Stvorio Kraljevinu SHS: Prije 180 godina rođen Petar Karađorđević
Petar Karađorđević, Karađorđev unuk, poslednji omiljeni kralj Srbije, rođen je na današnji dan, 11. jula 1844. – prije 180 godina. Vladavina kralja Petra I (1903 – 1921) obično se ističe kao period najstabilnije demokratije u istoriji Srbije.
Takođe, upravo u vrijeme njegove vladavine Srbija je ostvarila velike ratne pobjede od 1912. do 1918. u dva balkanska i Prvom svjetskom ratu, mada je od ljeta 1914., zemlju zapravo vodio prestolonasljednik Aleksandar, tada u svojstvu regenta.
Kruna, veliki vrhunac vladavine kralja Petra I Karađorđevića bilo je stvaranje nove države, Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 1. decembra 1918. godine, čime su ostvarene vjekovne težnje ujedinjenje svih srpskih istorijskih i etničkih zemalja.
Petar Karađorđević rođen je u Beogradu. Otac, knez Aleksandar nalazio se na prijestolu Srbije od 1842. godine. Poslije 1858. uslijedila je međutim emigracija, pošto je Svetoandrejskom skupštinom te godine njegov otac oboren, a na čelo tadašnje Kneževine Srbije doveden je ponovo knjaz Miloš Obrenović.
Petar se potom školovao u Švajcarskoj, zatim Francuskoj, što je okončano vojnom akademijom Sen Sir odnosno Višom vojnom akademijom. Učestvovao je u Francusko pruskom ratu 1870/1871. Odlikovan je Legijom časti. Bio je dobrovoljac u Bosanskohercegovačkom ustanku od 1875., pod imenom Petar Mrkonjić. Daleko sjećanje na učešće Karađorđevog unuka u ustanku protiv Turaka ostalo je u imenu krajiške varošice Mrkonjić grad.
Mjesto je tako nazvano po počivšem kralju 1924. Prethodno ime bilo je Varcar Vakuf. Pošto je poslije Majskog prevrata 1903. Narodna skupština donijela odluku da pozove Karađorđeviće, novi kralj koji je do tada živio u Ženevi, ubrzo se našao u Beogradu.
Imao je tada 59 godina. To ipak nije bio tako prijatan moment kako se na kraju ispostavilo. Krvavi prevrat, kada su ubijeni kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga, maja odnosno juna 1903., užasnuo je tadašnje evropske dvorove, ali i javnost. Kralj Petar je tako na prijesto Srbije stupio u senci teških optužbi i brojnih zahtjeva zvaničnika više evropskih zemalja da učesnici u prevratu budu kažnjeni.
Prije svega je zahtijevano da budu uklonjeni sa zvučnih pozicija kojih su se dočepali po uspješnom prevratu. Za razliku od poslednjih Obrenovića Petar I bio je narodski kralj, držao se nepreteciozno, čak skromno. Bio je to dvor lišen velikog sjaja, ma čega pompeznog. Pritom, zbog nadobudnog i samovoljnog ponašanja više oficira prevratnika iz 1903., prvih godina nakon prevrata kralj se ponašao vrlo uzdržano, uglavnom izlazeći u susret njihovim katkad sasvim neprimerenim zahtevima.
Postupno je ipak nastupila normalizacija. Paralelno, pošto je na snazi bio malo izmijenjeni ustav iz 1888, a vladar nije nametao svoju volju u unutrašnjoj politici, nego je dopustio potpuni, dotad nezabilježeni parlamentarizam, njegova popularnost je rasla. Narod ga je postupno prozvao Čika Pera.
Ponašao se u skladu sa načelima koje je decenijma ranije proklamovao. Nerijetko je pominjano da je preveo, i objavio, poznato djelo Džona Stjuarta Mila (1806 – 1873) britanskog filozofa, ekonomskog mislioca, političara, „O slobodi“. Knjiga je inače štampana u Beču 1868.
Bavio se takođe uspješno slikarstvom, zatim fotografijom. Period njegove vladavine srpska istoriografija opisivala je kao vrijeme najuzornije parlamentarne demokratije. Za taj period vezan je takođe ekonomski uspon Srbije, kako začeci industrijalizacije tako i fiskalna stabilizacija. Pored ekonomske blokade od strane Austrougarske, poznatog Carinskog rata, ozbiljni preduzetnici kakve je Srbija tada imala pronašli su način da otvore nova tržišta na koja su nadalje plasirali robu. Izgrađen je takođe niz novih preduzeća iz domena industrije, rudarstva, trgovine, finansijske institucije.
Kada je izbio Prvi svjetski rat, pošto se zemlja našla u strahovito teškim prilikama, inače iscrpljena balkanskim ratovima, kralj Petar odlazio je na prve linije fronta, što se odrazilo na moral trupa. U najtežim danima Srbije, 1915. godine, prilikom povlačenja preko planinskih vrleti od Kosova odnosno Metohije put Jadrana, stari kralj se, iako sasvim onemoćao, povlačio zajedno sa vojskom.
Uspjelo mu je da iz ličnih sredstava, po cijenu velikih odricanja, podigne zadužbinu, crkvu Svetog Georgija na Oplencu u Karađorđevoj Topoli, gdje su nadalje sahranjivani Karađorđevići.
Iako se stvarno sa vlasti povukao ljeta 1914., na prijestolu se zvanično nalazio do smrti avgusta 1921. godine.
Narodna skupština dodijelila mu je zvanje Oslobodilac, kao što je njegovom nasljedniku kralju Aleksandru, koji je predvodio zemlju i vojsku sve vrijeme do velikih pobjeda 1918, dodeljeno zvanje Ujedinitelj.
(Tanjug)