Papović: Barjak časti i slobode

Piše: Dragutin Papović, istoričar     

U februaru 1945. godine, u tek oslobođenom Nikšiću, grupa partizana koji su prije rata kao komunisti i radnici igrali fubal, formirala je klub. Nazvali su ga „Sutjeska“, po bici u kojoj su tokom maja i juna 1943. godine poginula 7.543 partizana. Među poginulim partizanima bila su 122 Nikšićanina, a od njih je najpoznatiji bio Sava Kovačević, komandant 3. udarne divizije Narodnooslobodilačke vojske. Na dan formiranja FK „Sutjeska“ osnivači su, u čast poginulih drugova, otpjevali i prvu navijačku pjesmu: „Kraj Sutjeske hladne vode, barjak časti i slobode“. Za prvog kapitena izabran je Džavid Tuzović (1922-1945), predratni fudbaler koji je jedno vrijeme igrao za podgoričku „Budućnost“. Tuzović je bio i prvi reprezentativac u istoriji nikšićkog sporta, jer je bio u timu reprezentacije Crne Gore koja je odigrala utakmicu s reprezentacijom Albanije na Cetinju 1. maja 1945. godine. Džavid je 1945. godine poginuo u saobraćajnoj nesreći, a o istoriji FK „Sutjeska“ kapitalnu knjigu napisao je njegov brat, novinar, publicista i jedan od najuglednijih građana Nikšića Šemsudin-Dino Tuzović (1935-2020).

„Sutjeska“ je formirana kao radnički, partizanski, antifašistički, komunistički, nikšićki i crnogorski fudbalski klub. Na tim vrijednostima i uzorima stasali su mnogi članovi i igrači kluba koji decenijama Nikšiću i Crnoj Gori služe za ponos. U socijalističkoj Jugoslaviji klub je 8 puta bio prvoligaš i 24 puta drugoligaš. Prvi put je bio prvoligaš 1964/65. godine, a zatim 1966/67, 1971/72, 1972/73. i četiri sezone zaredom 1984/1988. Pred premijerni ulazak u Prvu ligu „Sutjeska“ je imala čuvenu „atomsku navalu“ koju su činili: Boro Spajić, Slobodan Stojović, Branko Čalović, Vojin Lazarević i Periša Strugar, a najbolji u odbrani je bio Jovan Damjanović. Čuveni golman je bio Fadil Dugalić, a od igrača su se još istakli: Novak-Bato Bulatović i Radosav-Buba Zlopaša. Bimo Harović je bio jedan od trenera. Krajem 60-ih i početkom 70-ih napad „Sutjeske“ predvodio je Josip Tibljaš (rođen u Karlovcu) koji je sa 117 golova bio najbolji strijelac Druge jugoslovenske lige. Za klub su tada, između ostalih, igrali „Sutjeskin Dalmatinac“ iz Makarske Davor Gardun, „vihorna krila“ Drago Kovačević i Branko-Baja Samatović, a trener je bio Dragutin Spasojević. Ovaj tim „Sutjeske“ je s „Proleterom“ iz Zrenjanina odigrao baraž za ulazak u Prvu ligu 1971. godine. „Sutjeska“ je u Zrenjaninu faktički igrala na domaćem terenu, jer su na stadion „Proletera“ došli brojni navijači iz Nikšića i crnogorski kolonisti iz Vrbasa i Bačkog Dobrog Polja. „Sutjeska“ je postala prvoligaš.

Najveći uspjeh u istoriji kluba ostvario je omladinski tim koji su predvodili: Nikola-Peco Rakojević, braća Bakrač, Zoran Nikitović, Pero Giljen, Brajan Nenezić, Zoran Vorotović, Milun Petković, Vukosav-Vule Zeković, Milorad Bajović i dr. Oni su 1976. godine u finalu pobijedili zagrebački „Dinamo“ i „Sutjeska“ je postala omladinski prvak Jugoslavije. Omladinci „Sutjeske“ su u finalu za amaterskog prvaka Jugoslavije savladali „Radnički“ iz Bijeljine 1977. godine. Tada je na stadionu puštena pjesma „Oj svijetla majska zoro, majko naša Crna Goro“. Predvođeni trenerom Milanom-Mikom Zirojevićem omladinci su bili prvaci Jugoslavije i 1980. godine, a 1981. godine osvojili su i jugoslovenski Kup. U finalu su pobijedili „Sarajevo“. Poznati privrednik i filantrop Stanislav-Ćano Koprivica bio je predsjednik „Sutjeske“ 1986. godine. Igrači „Sutjeske“ Ranko Zirojević i Slaviša Đurković bili su članovi omladinske reprezentacije Jugoslavije koja je osvojila svjetsko prvenstvo u Čileu 1987. godine.

U imenu FK „Sutjeska“ je herojska bitka proletera i partizana. U korijenu i biću kluba su radnička klasa i antifašizam, a njegovi uspjesi i istorija su nastali u bratstvu i jedinstvu socijalističkog Nikšića i Crne Gore. Oni koji uzvikuju genocidnu parolu „Nož, žica, Podgorica“ nijesu i ne mogu biti navijači „Sutjeske“. „Sutjeskina“ prva i jedina himna je oda antifašističkoj borbi za čast i slobodu. Istorija, duh, simboli i uspjesi kluba nemaju ništa zajedničko sa četničkom ideologijom koju propagiraju huligani. Niti su oni za „Sutjesku“ niti je „Sutjeska“ za njih.

I ostali poznati crnogorski fudbalski klubovi imaju sličnu istoriju kao „Sutjeska“. „Lovćen“ i „Budućnost“ su nastali kao radnički i antifašistički klubovi. U međuratnom periodu oba kluba su bila uporišta komunističke omladine, pa ih je režim Kraljevine Jugoslavije zabranio 1936. godine. „Budućnost“ se nakon zabrane zvala „Crna Gora“. Najtrofejniji crnogorski fudbalski klubovi su nastali na: socijalističkoj ideji, antifašizmu i odanosti Crnoj Gori. Formirali su ih i održavali omladinci koji su bili uzor i ponos svojim gradovima, a 1941. godine mnogi su otišli u partizane i poginuli u borbi protiv fašizma. Zato genocidna mržnja nema ništa zajedničko ni s fudbalom ni s istorijom ovih klubova.

U socijalističkom periodu nije bilo tzv. navijačkih grupa. Nijesu bile ni potrebne, jer je cijeli grad faktički bio navijačka grupa. Tako je u sezoni 1983/84. godine utakmice „Sutjeske“ u Nikšiću posmatralo oko 85.000 gledalaca. Tada su fudbalske utakmice bile praznici i izraz sportskog rivalstva, a danas se derbiji često moraju igrati bez publike, jer su klubovi postali taoci genocidnih urlika.