Od Maska do Tuska: Osobe koje su obilježile 2023.

Od Irana do Holivuda, od fudbala do tehnologije, ovu godinu obilježile su snažne ličnosti.

Narges Mohamadi

Mohamadi je iranska aktivistkinja koja je ove godine nagrađena Nobelom za mir zbog “svoje borbe protiv opresije žena u Iranu” i zagovaranja “ljudskih prava i slobode za sve”.

Ta je novinarka imala ključnu ulogu u iranskom pokretu “Žene, život, sloboda” pokrenutog nakon smrti Mahse Amini u teheranskom pritvoru u septembru 2022. godine. Pokret zagovara ukidanje obaveznog nošenja hidžaba i niz drugih oblika diskriminacije žena u Iranu.

Mohamadi je od 2021. u zatvoru u Evinu, ali ipak nastavlja borbu protiv “tiranskog i mizoginog vjerskog režima”, piše France24.

Nagradu u Oslu u majčino ime preuzelo je njeno dvoje djece, koji su u egzilu u Francuskoj od 2015. godine.

Donald Tusk

Novi-stari poljski premijer preuzeo je vlast nakon osam godine vladavine konzervativne stranke Pravo i pravda (PiS), obilježene ograničavanjem ženskih prava i sukobima sa Briselom zbog vladavine prava.

 

Bivši predsjednik Savjeta EU najavljuje da će Poljsku vratiti na put demokratije, obnoviti pravni poredak i poljski kredibilitet unutar Evropske unije.

Njegova koalicija zagovara i abortus u zemlji gdje je on sada dopušten samo u slučajevima silovanja, incesta ili opasnosti za zdravlje majke.

Tejlor Svift

Ova 34-godišnja američka pjevačica ne krije se od reflektora. Od Nešvila do Njujorka, gradi pop-carstvo uz pomoć svojih mnogobrojnih obožavalaca.

Časopis „Tajm“ (TIME) proglasio ju je osobom godine, a njeni albumi osvajaju top liste u SAD-u. Od pojavljivanja na sceni 2006. godine, čak 13 od njenih 14 albuma bilo je na prvom mjestu.

 

Svift je u oktobru objavila koncertni film The Eras Tour koji je postao najprodavaniji film tog žanra u istoriji, zaradivši čak 249,9 miliona dolara širom svijeta.

U septembru je pokazala i političku svijest kada je nakon kratke objave na Instagramu, kojom je pozvala fanove da se registruju za glasanje, upisano 35.000 novih birača u samo jednom danu.

Holivudski scenaristi i glumci u štrajku

Holivud je u maju 2023. ušao u štrajk. Počeli su ga scenaristi nezadovoljni platama, a nekoliko mjeseci kasnije pridružili su se i glumci.

Najveći takav štrajk od 1960. paralizirao je filmsku industriju na nekoliko mjeseci, što je američku ekonomiju koštalo najmanje šest milijardi dolara.

U srcu protesta bio je i strah da će producentske kuće koristiti umjetnu inteligenciju kako bi generirale scenarije ili kopirale glasove i fotografije glumaca bez kompenzacije. Uz veliku podršku javnosti u septembru su postigli dogovor o povećanju plaća i zaštiti od upotrebe AI-ja.

Ilon Mask

Multimilijarder je nakon 2023. još kontroverznija ličnost nego prije.

S bogatstvom od 250 milijardi dolara, Musk ima ambicije osvojiti svemir, saobraćaj, ali i društvene mreže.

U julu je svoju novu akviziciju Twitter preimenovao u „X“, a ta kompanija od njegovog dolaska prolazi kroz turbulentno razdoblje masovnih otpuštanja, sukoba sa Evropskom unijom oko dezinformacija i pada prihoda od oglašavanja.

 

Maskova kompanija „SpaceX“ ključna je u ukrajinskoj odbrane od ruske invazije zbog satelitskog sistrema „Starlink“ koji joj pruža internetsku vezu.

„SpaceX“ je napredovao i u projektu „Starship Rocket“ koji bi mogao revolucionizovati putovanja u svemir, uprkos dva neuspješna lansiranja u godini na izmaku.

Dženifer Hermozo

Hermozo su do ovog ljeta poznavali samo fudbalski entuzijasti. No talas podrške koji je dobila nakon finala ženskog Svjetskog nogometnog prvenstva pretvorilo ju je u simbol.

 

Dok je primala medalju za svjetsku prvakinju, neočekivano ju je u usta poljubio Luis Rubiales, tadašnji predsjednik španskog fudbalskog saveza. Ta je fotografija obišla svijet i izazvala zgražanje, a Rubiales napustio svoju funkciju s optužnicom za seksualno uznemiravanje i trogodišnjom zabranom aktivnosti u fudbalu.

Mortaza Behbudi

Ovaj avganistanski novinar, borac za slobodu izražavanja, većinu je godine proveo iza rešetaka jer je radio svoj posao.

Sve je počelo 7. januara kad su ga talibani uhapsili u Kabulu pod optužbom da je špijun. U devet mjeseci pritvora svakodnevno je zlostavljan te mu se prijetilo smrću.

Reporteri bez granica (RSF) i odbor podrške koji je pokrenula njegova supruga Aleksandra Mostova učinili se sve da ga se oslobodi, što se napokon i dogodilo 18. oktobra.

Rajana Barnavi

Barnavi je 21. maja postala prva Saudijka na Međunarodnoj svemirskoj stanici.

Ova stručnjakinja za biomedicinu je svoju desetodnevnu misiju posvetila istraživanju matičnih ćelija i raka dojke. Njeno postignuće simbolički je važno za Saudijsku Arabiju gdje su slobode žena ograničene.

Sam Altman

Direktor OpenAI-ja, kompanije koja stoji iza ChatGPT-ja, jedan je od najistaknutijih imena u svijetu razvoja uvještačke inteligencije.

Altman je pokrenuo i Worldcoin, novu kriptovalutu koja za identifikaciju koristi ljudsko oko.

 

Kao i Musk, s kojim je 2015. osnovao OpenAI, njegove velike ambicije i ponekad kontroverzne metode podstaknule su kritike dijela javnosti. Neki ga optužuju da mu je bezbjednost važnija od inovacija. Američke zakonodavce pozvao je da kreiraju dobro promišljene propise koji prihvataju potencijale vještačke inteligencije, ali istovremeno umanjuju rizik da nadjača čovječanstvo.