protiv korupcije i kriminala, departizaciju i reformu državne uprave, slobodu medija, ljudska i manjinska prava, i na mandataru je da procijeni ko mu na tom zacrtanom putu može biti efikasniji partner”, poručuje sagovornik.
PES je, osim sa ZBCG i BS-om, razgovarao i s predstavnicima Demokrata, koalicije Socijalističke narodne partije (SNP) i Demosa, te funkcionerima Albanskog foruma, Albanske alijanse i Hrvatske građanske inicijative (HGI).
Svi ti politički akteri načelno su (uz neke dopune) prihvatili predlog principa PES-a o formiranju vlade, u kom se zagovara stvaranje kabineta proporcionalno izbornom rezultatu, sprovođenje ekonomskog programa Evropa sad 2.0, jednake šanse prilikom izbora na funkcije…
Zenović: PES traži široku podršku
Zenović ocjenjuje da je pregovaračka taktika PES-a da se ide ka širem koalicionom bloku koji ima za cilj stabilnu većinu, bez mogućnosti da neki njen segment blokira ili ucjenjuje opstanak vlade.
“Ali i odblokiranje procesa imenovanja značajnih pravosudnih funkcija, kao preduslova za evropske integracije. To je lekcija demokratskog iskustva poslije 2020: vlada je nosilac unutrašnje i spoljne politike, ali su njeni izgledi da djeluje bez skupštinske podrške ograničeni i pod stalnom sjenkom demokratske nelegitimnosti”, objašnjava sagovornik.
On kaže da je prvo i ključno pitanje programskog usmjerenja vlade, političkih principa i vrijednosti, ali i, kako navodi, pogleda na budućnost političke zajednice Crne Gore.
“PES je već dao skicu tog vrijednosno-programskog okvira na kom bi se temeljio rad vlade, i nema sumnje da je dobio legitimitet građana da taj okvir definiše. PES-u je politički u interesu da bude dosljedan tom okviru, jer nakon svakog rasta podrške i osvajanja vlasti horizonte očekivanja rađana obično zamijene nepovjerenje i razočaranje”, naglašava Zenović.
ZBCG tražio pet resora, da im se ostave pozicije” po dubini”…
Lider PES-a Milojko Spajić razgovarao je juče sa Milanom Kneževićem i Andrijom Mandićem (ZBCG) i oni su tom prilikom tražili potpredsjedničko mjesto u Vladi, pet resora, poziciju predsjednika Skupštine i da im ostanu svi resori “po dubini”, saznaju “Vijesti” iz više izvora.
Od tih pet resora u izvršnoj vlasti, ZBCG očekuje dva ključna – saobraćaj i energetiku, rekao je izvor.
Iako je koalicija ZBCG ranije kazala da ne traže sektor bezbjednosti, pozicija predsjednika Skupštine sa sobom nosi članstvo u brojnim tijelima koje čine dio bezbjednosnog sektora, omogućava pristup tajnim podacima itd.
Knežević je sinoć objavio da su na sastanku bile i Demokrate: “Javnosti i istine radi, na današnjem sastanku sa PES i DCG tražili smo trostruko manje nego što nam pripada: predsjednika Skupštine i dva ministarstva. Na poniženja nećemo pristati…,” naveo je on.
PES je ZBCG ponudio mjesto potpredsjednika vlade, tri resora, dva potpredsjednika Skupstine i mjesta po dubini.
Prema informacijama “Vijesti” pojedini diplomatski predstavnici iskazali su otvoreno očekivanje prethodnih dana da će biti postignut dogovor o formranju vladi,u kojoj ne bi bilo dobro, kako su rekli, da se nađu partije ZBCG.
U dijelu PES-a su u tom smislu razumijeli i jučerašnji sastanak predstavnika BS-a sa ambasadorima kvinte, rekao je jedan od zvaničnika te partije.
(vijesti)