Kako je zapravo umro Gavrilo Princip – misterija koja traje 101 godinu
Ubistvo austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda na Vidovdan 1914. godine, bilo je povod za početak Prvog svjetskog rata, a atentator Gavrilo Princip osuđen je na zatvorsku kaznu od 20 godina, gdje je zvjerski mučen, sve dok nije umro u najgorim mukama. Prošla je tačno 101 godina od njegove smrti.
KO JE BIO GAVRILO PRINCIP?
Gavrilo Princip se školovao 1914. u Beogradu, a pre toga u Sarajevu i Tuzli. U martu 1914. objavljeno je da prestolonaslednik Franc Ferdinand dolazi u Sarajevo u junu 1914. da prisustvuje vojnoj vežbi austrougarske vojske u okolini grada. Posle te vijesti kod Gavrila Principa i nekih njegovih poznanika se javila zamisao da ubiju Ferdinanda.
Srpsko stanovništvo grada je njegovo pojavljivanje i vojnu vježbu doživljavalo kao provokativno, budući da se sve to odigravalo na Vidovdan i nedaleko od granice sa Srbijom. Neki su pomislili da su to upravo pripreme napada na Srbiju.
Čovjek čije ime svaki Srbin zna, Gavrilo Princip, član organizacije Mlada Bosna i izvršilac atentata na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda, 28. aprila 1918. godine umro je u zatvoru u Terzinu u Češkoj. Ubistvo prestolonaslednika, Austrougari su označili kao povod za početak Prvog svjetskog rata, i napad na Srbiju.
Princip je zbog ovog zločina bio osuđen na dvadesetogodišnju kaznu zatvora, jedino iz razloga što je bio mlad za smrtnu kaznu, i najvjerovatnije je od posledica mučenja preminuo je u zatvoru.
Princip je robijao u zatvoru u Terezinu (Češka), a najveća misterija je ta, kako je umro ovaj srpski heroj. Gavrilo Princip bio je zatočen u samici, gdje je polagano umirao od gladi i bolesti, prebijan sistematski, bukvalno svakodnevno.
Zbog nehumanih zatvorskih uslova, (desna ruka mu je amputirana navodno iz zdravstvenih razloga) obolio je od tuberkuloze i umro je u tamnici u gradu Terezin u današnjoj Češkoj šest mjeseci pre konačnog sloma Austro-Ugarske. U vlažnim ćelijama, punim pacova, na golim daskama obitavali su robijaši u zloglasnom Terezinu.
Nešto, što je prije bilo splačina nego čorba robijašima je dijeljeno svaki treći dan, a Gavrilo Princip je dobijao hranu tek svaki peti. Mučen je zvjerski na raznorazne načine. Stavljali su ga drveno bure u koje je prethodno bilo zakucano mnoštvo velikih eksera, pa bi ga kotrljali u takvom buretu dok bi se veliki ekseri zabadali u Gavrilovo izranjanjeno mlado tijelo!
Polemike oko toga da li je Gavrilo bio heroj ili terorista, vode se i dan danas.
Prvobitni plan atentata nije uspelio, jer je trebalo da bude šest izvršilaca. Prilikom prolaska kolone Franca Ferdinanda kroz Sarajevo, na Vidovdan 28. juna 1914., što je na neki način bila i provokacija za srpsko stanovništvo, četvorica učesnika u atentatu nisu uradili ništa. Nedeljko Čabinović je bacio bombu na automobil u kome se nalazio prestolonaslednik, ali je promašio.
Tek kada je kolona sa Ferdinandom kasnije ponovo prolazila, Gavrilo Princip je uspješno izvršio atentat.
Na suđenju je ustanovljeno je Princip koristio oružje belgijske marke Fabrique Nationale M 1910 poluautomatski pištolj, kalibra 7.65x17mm (.32 ACP) i navodno ga je pripadnicima Mlade Bosne uručio sam Dragutin Dimitrijević Apis.
Uprkos tome što sa ovim incidentom nisu bile povezane zvanične vlasti Kraljevine Srbije, već pojedini ljudi na određenim položajima, članovi organizacije „Ujedinjenje ili smrt“ ili „Crna ruka“, Austrougarske vlasti su iskoristile novonastalu situaciju da upute ultimatum Srbiji.
Srpske vlasti su odgovorile pozitivno na sve tačke ultimatuma, osim na jednu koja je zahtijevala upućivanje austrougarskih istražnih organa unutar teritorija Kraljevine Srbije. Ovo su vlasti Austro-Ugarske iskoristile da objave Srbiji rat, koji je ubrzo eskalirao u Prvi svjetski rat.