Okruglim stolom „Pojam roda“ nastavljen osmi Festival „Ćirilicom“

Osmi Festival „Ćirilicom“ nastavljen je sinoć na Trgu između crkava Okruglim stolom „Pojam roda“, a u diskusiji su učešeće uzeli profesori Miša Đurković i Miloš Kovačević i magistarka Marija Stajić.

Doktor lingivstičkih nauka, redovni profesor za savremeni srpski jezik, stilistiku i opštu lingvistiku, prof. dr Miloš Kovačević ocijenio je da niko od lingvista nije učestvovao u svemu što je pisano o rodu na prostoru bivše Jugoslavije. Kako je rekao, kad se pogleda šta je uopšte problem roda u samoj lingvistici, onda se mora reći da između roda i pola ne postoji obavezna veza.

Profesor Kovačević je napomenuo da je dvadeseti vijek, naročito strukturalizam, koji se kod Tomasa Kuna smatra četvrtom naučnom revolucijom u svijetu, zapravo iznjedrio neka od pravila koja se tiču samoga roda, a koja je napravio Roman Jakobson unutar Praškog lingvističkog kružoka.

„On je, na primjer, rekao da kad govorimo o rodu uopšte, onda moramo govoriti o markiranom i nemarkiranom rodu. A markirani i nemarkirani rod su zapravo istorijska kategorija. Markirano je uvijek ono što pokriva manji, a nemarkirano ono što pokriva veći broj entiteta. Ako bismo tako gledali, po broju, onda bismo mogli reći da je markirana kategorija uvijek množina. Zato, kad god kažemo nešto u množini, ono mora podrazumijevati najmanje dvoje, a više od jedan. Ali je nemarkirana kategorija jednina, zato što u jednini možete da iskažete i veći broj pojmova. Na primjer, uzmete zbirne imenice i odjednom vidite „trnje“, „granje“, i tako dalje. S te strane, preneseno na rod, onda se kaže da je zapravo ženski rod markiran, a muški nemarkiran. Na primjer: Za Mariju se može reći da je i profesor i profesorka i profesorica, ali za Miloša samo da je profesor. S te strane, muški rod pokriva i muški i ženski rod na gramatičkom planu, a ženski rod pokriva samo ženski pol, bukvalno rečeno. I to je bilo bukvalno pravilo koje je važilo za gotovo sve indoevropske jezike“, rekao je Kovačević.

Kako je dodao, kasnije su se pojavile teorije koje ukazuju da nema markiranosti u samom rodu.

„Bukvalno rečeno, u svemu što može muški rod žene treba da se izjednače u tom rodu, da bismo jednostavno dobili apsolutnu ekvivalentnost između muškog i ženskog roda. Opštepoznate stvari su da su kroz istoriju, tamo gdje je patrijarhat bio dominantan, muškarci radili neke poslove koje nisu radile žene. I onoga trenutka kad su se žene uključivale u te poslove stvarale su se imenice ženskog roda. Najpoznatiji primjer kod Srba je da su tek u 18. vijeku žene počele da idu u školu i tek tada je učiteljica prestala da znači žena udata za učitelja. Kad biste danas to prenijeli na Srbiju, napravili biste pravi mali smijeh jer na učiteljskim fakultetima gotovo da nema učitelja. Prema tome, danas niko ne može reći da je to što je učiteljica bilo u 18. vijeku danas takođe učiteljica“, naveo je on.

Naučni saradnik na Institutu za evropske studije, doktor filozofije Miša Đurković ocijenio je da je sinoćnja debata na jedan vrlo hrabar način otvorila neke od najkontroverznijih i najzanimljivijih stvari koje se dešavaju ne samo na našim prostorima. Prema njegovim riječima, putujući po svijetu posljednjih godina imao je priliku da vidi kako su u najrazličitijim djelovima planete, od SAD-a do Irana, ove teme proizvele ozbiljne posljedice po tretman toga šta je čovjek uopšte i kako tretiramo identitet.

„Profesor me podsjetio na tekst koji sam nedavno objavio u „Politici“, koji se zove „Moja ćerka je mačka“. Stvar nije bezazlena uopšte. Imate situaciju u Kanadi i Velikoj Britaniji koja ukazuje na to koje su posljedice ideje o konstruktivizmu i to da sebe možete da predstavljate kako god se osjećate. Masovna je poplava da se djeca u osnovnoj, ali prije svega srednjoj školi, iskazuju i definišu kao mačke, psi, dinosaurusi i tako dalje, i da njihovi roditelji zahtijevaju da se oni tretiraju na taj način. Recimo, u jednom nedavnom tekstu ćerka je tražila da ide da je pregleda vetrinar, a ne ljekar i majka je prijetila da će tužiti tog veterinara koji nije htio da je pregleda. Znači, ne govorimo o Monti Pajtonu, o skečevima, govorimo o realnom životu i realnoj posljedici, uslovno rečeno, ideologije konstruktivizma koja smatra da se sve može preko noći redefinisati“, rekao je Đurković.

Na izlaganja profesora Kovačevića i Đurkovića nadovezala se magistarka filologije i prevoditeljka, Marija Stajić koje je ocijenila da se na nedavno održanim Olimpijskim igrama organizatori nisu nimalo ustručavali da otvoreno podrže uspostavljanje novog svjetskog poretka. U vezi sa tim, kako je navela, došlo je do brisanja suštinskih odlika našeg identiteta.

„I to ne samo nacionalnog, vjerskog i kulturnog, već i onog nepromjenljivog, biološkog identiteta, dvopolne prirode ljudskog bića. Na prethodnoj Olimpijadi koja je održana 2021. godine učestvovale su prve transrodne osobe. Jedna je Kanađanka po imenu Kvin, koja je inače rođena kao Rebeka Kvin i koja se identifikuje kao trans osoba i za sebe koristi zamjenicu u trećem licu množine. Da vidimo kako to zvuči: Počeli su da igraju fudbal sa šest godina i brzo je postalo jasno da imaju talenat za taj sport. Išli su na Univerzitet Djuk gdje su predstavljali Kanadu i 2016. na Olimpijskim igrama u Riju. U septembru 2020. autovali su se na društvenim mrežama kao trans i nebinarna osoba. Dakle, ovo nije opis cijelog kanadskog fudbalskog tima već samo jedne osobe. Inače, ovoj osobi je dozvoljeno da se na osnovu pola i dalje takmiči u ženskoj kategoriji. Primijetićete da se žene, čak i ove nebinarne i trans, i dalje takmiče u ženskoj kategoriji, dok muškarci koji se identifikuju kao žene prelaze da se takmiče u ženskim kategorijama”, kazala je Stajić.

Osmi Festival “Ćirilicom” biće nastavljen večeras u 21 sat na Trgu između crkava programom o srpskom književniku i scenaristi Branimiru Šćepanoviću (1937 – 2020). O Šćepanovićevom liku i djelu i njegovom stvaralaštvu govoriće prof. dr Milo Lompar.

Festival do 14. septembra organizuju Narodna biblioteka Budve i Udruženje izdavača i knjižara Crne Gore, uz podršku Opštine Budva, Turističke organizacije opštine Budva i Javnog preduzeća za upravljanje morskim dobrom Crne Gore.