U bjelopoljskom zatvoru očevi 110 mališana

Roditelj odlaskom u zatvor ne prestaje da bude roditelj i narušavanje kontakta djece i roditelja tokom odsluženja kazne može imati posljedice po razvoj djece, a kasnije može doći do otežanog reuspostavljanja ličnih odnosa nakon odsluženja kazne, saopštili su za „Dan“ iz institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda.

Kako bi djeca čiji se roditelji nalaze na izdržavanju kazne zatvora s najmanjim mogućim posljedicama izašla iz te situacije, Zaštitnik poručuje da je potreban adekvatan odgovor i podrška svih relevantnih ustanova, ali i obezbjeđenje tzv. Child-friendly pravosudnog sistema – sistema izvršenja krivičnih sankcija.

Prema podacima Uprave za izvršenje krivičnih sankcija (UIKS), 110 mališana ima roditelja koji je u pritvoru ili zatvoru u Bijelom Polju, dok za zatvor u Spužu tom mediju još nisu dostavili te podatke.

U zatvorskoj jedinici u Bijelom Polju, prema podacima UIKS-a, poslednjeg dana jula bilo je 75 pritvorenih lica, od kojih njih 35 imaju maloljetnu djecu (ukupno 71 maloljetno dijete), i 33 zatvorenika, od kojih njih 11 imaju maloljetnu djecu (ukupno 39 maloljetne djece). Kazne zatvora–pritvora u ovoj organizacionoj jedinici UIKS-a izdržavaju samo muškarci.

Pojedina istraživanja pokazuju da je u Evropi preko dva miliona djece čiji su roditelji u zatvoru, ali ne postoje precizni podaci o tome. Koliko je takve djece u Crnoj Gori trenutno nije poznato, s obzirom na to da nam UIKS nije dostavio podatke za zatvor u Spužu, dok su nam iz Ministarstva socijalnog staranja kazali da ne vode evidenciju o djeci čiji roditelji su u pritvoru ili zatvoru.

Iz institucije Zaštitnika poručuju da su djeca čiji su roditelji u zatvoru ili pritvoru, u određenom smislu ranjiva upravo iz okolnosti nedostatka jednog roditelja i činjenice gdje se taj roditelj nalazi, te da stoga postoji obaveza svih relevantnih organa i ustanova da stvore uslove u kojima bi prava i interesi takve djece bili posebno zaštićeni.

– Neki od problema s kojima se djeca čiji su roditelji u zatvoru susreću jesu nedostatak prilagođene prostorije „Child friendly“ okruženja u pritvoru i stigmatizacije u društvu, kao i izostanak stručne pomoći, posebno onim licima s kojima dijete živi, a na koje okolnosti je zaštitnik ukazivao u godišnjim izvještaju i posebnim izvještajima. Shodno Zakonu o izvršenju kazne zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti, ako osuđeni koji se upućuje na izvršenje kazne zatvora ili kazne dugotrajnog zatvora ima djecu do navršenih 18 godina, nadležni sud, prije upućivanja osuđenog na izvršenje kazne, o tome obavještava Centar za socijalni rad prema prebivalištu ili boravištu osuđenog. Takođe, uprava zatvora obavještava Centar za socijalni rad o prijemu zatvorenika na izvršenje kazne zatvora ili kazne dugotrajnog zatvora – rekli su za „Dan“ iz institucije ombudsmana.

Kako dodaju, proizilazi da ppodatke o djeci čiji su roditelji lišeni slobode mogu imati i imaju organi starateljstva, naročito imajući u vidu da u pojedinim slučajevima obavljaju savjetodavni rad sa roditeljima/starateljima djece u vezi sa ostvarivanjem prava djece (prava na lične odnose i druga prava – obrazovanje, zdravlje i sl.).

– Brojna su pitanja koja se odnose na djecu čiji su roditelji lišeni slobode, ali je jedno od najčešćih i posebno značajnih ostvarivanje ličnih odnosa. Roditelj odlaskom u zatvor ne prestaje da bude roditelj i narušavanje kontakta djece i roditelja tokom odsluženja kazne može imati posljedice po razvoj djece, a kasnije može doći do otežanog reuspostavljanja ličnih odnosa nakon odsluženja kazne. Djeca imaju pravo na kontakt s roditeljem koji se nalazi u zatvoru ili pritvoru, a pravni osnov za ove kontakte proizlazi iz Konvencije o pravima djeteta UN, koja garantuje pravo na očuvanje porodičnih odnosa (pravo na dom i porodicu – čl. 8) kao i pravo na susrete i druženje djeteta s roditeljem s kojim ne živi (čl. 9). U okolnostima kada djeca ne mogu da posjete roditelja u pritvoru, poseban izazov je održavanje telefonskog kontakta, odnosno prilagođavanje mogućnosti zatvora da pritvorenom roditelju izađu u susret i omoguće kontakt u vrijeme koje je prilagođeno djetetu, odnosno njegovim aktivnostima – navode iz te institucije.

Pored obezbjeđenja tzv. Child-friendly pravosudnog sistema izvršenja krivičnih sankcija, ombudsman smatra da je neophodno podržavati kontakte djeteta i roditelja koji je u zatvoru ili pritvoru, te da je veoma važno pravovremeno savjetovanje i podrška roditeljima/starateljima i drugim članovima porodice gdje dijete živi.

– Značajna je i uloga profesionalaca koji rade sa djecom u obrazovno-vaspitnim ustanovama – stručnim licima u pedagoško-psihološkim službama, koji bi trebalo da u saradnji sa organom starateljstva pruže podršku djeci čiji su roditelji u zatvoru ili pritvoru da prevaziđu probleme i eventualnu stigmu – poručuju iz te institucije.

Iz UIKS-a su nam kazali da je uprava zatvora, shodno članu 22, stav 3 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti, dužna da u roku od tri dana kada osuđeni započne sa izdržavanjem kazne zatvora o tome obavijesti nadležni sud, kao i Centar za socijalni rad i od istog zatraži nalaz i mišljenje o socio-ekonomskoj situaciji porodice osuđenog. Za pritvorena lica, kako dodaju, uprava zatvora ne obavještava nadležni Centar za socijalni rad.

Objašnjavaju da pritvorena lica mogu ostvariti kontakt sa maloljetnim licem putem posjete, a po prethodno pribavljenom odobrenju od strane sudije za istragu.

– Posjeta traje 30 minuta, a sudija za istragu može odrediti i duže trajanje posjete. Takođe, shodno čl. 40 Pravilnika o bližem načinu vršenja pritvora, predsjednik suda može dozvoliti vanrednu posjetu djetetu do 14 godina uz mišljenje nadležnog organa – Centra za socijalni rad – najviše jednom mjesečno. Takođe, komunikacija pritvorenika sa maloljetnim licem može se ostvariti telefonskim putem, kao i putem pisma, a uz prethodno pribavljeno odobrenje sudije za istragu – kazali su iz UIKS-a.

Ističu da u zatvoru u Bijelom Polju postoji posebna prostorija namijenjena za potrebe posjeta maloljetnih lica.

– Prostorija je opremljena posebnim namještajem, velikim brojem igračaka, a zidovi su prekriveni likovima iz crtanih filmova. Takođe, kontakt između lica i posjetioca se odvija nesmetano (bez fizičke barijere). Pozivi i posjete za pritvorena lica obavljaju se po odobrenju sudije za istragu, te samim tim nijesmo u mogućnosti uticati na broj poziva i posjeta, a kada je riječ o zatvorenicima, komunikacija se odvija svakodnevno u periodu kada imaju mogućnost korišćenja telefonskog aparata. U dijelu posjete zatvoreniku od strane maloljetnog lica, uprava gotovo uvijek ima razumijevanja i iste produži u granicama svojih mogućnosti – naveli su iz UIKS-a.