Šta je ubilo vojvodu Petra Bojovića?

Uz informaciju da je vojvoda Petar Bojović sahranjen na beogradskom Novom groblju na parceli 6, grobnica 68-II, na sajtu JKP Pogrebne usluge u njegovoj kratkoj biografiji navodi se i da je „oslobodilac Beograda 1918. godine, Petar Bojović pretučen od strane partizana i od posljedica preminuo 19. januara 1945. godine“.

Uz Radomira Putnika, Stepu Stepanovića i Živojina Mišića, Petar Bojović bio je jedan od samo četvorice srpskih generala koji su nosili titulu vojvode i jedini živi srpski vojvoda u vrijeme Drugog svjetskog rata, doduše tada već u dubokoj starosti.

Slavni ratnik blistave vojničke karijere, jedan od heroja Prvog svjetskog rata, načelnika štaba Vrhovne komande 1916. godine i načelnik Generalštaba 1921, umro je u 87. godini na Bogojavljenje 1945. godine. Sahranjen je uz opšti muk tadašnje medijske javnosti, u uskom krugu porodice, bez vojnih počasti, a uzrok njegove smrti zvanično je bila obostrana upala pluća.

Istoričar Nemanja Dević kaže za RT Balkan da danas nemamo pouzdane dokaze da su partizani tukli vojvodu Bojovića, ali ističe da ga svakako smatra žrtvom komunističke represije i da njegova smrt vjerovatno jeste imala veze sa tretmanom kojim su ga podvrgle nove vlasti.

Sagovornik podsjeća da se vojvoda Bojović 1921. godine povukao iz aktivne vojne službe, a da je reaktiviran 1941. godine.

„Dio bivših istaknutih starješina u novoj ratnoj opasnosti bili su aktivirani, pozvani da primijene svoja znanja i iskustva u odbrani otadžbine. Međutim, vojvoda Bojović, s obzirom na poodmaklu životnu dob, nije uzeo istaknutu ulogu u ratnim dešavanjima“, objašnjava Dević.

Čitav rat bio je u svom domu, djelimično i u konfinaciji, a nakon oslobođenja Beograda u oktobru 1944. godine, u novembru je isleđivan nekoliko dana u zatvoru Ozne, a partizani su vršili premetačine u njegovoj kući.

Dević napominje da je važan kontekst u kojem se sve dešavalo za tumačenje posljednjih nedelja života srpskog vojvode i odnosa novih vlasti prema njemu.

„Vojvoda Petar Bojović 1942. uputio je pismo podrške generalu Draži Mihailoviću, njegov sin, Dobrosav Bojović, bio je oficir ilegalnog pokreta generala Mihailovića u okupiranom Beogradu. A blizak rođak vojvode Bojovića, major Dragutin Bojović predratni vazduhoplovni oficir, takođe je bio oficir pokreta generala Mihailovića, komandant Kosmajskog korpusa koji je delovao u zaleđu Beograda“, napominje Dević.

On dodaje da je Ozna na teret vojvodi Bojoviću stavila saradnju sa neprijateljskim organizacijama tokom okupacije.

„Ne znamo pouzdano kroz kakvu fizičku i psihičku torturu je on prošao tokom tih nekoliko dana boravka u Ozni. Mislim da se radi o prenaglašavanju činjenice da su ga skojevci tukli, za tako nešto nemamo pouzdanih pogotovu ne dokumentarnih dokaza. Međutim, on je definitivno bio prilikom hapšenja ponižen i viđen kao narodni neprijatelj. Njegova sablja oslobodioca Beograda, kao jedan dio ličnih stvari, nestala je prilikom premetačina Ozne u njegovoj kući“, kaže Dević.

Vojvoda Bojović je u 87. godini predstavljen kao narodni neprijatelj, sinovca su mu streljali komunisti, a sina uhapsili i kasnije osudili na dugogodišnju robiju u Sremskoj Mitrovici.

„Sve to treba uzeti u obzir u tumačenju njegove smrti. Ne treba prenaglašavati da je bio i tučen, jer za to nemamo dokaza, ali i ljudima koji negiraju odnos novih oslobodilaca prema njemu treba reći da biti žrtva jednog režima ne znači samo biti izveden pred streljački stroj. Žrtva režima znači i kada budete proglašeni da ste izgubili svoje ratove, kada se neko na nedostojan način prema vama odnosi, kada vas hapsi u tim godinama starosti, drži u zatvoru danima“, ističe Dević.

On napominje da je smrt od upale pluća apsolutno mogla da bude posljedica boravka u zatvoru Ozne, iako je nezahvalno govoriti šta je primarni uzrok smrti čoveka od 87 godina.

„Premetačina je bila u novembru 1944, a novembar je mjesec kada je vojvoda Bojović oslobodio Beograd u Prvom svjetskom ratu. To je dodatna simbolika: više se ne slavi njegovo oslobođenje Beograda, nego neko drugo oslobođenje, a njemu istog mjeseca nekoliko decenija kasnije partizanske snage upadaju u kuću i vrše premetačinu“, naglašava Dević.

On ističe da sam čin njegove sahrane, izbacivanje njegove biografije iz jednog kola biografske edicije o vojvodama srpske vojske iz Prvog svjetskog rata dodatno govori o tome da je prema njemu Komunistička partija Jugoslavije zauzela neprijateljski stav.

„Tek devedesetih godina vojvoda Bojović je u potpunosti, u istorijskom smislu, rehabilitovan. Danas istorijske činjenice o njemu govore da jeste bio podvrgnut represiji, bio je hapšen, tretiran kao narodni neprijatelj i to već dovoljno govori o prirodi tog režima i njegovom odnosu prema tekovinama Prvog svjetskog rata i istorijskoj misiji vojvode Bojovića“, zaključuje Dević.

(RT)