Prava srpskog naroda u regionu 2021./2022. godine

Last updated avg 8, 2022

Piše: Čedomir Antić

Napredni klub, udruženje građana iz Beograda, svake godine objavljuje Izveštaj o političkim pravima srpskog naroda u regionu. Reč je o oko 1,7 miliona građana osam susednih i obližnjoh država, od kojih su pet postale nezavisne nakon 1. januara 1992. godine, kao i jednoj teritoriji koja je pod zaštitom UN. Ovo je četrnaesti godišnji izveštaj od 2009. godine. Uredništvo izveštaje piše na osnovu javnih i svima dostupnih, nespornih dokumenata. Kao meru prava uzima ustave i zakonodavstva država u kojima srpski narod živi, kao i postojeće „evropske“ standarde i reciprocitete. Sve troškove izrade izveštaja i njegove promocije pokrili su njegovi autori.

U Crnoj Gori nisu ostvarena puna prava srpskog naroda predviđena Ustavom i zakonima ove zemlje. I dalje traju medijske i političke kampanje mržnje prema Srbima i Srbiji. Ulaganja države nisu proporcionalna samo kad je reč o zaštiti i razvoju srpske kulture i prosvete Po dolasku opozicije na vlast zahvaljujući snazi „duboke države“, SAD i EU, te određenih krugova bogataške oligarhije srpske stranke su ostale izvan vlasti. SPC još uvek nije dobila ravnopravnost, budući da je konačno potpisani Temeljni ugovor, i njeno izjednačavanje sa Rimokatoličkom crkvom, pitanje biti ili ne biti za partije kojima pripada više od polovine poslanika crnogorskog parlamenta. Jedini napredak izvšen je u lokalnoj samoupravi: srpske stranke postale su deo su vladajuće koalicije u velikom broju opština pa sada makar u ovom segmentu Srbi više ne čine manje od 5%, već oko 18% zaposlenih, što je i dalje upola manje u odnosu na njihovu zastupljenost u stanovništvu. Kada su u pitanju državna uprava, agencije i zaposleni u vladi, ANB-u i sl., stanje je daleko nepovoljnije po Srbe u Crnoj Gori.

U Bosni i Hercegovini ubrzan je proces njene unitarizacije i lišavanja srpskog naroda svih kolektivnih prava. Načelan problem – činjnicu da je na kolektivnim pravima nacija prvo federalizovana a potom i srušena jugoslovenska država – SAD i saveznici razrešili su višedecenijskom kampanjom kojom su Srbe predstavljali kao narod kolektivno kriv za genocid, čija je kultura istorijski kontaminirana, pa je asimilacija jedini izlaz za njene pripadnike. Ovo je stav mejnstrima u državama Kvinte, a pre svih SAD, Britaniji i Nemačkoj. Prilike su toliko radikalizovane krizom u državama globalnog Zapada i ukrajinskim ratom, da više nema prikrivanja: iz Nemačke smo prošle godine čuli da Bošnjaci-Muslimani moraju da budu pacifikovani u jednoj unitarnoj višenacionalnoj državi u kojoj bi dominirali ali ne bi bili sami, budući da u samostalnoj nacionalnoj državi mogu predstavljati „opasnost za Evropu“ (Volfgang Šojble); dok je kao cilj Zapada predstavljeno stvarnje „jedne zemlje, jednog naroda“ – što je izjavila Angelina Ajnhorst nemačka političarka zadužena za reformu izbornog sistema (!).

Ustavni sud BiH (kome je prošao mandat, u kome većinu čine muslimanske i strane sudije od kojih su neki na dužnosti 20 godina) nastavio je sa faktičkim PROMENAMA (!) Ustava BiH. Tako je i prošle godine oduzet deo imovine (vlasništvo nad šumama) samo jednom entitetu – Republici Srpskoj. Kristijan Šmit, nemački političar koga Savet bezbednosti UN nije izabrao na dužnost Visokog predstavnika za BiH, najavljuje primenu svojih guvernerskih ovlašćenja. Omogućio je izbore koji i dalje favorizuju Bošnjake u Federaciji BiH. Najavio je i da će na celokupnoj teritoriji BiH nametnuti udžbenike iz istorije koji favorizuju bošnjački nacionalistički narativ. Republika Srpska je tokom protekle godine pokušala da vrati nadležnosti koje su joj silom oduzeli guverneri iz SAD i EU (reč je o pravu na prihode od indirektnog oporezivanja, entitetskoj vojsci i pravosudnim ustanovama). Ipak, obzirom na okolnosti, ove odluke – zasnovane na ustavima BiH i RS – još uvek nisu sprovedene. U BiH je u toku demonstracija sile NATO vojske. Prepoznajemo dva razloga zbog kojih do danas nije došlo do vojne agresije, okupacije Srpske i progona njenog naroda. Prvi je vezan za Hrvate u BiH. Put ka rušenju Dejtonskog sporazuma vodio je preko njihovog obespravljivanja u FBiH i ustanovama centralnih vlasti. Kao članica EU Hrvatska se tokom proteklih godina ovome suprostavila. Drugi razlog je iščekivanje NATO i Ukrajinske pobede u Istočnoj Ukrajini. Verujemo da bi nakon obespravljivanja ruskog naroda u Donjecku i na Krimu, na red došao i progon srpskog naroda na Balkanu. To pitanje za Vašington, London i Berlin nije samo geostrateško, već i ideološko.

U Hrvatskoj je nastavljeno nesprovođenje Erdutskog sporazuma, u toku je medijski i politički pritisak na srpske političare (medijska kampanja protiv smenjenog potpredsednika vlade Borisa Miloševića), i dalje je to zemlja sa najviše napada na Srbe u regionu. Nije poštovan zakon kad je reč o javnom korišćenju samo jednog pisma – ćirilice. Sprečavani su srpski predsednik i narodni poslanici da čak i privatno posete spomen područje logora Jasenovac. Posle godina nacionalističke kampanje, uz brojne zloupotrebe, izvršen je popis po kome je Srba jedva nešto više od 2% (1991 ih je bilo između 12 i 15%, a 1921. čak 25%). Dovoljno je sagledati agresivnu politiku hrvatske države prema Srbiji (700 poseta zvaničnika severu Bačke), dokument HAZU koji formuliše čitavu politiku uslovljavanja, potčinjavanja i teritorijalnog otimanja od Srbije, BiH i Crne Gore. Konačno tu je i predsednik Hrvatske koji je prošle godine izjavio kako se „Srbi posle čude što su ih Nemci bombrdovali“ (misli na 1941 godinu), da je porodica Zec u Zagrebu ubijena iz razloga koji nemaju veze sa nacionalizmom za šta je plaćena odšteta (pa o tome više ne treba više govoriti), te kako će predsednika Srbije „za ruku odvesti u Jasenovac“!

Na Kosovu-UNMIK traje pritisak na srpski narod da bezuslovno postane deo albanske nacionalne države. Nije ostvaren Briselski sporazum kad je reč o Zajednici srpskih opština, ali se zato Srbija ove godine odrekla značajnih prava na polju energetike. Česti su napadi na Srbe, a napadi na pravoslavne crkve su na rekordnoj visini još od Pogroma iz 2004. godine.
SPC je prihvatila da prizna autokefalnost Ohridskoj arhiepiskopiji MPC. Srpskim arhijerejima i sveštenicima je prvi put dozvoljen pristup bogomoljama na teritoriji Severne Makedonije. Ipak, Srbi još uvek ne uživaju puna prava manjina većine bivših jugoslovenskih republika . Na popisu, opterećenom nepravilnostima, broj Srba je značajno smanjen.
U Albaniji i Sloveniji Srbi ne uživaju čak ni formalna prava nacionalne manjine, iako Slovenci i Albanci (u centralnoj Srbiji), ista u punoj meri upražnjavaju decenijama. U Mađarskoj i Rumuniji stanje prava malobrojnih Srba je dobro.

Primećen je nedostatak sistemtaskog, insititucionalnog vođenja politike zvanične Srbije prema srpskom narodu u regionu. Na drugoj strani mnogo je pažnje posvećeno o ovim temama u režimskim medijima i poltičari iz vladajućih stranaka o njima rado govore. Srbija u ovu politiku i dalje ulaže srazmerno višestruko manje nego Turska, Bugarska, Mađarska ili Hrvatska.