Zašto je iracionalno odlagati popis u Crnoj Gori unedogled?

Piše: prof. dr Boris Stojkovski

Popis stanovništva predstavlja savremenu demokratsku tekovinu prisutnu u veoma značajnoj većini zemalja čitavog sveta. Njegova svrha nije samo puko prebrojavanje stanovnika, već i sagledavanje celokupne društvene stvarnosti jedne države. To podrazumeva broj domaćinstava, obrazovanje stanovništva, polnu i drugu strukturu građana unutar jedne države. Zbog svega rečenog ne prestaje da začuđuje to da se u mnogim državama nastalim nakon raspada Jugoslavije pitanje popisa posmatra ne samo politički, već i fatalistički. Poslednji slučaj je Crna Gora gde pojedini krugovi, predvođeni razvlašćenom Demokratskom partijom socijalista i tzv. komitama, odnosno ekstremističkim grupama unutar Crne Gore, traže odlaganje popisa stanovništva.

Pre nego što se upustimo u razmatranje zbog čega je ovakva ideja krajnje iracionalna i besmislena, trebalo bi malo otići u istoriju i videti šta je zapravo kroz prošlost predstavljalo popisivanje stanovništva. Osnovni razlog popisa tokom starog veka bilo je sakupljanje poreza ili uvid u broj sposobnih muškaraca za vojnu službu. Određeni oblici popisa stanovništva postojali su još u drevnoj Mesopotamiji i Vavilonu. Kao što je dobro poznato, u rimskim provincijama Judeji i Siriji sprovođen je popis stanovništva i tako su Josif i trudna Marija (Bogorodica) morali iz Nazareta da odu kod Josifovih predaka u Vitlejem u Judeji i tamo se Isus Hristos rodio. Dakle, čak i ovaj, jedan od ključnih događaja u istoriji čovečanstva, vezuje se za rimski popis.

Za istoriju naše zemlje, ali i celog prostora bivše Jugoslavije, od velikog su značaja popisi koje su sprovodili Habzburzi i Turci Osmanlije. Zahvaljujući njima istoričari mogu proučavati razne aspekte života Srba i drugih naroda na rečenim područjima. Prvi popis organizovan je u Srbiji 1834. godine, i sve do 1910. godine bilo ih je ukupno 15, a 1879. godine je popis stanovništva sproveden i u krajevima koji su oslobođeni i Berlinskim kongresom pripojeni, odnosno vraćeni Srbiji. U pitanju su bili niški, pirotski, toplički i vranjski krajevi. Većina ovih popisa, posebno onaj prvi iz 1834. godine, nisu imali odlike modernih, savremenih prebrojavanja stanovništva, ali je vredno svedočanstvo o tome da se i u doba Kneževine i Kraljevine Srbije on sistematski i ipak redovno sprovodio.

I u svetu, od ranog modernog perioda i francuskih popisa u Kanadi, te američkih i skandinavskih popisa početkom 1800-tih godina, ova pojava predstavlja modernu i standardnu tekovinu koja se izvršava u velikom delu sveta. Ujedinjene nacije su dale preporuku da se on vrši na svakih deset godina i to je praksa koju poznajemo i danas, iako je slična sprovođena i u međuratno doba.

Zbog čega je bio neophodan ovaj možda malo poduži istorijski uvod? Upravo da bi pokazao i istakao da je popis stanovništva civilizacijska tekovina, koja je, iz različitih razloga, bila važna od najstarijih civilizacija pa sve do najmodernijih i najbogatijih zemalja. Sve velike sile, ekonomski bogate i uticajne zemlje na obe zemljine hemisfere, redovno sprovode popise stanovništva. No , u Crnoj Gori je ova praksa odjednom postala problem.

 

Višedecenijski kočničari Crne Gore i sada su se ponovo javili. Nije bilo dovoljno što su ogrezli u korupciju, organizovani kriminal i napose genetski inženjering koji je skrenuo u potpuni, direktni antisrpski šovinizam. Sada su, nanovo pod plaštom brige za Crnu Goru, počeli da vode kampanju da se odloži popis stanovništva. Do toga jeste u istoriji dolazilo, kako zbog Drugog svetskog rata i još nekih sukoba, tako i tokom pandemije Kovida 19. Hvala bogu, ništa od toga nije snašlo ni Crnu Goru ni Balkan, i nadajmo se da više neće snaći nikoga i nigde. Dakle , nema nijednog racionalnog razloga da se popis stanovništva u Crnoj Gori odloži.

Koji su onda to, evidentno krajnje iracionalni, razlozi zbog kojih se ovo zahteva? Najpre , ponekad je bitno ko kaže a ne nužno samo šta kaže. A protivnici popisa su iz redova Demokratske partije socijalista, koja je i nosilac bivšeg režima koji je Crnoj Gori nanosio samo štetu. Osim njih, podrška ovakvoj ideji je i iz redova crnogorskih ekstremista bliskih DPS i režimu Mila Đukanovića. Već iz ove dve lapidarne rečenice je jasno onda i koji su razlozi borbe protiv održavanja popisa stanovništva. Strah od povratka Crne Gore sebi je van svake sumnje duboko u korenu predloga i inicijative da se popis odloži i čak bojkotuje, kako su nedavno upravo predstavnici DPS izjavili. Umesto da se kao u svim savremenim državama sprovede normalan popis stanovništva, za DPS i tzv. komite, zapravo ideološke sledbenike crnogorskih ustaša i komunista, problem je što će se, gle čuda, mnogi ljudi izjasniti kao Srbi koji govore srpskim jezikom.

Uistinu, nema ništa čudnije nego da se u zemlji gde je otvorena prva srpska štamparija i štampana prva knjiga na srpskom jeziku, u kojoj su živeli Sveti Petar Cetinjski, Sveti Vasilije Ostroški, knjaz Danilo ili kralj Nikola, te stvarali Stefan Mitrov Ljubiša, Petar Petrović Njegoš ili gde je rođen kralj Aleksandar Karađorđević, neko drzne i kaže da je Srbin i govori srpskim jezikom. Još je veći problem što će ljudi sada moći mnogo slobodnije, bez ucena i pritisaka ostvariti 2023. godine mogućnost da se izjasne kako žele. Dakle , DPS i njihovi satrapi i sateliti se bore protiv dve tekovine modernog sveta: popisa stanovništva i osnovnog ljudskog prava da se svako izjašnjava kako želi. Možete biti džedaj, Marsovac i bilo šta drugo, ali Srbin u Srpskoj Sparti ne, niti reći da govorite srpskim jezikom. Odnosno, bolje rečeno, ne možete biti ništa što ne ide u prilog starim okoštalim strukturama KPJ i njene naslednice u Crnoj Gori Demokratske partije socijalista.

Nedavni izbor osvedočenog nacionalno svesnog Srbina Andrije Mandića na čelu Skupštine Crne Gore, kao i prisustvo Srba u institucijama vlasti i drugim bitnim ustanovama poput Univerziteta, pokazuje da se stvari u Crnoj Gori ipak menjaju. Genetski inženjering koji je svim sredstvima sprovođen od strane režima Josipa Broza Tita i njegovog ideološkog naslednika Mila Đukanovića, a koji se ozbiljno oslanjao ne samo na komunizam, već i ustaštvo i teze koje su sprovodili još u XIX veku delovi hrvatskog rimokatoličkog klira, ostavio je značajnoga traga. Konstantni pritisci na srpski narod u Crnoj Gori u vezi sa izjašnjavanjem na popisima stanovništva bili su svakodnevica. Sada kada deluje da tako nešto odlazi netragom u prošlost, povampiruju se stare, i dalje ‒ budimo realni ‒ jake strukture, koje kada naslućuju da im ne ide u prilog da se ljudi slobodno izjašnjavaju, pozivaju čak i na bojkot popisa.

Sve ovo napisano verovatno nigde i nikada ne bi ni trebalo razmatrati, sem u Crnoj Gori. Naime , to da li će se i koliko ljudi izjasniti kao Crnogorci, Srbi, Albanci ili nešto drugo, u suštini ne bi trebalo nikoga da zanima. To je zaista u domenu privatnog i na nivou osnovnih ljudskih prava i svih međunarodnih konvencija čiji je Crna Gora potpisnik i koje je, kao i svaka druga država, i dužna da primenjuje. Uostalom , bar nama koji živimo u Vojvodini, a autor ovih redova je rođeni Subotičanin, multikulturalnost, višejezičnost, te sloboda izjašnjavanja i iskazivanja sopstvenog identiteta nisu ništa novo, niti bi to ikome uopšte i smelo da smeta 2023. godine.

Međutim , tu dolazimo do jednog velikog ali. Oni, kojima su puna usta ljudskih prava, demokratije, progresa, koji su nekakva (kvazi) moderna napredna evropska levica, zahtevaju odlaganje i bojkot popisa stanovništva iz svojih najnižih i, budimo jasni i otvoreni, antisrpskih pobuda. Njihova želja da Crnu Goru pretvore u bastion antisrpstva, da razdvoje bliske ne samo narode, već i ljude kao takve, te mržnjom zatruju nove generacije ‒ ne jenjava. Antisrpstvo tog levoliberalnog sloja je sasvim podudarno s autošovinizmom i drugosrbijancima koje gledamo na delu u Srbiji. Oni čak i ne kriju da jedni druge podržavaju i to su ranije mnogo puta i radili, i to uvek u istom domenu: kršeći osnovna verska, nacionalna i uopšte ljudska prava pravoslavnih Srba koji govore srpskim jezikom. A sada kada je mogućnost da se još više ljudi nego 2011. godine izjasne otvoreno i jasno kao Srbi kojima je maternji jezik srpski (mada i dosta onih koji se smatraju Crnogorcima govori srpskim jezikom), vodi se antipopisna i bojkot-kampanja koja jedino štetu može naneti državi Crnoj Gori i svim njenim građanima.

Dakle, da sumiramo, nema niti jednog racionalnog razlog da se popis stanovništva odlaže, a još manje da se bojkotuje. Najpre , to je moderna civilizacijska tekovina koja se sprovodi skoro pa svuda u svetu. Nadalje, to je jedan ozbiljan i veoma skup proces, čak i u slučaju država koje, poput Crne Gore, imaju relativno mali broj stanovnika. No, tu statistiku je potrebno precizno voditi i obraditi, a samo sprovođenje popisa je jedan veoma kompleksan i, da ponovimo, skup poduhvat. Ono što ostaje jeste nada da je nova 44. vlada Crne Gore dovoljno jaka da odbaci pritiske i da se popis sprovede na način na koji se sprovodi u svim razvijenim društvima. To znači da se svako slobodno izrazi po nacionalnoj, jezičkoj i verskoj pripadnosti, ali i da se stekne uvid u ekonomsko i socijalno stanje crnogorskog društva.

To znači da se svako slobodno izrazi po nacionalnoj, jezičkoj i verskoj pripadnosti, ali i da se stekne uvid u ekonomsko i socijalno stanje crnogorskog društva. Ako tako nešto ne odgovara određenim antisrpskim krugovima, to govori mnogo više o njima nego o svim onim ljudima koji popis doživljavaju kao rutinsku stvar iz koje može mnogo i da se nauči, na kraju krajeva.