ZEMLJOTRES S „NULA RIHTERA“
Skupština grada Podgorice raspisala je vanredne lokalne izbore za 29. septembar, i oni će uz izbore u Kotoru, zakazane za isti dan, biti prvi u nizu lokalnih izbora, s obzirom na to da će poslije građana ove dvije opštine na birališta i mještani Budve, i to 17. novembra. Za pomenute izbore može se reći da su normalna i to minimalna posledica poslednjih trvenja na političkoj sceni, koja su započeta velikim raskolom u vladajućem Pokretu Evropa sad (PES) i definitivnim razlazom predsjednika Milatovića s premijerom Spajićem i svojim dojučerašnjim partijskim saborcima.
U februaru desilo se konačno, istina dugo najavljivano pucanje na relaciji predsjednik-premijer i od tada ukupna vladajuća većina hoda po tankoj žici, a njeno stanje je dodatno pogoršano, što neshvatljivim i neobjašnjivim oklijevanjem da se rezultati nedavnog popisa objave do kraja, što relativno lošom turističkom sezonom, koja se, potpuno razumljivo u spektru crnogorske privrede tretira kao grana od vitalnog značaja.
KAKO BRISEL KAŽE
Ipak, iako su mnogi očekivali da će doći do pada vlade, to se nije desilo, a razlog isključivo leži u Evropskoj uniji. Brisel ne krije da je uticao i na vlast i na opoziciju u Crnoj Gori, i da je iznio stav da bi vanredni parlamentarni izbori u trenutku kada državu očekuje zgusnut raspored pregovora sa EU i zatvaranje nekoliko pretpristupnih poglavlja, bili pogubni, i da bi najviše pogodovali neevropskim (čitaj srpskim) strankama. Nasuprot tome, lokalni izbori u ovom momentu za Brisel jesu prihvatljivi, prije svega kako bi se proevropske snage u međusobnom duelu iskristalisale i kako bi se u sklopu toga došlo do odgovora: ko sa kim na duže staze može da sarađuje. To kaže Brisel i zato se zaključuje da su sledeći ne samo lokalni nego i prvi naredni opšti izbori, po svojoj prirodi tehnički, odnosno da nisu i da nikako neće biti referendumski.
Što se Podgorice tiče, građani glavnog grada će put birališta i lokalnih glasačkih kutija ponovo poslije nepune dvije godine. U oktobru 2022. Pokret Evropa sad je tada kao debitant sa svojom kandidatkinjom Oliverom Injac, uz pomoć koalicionih partnera, prije svega srpske liste „Za budućnost Crne Gore“, uspio da pobijedi DPS, koji je na taj način, uslovno rečeno, izgubio Podgoricu poslije tri decenije. Gotovo ista slike je nešto kasnije viđena i na predsjedničkim i na parlamentarnim izborima. Kada je riječ o novoj najavljenoj borbi za glavni grad, odnosno za Skupštinu grada koja ima 58 odborničkih mjesta, u njoj će učestvovati priličan, gotovo rekordan broj političkih subjekata, od stranaka i lista, sve do nekoliko grupa građana. Broj birača u Podgorici je nešto veći od 145.000.
VARLJIVO LJETO
Prema anketama najveći pad popularnosti pred izbore doživjeli su sami izbori kao takvi, bar kada je riječ o lokalnim, pa tek nešto više od polovine birača, tačnije po projekcijama najviše 55 odsto njih, planira da iskoristi svoje glasačko pravo, što je bitno manje u odnosu na prošle lokalne i opšte izbore kada je izlaznost bila između 65 i 70 procenata. Dve trećine građana ispravno percipira da su lokalni izbori u Podgorici uvertira za republičke izbore, i da zbog toga imaju izraženi simbolički značaj. Takođe, dvije trećine građana smatra da mnogo veći uticaj na odluke Crne Gore kao države ima EU od bilo koje republičke vlasti, s tim što neki to vide kao dobru, a neki kao krajnje lošu okolnost.
Kada je riječ o svađi i razlazu predsjednika i premijera, čak 80 odsto ispitanika smatra da je njihov sukob lične, a ne ideološke prirode. Ipak, sukob je obojici odmogao, s obzirom da je popularnost i Milatovića i Spajića danas nešto manja nego što je bila početkom godine. Što se stranaka tiče, DPS je pojedinačno, sudeći prema istraživanjima najjača stranka, dok će PES izvjesno doživjeti pad rejtinga, jedino još ostaje da se vidi u kojoj mjeri. Kao potencijalno iznenađenje nekih narednih izbornih ciklusa izdvaja se ime Nebojše Medojevića i njegovog Pokreta za promjene, uz napomenu da je Medojević za podgoričke izbore već dobio podršku predsjednika Milatovića. Zanimljivo je i to da su rađena i istraživanja među biračima stranaka i lista koje imaju nacionalni predznak, pa tako više od 90 procenata Bošnjaka i Albanaca glasa isključivo za bošnjačke i albanske političke predstavnike, dok tek oko 60 odsto Srba glasa za srpske stranke. Ovo poslednje može da govori mnogo toga: i o građanskoj provenijenciji prosječnog birača srpske nacionalnosti, i o sukobu zavičajnog i nacionalnog identiteta gdje se ne zna koji od ta dva preteže, ali i o mogućoj krizi šireg ideološkog programa unutar srpskog političkog bića. Ipak, to je tema koja zahtijeva jednu detaljnu, pažljivu i sveobuhvatnu analizu.
KONKURS ZA OPERATERA AUTOPILOTA
Na putu ka EU, Crna Gora može da promijeni kormilara svog broda, može čak i da u naletu neke autodestrukcije svoj brod pošalje na dno, ali ne može da promijeni njegov smjer. Istina, ono što važi za Crnu Goru, bez razlike na Zapadnom Balkanu, važi i za ostale brodove i lađe koje sa Crnom Gorom dijele vodu plovidbe, ili bolje a najblaže rečeno: isti sos, sačinjen od dogme da je EU obećana zemlja, čak i kada ta obećena zemlja polako gubi na značaju, pa čak i onda kada ona polako, ali sigurno nestaje s mape. U kontekstu toga, treba i posmatrati poslednje turbulencije u vladajućem delu crnogorske politike i februarski raskol koji se desio u PES-u. Iako je odlazak Jakova Milatovića od ostatka PES-a propraćen mlako, sa stavom da se to neće bitno odraziti na vitalnost stranke, ipak se pokazalo da Milatović nije, kako su mnogi tvrdili, politički anemična ličnost, i da on sam po sebi nosi određenu snagu, ali i potencijal da formira neku novu opciju, naravno, na isključivo postojećoj političkoj platformi.
Lokalni izbori, prevashodno oni u Podgorici, zbog sposobnosti glavnog grada da izazove domino efekat, služe da se u ovom trenutku izmjeri realan politički gabarit svih aktera i ko od njih može da bude lokalni saradnik, ili grubo rečeno lokalni pulen Brisela u daljem toku jedinog dozvoljenog puta. Izbori u Podgorici koji su na neki način idealan reper opšteg političkog stanja u državi, pokazaće realnu snagu predsjednika Milatovića bez PES-a, ali još više PES-a sa premijerom Spajićem, bez Milatovića. Takođe, pokazaće se kako se poslije određenog kontinuiteta na političkoj sceni kotiraju Aleksa Bečić i Dritan Abazović, kao i još neki politički akteri, odnosno na koga od njih kao udarnika Brisel može da računa na sledećim predsjedničkim i parlamentarnim izborima, koji će na osnovu dosadašnjih iskustava, gotovo izvjesno biti skori i prevremeni.
DPS SE NE PREDAJE
Dakle, na predstojeće lokalne izbore može se gledati isključivo kao na mini test: zbog Brisela, pred Briselom i za briselsku stvar. Što se srpskih stranaka tiče, mjesto koje imaju u aktuelnoj vladi je maksimum koji im i ubuduće može biti ponuđen. Drugim riječima: margina državnog aparata i mogućnost da se za svoju zajednicu nešto uradi jedino sa te pozicije skučenog manevarskog prostora. Na srpskim strankama je svakako da odgovore na dilemu: da li im se više isplati da budu dominantna opozicija i opozicioni centar ili vladajuća periferija, pogotovo kada je riječ o republici. Naravno, ne treba zaboraviti na DPS. Zapad se nikada nije odrekao DPS-a i podgorički izbori mogli bi da pozicioniraju njihovu ulogu i njihov značaj u bližoj budućnosti. Pogotovo poslije unutrašnjih potresa u PES-u, Demokratska partija socijalista, što pokazuju i istraživanja, postaje ponovo vrlo aktuelna.
Bez obzira na nedavne poraze, ne treba zaboraviti da je DPS i dalje pojedinačno najjača stranka sa najbrojnijim članstvom i sa ubjedljivo najboljom infrastrukturom, i da su iz ugla Zapada oni još uvek i te kako korisni, prije svega ako se ostale stranke pokažu kao krhke, nedorasle i nesposobne da riješe svoje kadrovske probleme. Na kraju krajeva, politika koju je sredinom 1990-ih preuzeo DPS je i dalje i temeljna i krovna politika Crne Gore. Nažalost, Zapad želi jedino takvu Crnu Goru, i jedino takvu Crnu Goru priznaje.
(Mišljenja i stavovi objavljeni u rubrikama „Drugi pišu“ i „Kolumne“ nisu nužno i stavovi redakcije portala „Borba“)