Pretpremijera baletske predstave „Zidanje Skadra“, nastavak književnog i prvi likovni program održani na Festivalu „Ćirilicom“

Likovni, književni i dramski program sedmog Festivala „Ćirilicom“ upriličeni su sinoć u Crkvi Santa Maria in Punta i na sceni između crkava u Starom gradu u Budvi, a šesto festivalsko veče obilježila je pretpremijera baletske predstave „Zidanje Skadra“.

Dvoiposatni program počeo je otvaranjem izložbe „Odsjaji budvanske prošlosti kroz politeizam i hrišćanstvo“ u crkvi Santa Marija, priređivača mr Lucije Đurašković i Marka Kentere. Riječ je o fotografskoj izložbi na kojoj su publici predstavljene najbolje fotografije više autora koji su se bavili riznicom budvanskog muzeja kao svojevrsnim politeističkim draguljem, i riznicom manastira Svetog Nikole u Praskvici, koji je biser među budvanskim manastirima. Taj svojevrsni kontrast na najbolji način otvorio je temu nevjerovatnog bogatstva koje se krije u našem gradu, a koje je svakodnevno dostupno turistima i sugrađanima.

Na fotografijama su zastupljeni filigranski krst Cara Dušana, okrugli paštrovski kameni sto od pravde, gramata carice Katarine Romanov, putir i krst Kneza Pavla, ikonostas čuvenog Nikole Aspiotija, te ikone svetog Nikole, Bogorodice Strasne, Gerasima, te one iz poznate bokokotorske slikarske škole Dimitrijević-Rafailović.

Majstori moderne fotografije uspjeli su da uhvate baš te, suštinske momente odsjaja predmeta bez kojih vjerovatno danas ne bi ni mi, niti ovaj grad nosili luču slobode. Autori fotografija su Nenad Petrović, Adam Radosavljević i Slaven Vilus, a dio fotografija rađen je uz pomoć vještačke inteligencije.

Veliku ulogu u postavci, idejnom i organizacionom rješenju imale su JU Muzeji i galerije Budve i Turistička organizacija opštine Budva.

Izložbu je otvorio predsjednik Savjeta za kulturu Opštine Budva, dr Predrag Zenović, koji je kazao da je, kada je pozvan da otvori izložbu, pomislio na vrijeme i mjesto u kojem se sadržaj ovakvog jednog kulturnog događaja odvija.

„Kada sam pomislio na vrijeme, shvatio sam da je upravo danas jedan veliki pravoslavni praznik, praznik koji obilježava veliki hrišćanski motiv koji u središtu ima tu centralnu ličnost, Bogorodicu, a Budvanska Madona je i zaštitnica ovog grada. Onda sam pomislio na mjesto, dakle crkva Santa Maria, opet Bogorodica, koja je negdje iza ideje cijelog ovog događaja i svega onoga što se na polju svetog i na polju religijskog radilo i u šta se vjerovalo i ulagalo kada je u pitanju Budva i cijeli ovaj prostor oko Budve. Međutim, ovaj prostor je mjesto u kojem je, na neki način, nastala i muzejska aktivnost grada Budve. 1962. godine prvi eksponati su se upravo u ovoj crkvi izložili, tako da crkva ne samo što ima vjersku prošlost, nego ima i tu važnu ulogu kao mjesto kulture, kao možda prvi muzej grada Budve. Ove fotografije jesu poziv da se sa kulturnom baštinom upoznaju mladi, oni koje put možda i nanese uvijek do riznice nekog manastira i muzeja. Da upravo u ovom prostoru pronađu tu jednu nit, nit koju je Mirča Elijade nazvao „mit između svetog i profanog“. LJudi su vjerovali da se sa prirodnim faktom smrti ne završava cjelokupna ljudska egzistencija, nego da je to samo put ka nečem drugom. I tu ideju na potpuno drugačiji način, nakon politeističkih vjerovanja, nastavilo je da njeguje i hrišćanstvo kao velika ideja koja nije promijenila samo svijet vjernika, nego cijeli svijet zapadne civilizacije kojoj pripadamo. U tom smislu, posebno bih se prisjetio ideje našeg velikog sugrađanina Miroslava Luketića koji je često govorio da je Ranohrišćanska bazilika znak da je Budva u 4. i 5. vijeku nove ere bila veliki vjerski centar i da bi trebalo napraviti muzej hrišćanstva, koji bi sabrao sve ono što su te obje interpretacije, i pravoslavna i katolička, dale ovom gradu, kao i ljudi koji su stvarali i vjerovali u veliku hrišćansku ideju. Raduje me što ova izložba pokazuje i jedan moderan trend da se kroz vještačku inteligenciju, čiji status naravno treba propitati i sa etičkog i sa hrišćanskog stanovišta, upoznamo sa svojom baštinom i kulturom“, istakao je Zenović, koji je svečano objavio da je danas predata Aplikaciona knjiga za Evropsku prijestonicu kulture čime se, kako je rekao, jedan važan proces priveo kraju.

Nakon što je izložba otvorena, uslijedila je promocija knjige „Novo varvarstvo“, srpskog antropologa Bojana Jovanovića, na kojoj je, pored autora, govorio i Nebojša Kuzmanović.

Kuzmanović je naglasio da je autor Jovanović za sedamdeset godina života napravio impresivno djelu u raznim naučnim disciplinama, prije svega u antropologiji, ali i u sferama književnosti i filma.

„Dakle, imamo jednog polivalentnog naučnika i istraživača, koji pedesetak godina stvara djela koja mogu biti zanimljiva ne samo za naučnike. Bojan je u ovoj knjizi skupio petnaestak tekstova koji su objavljivani po raznim temama. Imamo priču o odnosu varvarstva i civilizacije – divljaštvo, varvarstvo i civilizaciju. Autor nam predstavlja odnos Grčke i Persije, koji je paradigmatičan primjer odnosa ko su varvari a ko nosioci kulture, ali i odnose do današnjih dana i naših prostora. Pa se, recimo, jedan tekst dotiče priče o predsjednicima opština i gradonačelnicima, koji kada dođu u priliku da postanu cezaropapisti zaborave da su bili samo mali i obični ljudi, i onda počinju da isijavaju sve varvarske osobine koje postoje u nama. Imamo priču o crvenom teroru, o vremenu titoizma kada su dolazili novi varvari. Ali ono što je meni najimpresivnije i što me boli, jeste priča o odnosu Zapadne Evrope i koncepta atlantizma prema istoku, Rusiji, ali prije svega našem srpskom narodu i prema Srbiji. Iz njegovih studija, kroz cijelu knjigu se vidi da mi ne možemo da se odupremo „šapi“ atlantista koji nas skoro cijeli vijek pritiskaju i dovode u situaciju da ne znamo kojim ćemo putem ići“, istakao je Kuzmanović.

Autor Bojan Jovanović kazao je da je tema knjige nešto što ga je zanimalo više godina unazad, te da se „Novo varvastvo“ pojavilo neposredno prije izbijanja rata u Ukrajini. Time je, kako je ocijenio, djelo dobilo posebnu aktuelnost.

„Ta činjenica da je knjiga dobila na aktuelnosti je nešto što je za mene, u stvari, samo privid onoga što je konstanta aktuelnosti varvarstva tokom dosadašnje civilizacije. Znamo za onaj period razvoja ljudske kulture, preko divljaštva, varvarstva do civilizacije, i da se zapravo civilizacija, oličena u grčkoj a prethodno i indijskoj kulturi, odnosila prema drugima sa stanovišta sindroma „visinske razlike“. Znači da su imali predstavu o svojoj ekskluzivnosti i da su druge smatrali inferiornim. To je proisteklo iz toga što nisu razumjeli jezik drugih i to da je jezik kojim drugi govore ono što im daje kulturnu superiornost. Time se iskazivalo nerazumijevanje susjeda. Ali, naravno, oni koji smatraju da su razvijeniji i kulturno superiorniji nad drugima, druge ljude su označavali varvarima sa negativnom konotacijom. Bilo bi dobro da je to neka kulturno-istorijska kategorija koja je postojala tamo davno, u vremenu Grka, starih Rimljana, i da možemo da konstatujemo da je sa stvaranjem evropske civilizacije došlo do stvaranja civilizovanog čovjeka koji je prevazišao takav odnos prema drugom. Međutim, istorija evropske civilizacije uči nas da se taj odnos prema drugom nije promijenio. Štaviše, da su nova civilizacijska sredstva, moćna oružja, upravo postala snažno sredstvo o potvrđivanju onoga što je bilo arhaično i tradicionalno u odnosu prema drugom“, rekao je Jovanović.

Novi kolonijalizam i novo robovlasništvo, kako je autor naglasio, postojali su na tlu evrope do prije više decenija.

„Mi znamo kako to pulsira kroz odnos evropske civilizacije prema drugim kulturama. Nedavno je osvanula vijest da svake nedjelje jedna država u svijetu slavi svoj datum oslobođenja od imperije Engleza. Velika Britanija je, dakle, bila carstvo u kojem, kako se kaže, „nikad sunce nije zalazilo“, ali je zanimljivo da je čitav taj svijet bio u funkciji jedne imperije i nacije. Uspjeli su da stvore, uzimajući najvrednija bogatstva iz svih kultura. Dok je Grčka bila pod stegom turske imperije, upravo su Britanci uzimali ono što je najvrednije iz grčke kulture i prenijeli u svoje muzeje. Zato Grci imaju više decenija problem da vrate ono što je Fidija stvorio, pokušavaju ali bez uspjeha. Britanci smatraju da to pripada njima i da su oni civilizacijski najobdareniji da čuvaju to što je najvrednije i što pripada baštini drugih nacija. Dakle, vidite kako se ta „štafeta“ ljudske predstave o ekskluzivnosti prenosi, i da oni koji su smatrali da su najvredniji sada postaju žrtve jedne takve manipulacije. Ono što je mene zanimalo u tekstovima iz ove knjige koji su pisani više godina, to je fenomen da varvarstvo nije kulturno-istorijski, već antropološki pojam koji je veoma aktuelan i koji postoji u samom središtu civilizacije. Način na koji se demonstrira vidjeli smo i vidimo upravo u odnosu razvijenog svijeta prema nama“, zaključio je Jovanović.

Novo izdanje „Novog varvarstva“ objavile su izdavačke kuće „Štampar Makarije“ iz Beograda i „Obodsko slovo“ iz Podgorice.

Na kraju šeste festivalske večeri upriličena je pretpremijera baletske predstave „Zidanje Skadra“, koreografa Miloša Isailovića, u produkciji Narodne biblioteke Budve i Bitef teatra.

U predstavi, koja je naišla na odličan prijem kod budvanske publike, igrali su: Tamara Pjević, Ivana Savić Jaćić, Milica Jević Drndarević, Staša Ivanović, Katarina Anić, Jakša Filipovac i Dejan Bošković.

Jelena Kajgo, umjetnička direktorka Bitef dens kompanije, istakla je da su kišni uslovi bili izazov za izvođače, ali i da se predstava sjajno uklapa u ambijent vjetra i kiše, kamena, crkava i mora.

„Kiša je dala dodatni, zanimljiv ambijent. Naravno, igračima je teže jer je klizavo, ali, sve u svemu, uspjeli smo, što je zaista u ovim uslovima veliko postignuće. Nakon izvođenja u Budvi, slijedi premijera u Bitef teatru u oktobru i predstava ostaje na sceni tokom cijele sezone. Nadam se da ćemo i idućeg ljeta gostovati u Budvi sa ovom predstavom, kao što uglavnom gostujemo po regionu i Evropi. Nadam se i da nas čeka jedan lijep teatarski život ove predstave. Imamo godinama saradnju sa Budvom i uvijek se rado vraćamo na ovu scenu. Drago mi je da na svim budvanskim festivalima postoji interesovanje za plesni teatar. To je nešto što je naša misija, da razvijamo plesni teatar u najnovijim izvedbama i konceptima. Moja velika i lična želja je da se pokrene plesna scena i u Crnoj Gori“, rekla je Kajgo.

Muziku za baletsku predstavu komponovala je Irena Popović Dragović, za kostime je bila zadužena Selena Orb, a dramaturgiju potpisuje Bojan Đorđev.

Baletska predstava „Zidanje Skadra“ biće izvedena i večeras na sedmom Festivalu „Ćirilicom“ sa početkom u 21 sat na sceni između crkava.

Festival koji organizuju Narodna biblioteka Budve i Udruženje izdavača i knjižara Crne Gore, uz pokroviteljstvo Turističke organizacije opštine Budva, na programu je do 13. septembra.