Sajber bezbjednost ključna za opštu bezbjednost

Sajber bezbjednost je ključna za opštu bezbjednost i njome se otključavaju potencijali digitalnog svijeta, zbog čega akademska zajednica, javni sektor i privreda treba da tijesno sarađuju kako bi se podigla svijest o toj oblasti i ojačala sposobnost društva da se odupre sajber prijetnjama.

To je saopšteno na početku prve obuke Evropskog koledža za odbranu i bezbjednost (ESDC) Univerziteta Crne Gore i Nacionalnog Univerziteta za javnu upravu iz Mađarske, „Osnove sajber bezbjednosti za profesionalce izvan tehničke struke“, koja je organizovana na Univerzitetu Crne Gore.

Rektor Univerziteta Crne Gore, Vladimir Božović, poručio je da se prihvatanjem digitalne ere prepoznaju složenosti i izazovi koje ona donosi, naročito u oblasti sajber bezbjednosti.

“Kako naš svijet postaje povezaniji kroz tehnologiju, tako proporcionalno rastu i rizici i prijetnje u sajber domenu. U oblasti sajber prostora, neznanje nije rizik, već prijetnja. Kao što je obrazovanje ključ kojim se otključava ljudski potencijal, tako je i sajber bezbjednost ključ kojim se otključavaju potencijali sajber prostora i digitalnog svijeta”, rekao je Božović.

Dodao je da je u svijetu preko 3,4 miliona profesionalaca u oblasti sajber bezbjednosti.

“Naročito smo ponosni što možemo da pružimo program iz oblasti sajber bezbjednosti koji obuhvata našu zajedničku viziju sa ESDC, koja se tiče razvijanja sveobuhvatnog pristupa pitanju sajber bezbjednosti i obrazovanju u oblasti sajber bezbjednosti. Ovo partnerstvo simbolizuje našu posvećenost izdizanju iznad komplikovanog lavirnitna sajber prijetnji. Kao članovi ESDC, mi u Univerzitetu smo stekli pristup riznici ekspertize u kojoj se odražava duh saradnje koji odlikuje Evropsku uniju”, istakao je Božović.

Savjetnik Predsjednika Crne Gore za bezbjednost, Dejan Vukšić, kazao je da ESDC ključna institucija u okviru Evropske unije posvećena obrazovanju i obuci u oblasti bezbjednosti i odbrane.

“Kroz obrazovne programe koledž doprinosi boljem razumijevanju i efektivnijem pristupu izazovima koji se tiču bezbjednosti i odbrane. Njegov značaj leži i u njegovoj sposobnosti i mogućnosti da poveže različite obrazovne institucije, uključujući i vojne akademije, kao i druge aktere. Koledž doprinosi održavanju mira i stabilnosti ne samo u granicama EU, već i globalno. Ova institucija je jedan od stubova oslonaca u izgradnji i održavanju snažne, koherentne i efektivne evropske strategije bezbjednosti i odbrane”, rekao je Vukšić.

Evropska unija, kako je kazao, kontinuirano radi na jačanju kapaciteta u oblasti sajber bezbjednosti i na uspostavljanju objedinjenog digitalnog tržišta.

“Kroz usvajanje novih direktiva i regulativa EU nastoji da kreira snažu i bezbjednu digitalnu sredinu. Crna Gora, kroz svoje strateške inicijative i zakonodavstvo usklađuje se sa ovim trendovima, štiteći ne samo našu nacionalnu infrastrukturu već i doprinoseći sveobuhvatnom evropskom sajber prostoru i njegovoj bezbjednosti. Crna Gora je pokazala snažnu posvećenost jačanju nacionalnih kapaciteta za sajber bezbjednost. Cilj Strategije je uspostavljanje djelotvornog i održivog sistema za zaštitu kritične infrastrukture i podataka u skladu sa najnaprednijim međunarodnim standardima i praksama”, pojasnio je Vukšić.

Dodao je da je crnogorska Vlada formirala međusektorsku Komisiju za suprotstavljanje hibridnim prijetnjama 2023. godine.

Državni sekretar Ministarstva Evropskih poslova, Bojan Božović, istakao je da je tema treninga u tijesnoj vezi sa naporima Vlade da doprinese većem stepenu sajber bezbjednosti društva.

“Ova tema je posebno aktuelna, naročito od 2022. godine, poslije sajber napada, koji su ostavili veliki negativni trag na sam rad i funkcionisanje državne uprave i još jednom nas podsjetili koliko su savremeni izazovi nešto sa čime se moramo suočavati na dnevnom nivou. Kontinuirana edukacija i usavršavanje, koje treba da počne od studentskih dana i prati cjelokupan profesionalni razvoj bilo kojeg pojedinca ključ su za prevazilazežnje ovakvih izazova”, kazao je Božović.

Neophodno je, kako je rekao, u narednom periodu, posvetiti se informisanju, a od velikog značaja su podrška i pomoć privatnog sektora.

“Ne smijemo zanemariti da izazovi zbog kojih smo danas ovdje mogu da pogode svaku osobu. Praksa evropskih sudova, praksa domaćih sudova unutar Evropske unije nas upućuje na to da je nerijetko sve teže doći do zaštite prava privatnosti svakog građanina, ali i do onog nivoa kolektivne zaštite koju bi trebalo da ima svako društvo”, rekao je Božović.

Predstavnik Evropskog koledža za odbranu i bezbjednost (ESDC), Panagiotis Marzelas, rekao je da je veoma značajno uključivanje Univerziteta Crne Gore u ESDC, kao i mogućnost saradnje sa drugim centrima i drugim zemljama.

“Mi u ESDC-u doživljavamo sajber prostor kao kombinaciju različitih podoblasti sajber bezbjednosti. Ove oblasti obuhvataju sajber odbranu, kojom se bavi vojska, sajber kriminal kojim se bavi policija, bezbjednost koja se bavi svim tehničkim aspektima i konačno sajber diplomatiju, koja se bavi odnosima među državama”, objasnio je Marzelas.

Dodao je sa sajber incidenti skoro nikada nisu lokalni.

“Gotovo uvijek dolaze spolja, iz inostranstva i obično su kombinovani, odnosno prestavljaju element hibridnih aktivnosti. Sve što sam pomenuo čini ovaj vid saradnje veoma značajnim. Vjerujem da ćemo sa početkom ovog programa imati mogućnost da podignemo nivo svijesti u društvu o problemima i da generalno podignemo nivo sposobnosti društva da se sa ovim nosi, odnosno učiniti crnogorsko društvo otpornijim na ove probleme”, istakao je Marzelas.

Predstavnik mađarskog Nacionalnog Univerziteta za javnu upravu, Csaba Krasznay, smatra da je pozitivno što u Evropskoj uniji postoji sistem koji omogućava uspostavljanje efikasne zaštite od sajber napada.

“Cilj nam je da u naredna tri dana polaznici obuke dobiju znanja eksperata iz oblasti sajber bezbjednosti, aa shvate i prepoznaju gdje je problem i kako da reaguju. Polaznici će, u okviru obuke, imati priliku da steknu ne samo elementarna znanja, već i kompletan uvid u to šta znači sajber bezbijednost”, istakao je Krasznay.

Saradnica u nastavi Pravnog fakulteta i članica Izvršnog akademskog odbora ESDC-a, Andreja Mihailović, objasnila je da je Univerzitet Crne Gore dobio poseban status da kao prva ustanova visokog obrazovanja sa Zapadnog Balkana, organizuje obuke, treninge, ljetnje škole, projekate i istraživanja pod pokroviteljstvom i uz ekspertsku podršku Evropskog koledža za odbranu i bezbjednost.

Mihailović je kazala da polaznici imaju jedinstvenu priliku da na Univerzitetu Crne Gore steknu ekspertska znanja od najuticajnijih lidera u oblasti informacione bezbjednosti što je velika prekrenica na putu evropskih integracija i približavanja vrijednosti i standarda Evropske unije regionu Zapadnog Balkana.

“Naši polaznici, ne samo iz Crne Gore i regiona Zapadnog Balkana, već iz cijele Evrope imaju jedinstvenu priliku da na Univerzitetu Crne Gore, pod mentorstvom eksperata iz Evropske agencije za sajber bezbjednost  (ENISA) i  drugih  kljucnih EU institucija, prate progame po jedinstvenim kurikulumima koledža, sa sertifikatima koje potpisuje Josef Borelj visoki predstavnik Evropske unije za politiku i bezbjednost”, kazala je Mihailović.

Državni sekretar u Ministarstvu unutrašnjih poslova, Petar Koprivica, smatra da su novi programi edukacija i obuka veoma značajni u jačanju kapaciteta odbrane zemlje po svim aspektima.

“Imajući u vidu da smo u 21 vijeku u eri digitalne transformacije, sajber bezbjednost je definitivno ključna stvar kojoj se moramo posvetiti. Univerzitet Crne Gore je, možda, i najbitnija lokacija u ovom trenutku za ovakvu edukaciju i obuku i zadovoljstvo mi je što sam ovdje”, rekao je Koprivica.

Predsjednik Crnogorsko-švajcarske privredne komore i direktor Sky Express Montenegro, kompanije koja je pruzila podrsku ovom programu, Majo Mićović ukazao je da su tri elementa značajna za podizanje svijesti o sajber bezbjednosti i opasnostima koje dolaze prlikom korišćenja digitalnih tehnologija, a to je saradnja akademske zajednice, javnog sektora i privrede.

“Sajber bezbjednost je kritičan korak za opštu bezbjednost. Promjena koja se desila od 2022. je pozitivna. Koraci su jasni i ozbiljno su učinili da se mi, koji dajemo podatke osjećamo bolje, sigurnije. Ostaje da se primijene direktive Evropske unije kako bi svi korisnici bolje razumjeli u kojoj mjeri su opasnosti koje dolaze sa interneta, kroz odgovarajuće tehnike, tehnologije i ljudski kapital svedene na minimum”, pojasnio je Mićović.

Naučni direktor Cybersecurity Innovation Hub-a u okviru ULYSSEUS mreže, Igor Đurović, poručio je da imaju mnogo planova i da će koristiti sve druge aktivnosti u oblasti sajber bezbjednosti koje su dostupne da bi zajednički poporavili kapacitete javne uprave, akademske i biznis zajednice u toj oblasti.