Trideset godina od zločina na Markalama: Još smo daleko od istine o tragediji koju su odmah pripisali Srbima

Tačno 30 godina od tragedije na sarajevskoj pijaci Markale kada je 5. februara 1994. godine u eksploziji, navodno, samo jedne minobacačke granate od 120 mm poginulo 68 i ranjeno 144 ljudi, istina o ovom događaju daleko je kao i prvog dana. Za tragediju odmah su optuženi Srbi, odnosno pripadnici Vojske Republike Srpske, eksplozija je bila predmet i Haškog tribunala gdje je prihvaćena i presuđena „sarajevska istina“, mada su u međuvremenu i strane ekspertize pokazale da u najmanju ruku ne postoje dokazi da su projektili ispaljeni sa srpskih položaja iznad Sarajeva.

Prvi napad na Markale u februaru 1994. godine, i drugi, godinu i po kasnije, 28. avgusta 1995. godine kada je ubijeno 37 a povređeno 90 građana, bili su neposredni povod za NATO bombardovanje Republike Srpske i događaje koji su završeni potpisivanjem Dejtonskog sporazuma.

„Markale su jedna velika podvala srpskom narodu jer znamo za dogovor efendije Mustafe Cerića i Alije Izetbegovića da se žrtvuju neki ljudi kako bi se tražila međunarodna intervenicija, po istom scenariju kako je 1995. godine rađeno i u Srebrenici. Markale su podvala zato što taj zločin nisu počinili Srbi, ali su Srbi okrivljeni. Evo, baš danas, u tom istom Sarajevu na sud izvode Milorada Dodika, predsjednika RS. Sve nas to dovodi do zaključka da je sve planirano, i da se planski radi porotiv RS i srpskog naroda što je za osudu, jer, mi smo ti koji BiH žele onakvu kako je dogovoreno u Dejtonu, a druga i treće strane žele da sve to razbiju i žele ovde islamsku BiH, po volji Alije Izetbegovića“, kaže za RT Balkan Branimir Kojić, predsjednik Skupštine Republičke organizacije porodica zarobljenih i poginulih boraca i nestalih civila RS.

On podsjeća na izvještaje ekspertih grupa koje su došle do istog zakljčka, a on je da granata koja je, navodno ispaljena 5. februara na pijacu, nije mogla doći sa srpskih položaja.

„Od samog početka znamo da su Srbi bili osuđeni da im bude okačeno zvono zločinaca, ja ću reći da nose taj krst. Naše je da se borimo i dokazujemo istinu i da se nadamo da će ona pobijediti. Jedino istina može doprinijeti da dođe do smirivanja tenzija i nekog suživota ako je to ovdje moguće, a koliko vidimo Bošnjacima nije do suživota, oni bi žejleli da nas protjeraju odavde“, kaže Kojić.

Prva nezavisna komisija iz 1995. godine utvrdila je da „ne postoje jasni dokazi koje odgovoran za prvi napad na pijacu Markale“. Ovaj navod potvrdio je i Jasuši Akaši, tadašnji izaslanik generalnog sekretara UN za Balkan.

Akaši je i 17 godina kasnije, 2011. ponovio da „još uvijek nije jasno ko je odgovoran za Markale 1994. godine. Japanski diplomata osnovao je je 1995. godine odbor UN u kome su bila petorica stručnjaka iz pet različitih zemalja i taj odbor došao je do zaključka da je granata mogla biti ispaljena sa lokacija pod kontrolom Armije RBiH ili Vojske RS. Slučaje je tada, po zaključku UN ostao nerazjašnjen.

I dok su zapadni mediji listom, odmah posle prve eksplozije optužili Srbe, u prvobitnom izvještaju Unprofora navedeno je da je granata ispaljena sa pozicija pod kontrolom Muslimana. Ubrzo je komandant ove misije general Majkl Rouz korigovao izvještaj rekavši da ne može da se utvrdi odakle je granata došla. Isti zaključak naveden je i u kasnijem, temeljitijem izveštaju Unprofora.

Posle drugog napada na Markale, kada je, navodno, ispaljeno pet granata i poginulo 37 ljudi, Unprofor je ubrzo zaključio da je svih pet granata ispaljeno sa položaja VRS.

Haški tribunal je januara 2004. godine, u procesu protiv generala VRS Stanislava Galića presudio da su masakr na Markalama počinile jedinice VRS. Tada je na sudu predstavljen izvještaj balističara Berka Zečevića koji je naveo da postoji šest mogućih mjesta sa kojih je granata 5. februara 1994. mogla biti ispaljena, i da su na pet mjesta bili položaji VRS a na jednom položaj Armije RBiH.

Zečević je naveo da je položaj Armije BiH bio vidljiv posmatračima Unprofora koji su potvrdili da tog dana ni jedna granata nije ispaljena sa tog mjesta. Zečević je konačno utvrdio da je projektil ispaljen sa srpskih položaja iz sela Mrkovići, sjeveroistočno od Sarajeva. Galić je tada osuđen na doživotnu robiju.

Ruski pukovnik Andrej Demurenko, koji je bio načelnik štaba jednog sektora mirovne misije UN u Sarajevu i komandant ruskog bataljona, predstavio je svojevremeno dva izvještaja. Autor jednog bio je francuski oficir, a drugog oficir bošnjačke ili hrvatske nacionalnosti. Demurenko je naveo da su u izvještajima bili navedeni, izračunati uglovi dolaska projektila i sletanja projektila na mjesto udara.

On je, dodao je, otišao tada do mjesta na kome su, navodno, trebali da budu srpski minobacači i da na tom mjestu, na površini od 100 metara nije našao tragove minobacača, a da je drugo mjesto, odakle je navodno gađana pijaca bilo šumovito.

„Osim toga, zbog zgrada koje okružuju Markale, ni slučajno nije mogla stići granata sa srpskih položaja. Svakome ko barem malo zna nešto o artiljeriji jasno je da granata ne može da šeta. Osim toga, bilo je nelogično da jedna granata pobije i rani tolike ljude a dvije ostale nisu nikoga ni ogrebale“, rekao je svojevremeno pukovnik Demurenko.

Nekadašnji obavještajac Vojske Srbije general u penziji Jovan Milanović, nedavno je za Srnu ispričao da je operacija za eksploziju na pijaci Markale projektovana i da su na tome radile američke tajne službe i muslimanske snage iz BiH.

General je rekao da je iz dva izvora međunarodnih snaga u BiH dobio informaciju da je nedaleko od Vašingtona u mjestu Aleksandrija na reci Potomak napravljena maketa pijace Markale i da su tamo proračunavali efekte, odnosno gubitke pa je ijcela operacija pripremana mesec dana ranije nego što je izvedena.

Milanović je dodao da poznaje pijacu Markale, jer je nekada živio u Sarajevu, te da nije realno da je na pijacu mogla da padne srpska granata.

„Postojala je i ruska i francuska ekspertiza tog događaja. Francuzima, takođe, nije bilo dozvoljeno da tu ekspertizu eksploatišu s ciljem istine. I drugi su vršili procjene, ali je sve zaustavljeno, sakriveno i izmanipulisano dok UN ne završe posao koji su namijenili. Smisao toga je taj model upotrijebiti za buduće operacije kao što je urađeno u Račku 15. januara 1999. godine“, rekao je Milanović.

Posle drugog napada na Markale uslijedilo je bombardovanje položaja VRS od strane NATO. Posledice upotrebe osiromašenog uranijuma i dan danas su vidljive.

„Znamo da su bacane te bombe. Veliki broj ljudi iz Hadžića, koji su bili na udaru, iselio se u Bratunac, i mnogi od njih, mladih ljudi, djece, mnogi od mojih prijatelja sa kojima sam išao u školu, danas su bolesni, članovi njihovih porodica umiru, upravo zbog osiromašenog uranijuma. Na žalost, svaki dan u Bratuncu se čuje za nekog novog ko je obolio“, kaže Branimir Kojić.

(RT Balkan)