KAD PONAVLJAČI PODUČAVAJU UČITELJICU

Piše: Emilo Labudović

Sintagma da je „istorija učiteljica života“ važi samo za pametne pojedince i narode. A mi, uprkos činjenici da smo svijetu dali toliko umnih pojedinaca, kao narod teško da smo odmakli od statusa – ponavljača. Istorija, teška, trnovita i krvava, malo čemu nas je naučila, a za posledicu imamo to da smo na svakoj istorijskoj raskrsnici promašili put i da i dan – danas srljamo iz greške u grešku. Nabrajanje svih naših pogrešaka, makar i na nivou kontroverzi, jedva da bi stalo i u najdeblji ikad štampani udžbenik istorije.
Mi kao narod ne samo da nijesmo sposobni da tumačimo istorijske pouke i znake vremena, nego smo skloni i da davno pročitano i utuvljeno iznova i iznova tumačimo, prekrajamo, krivimo i… poništavamo. Kao da u istoriji može ono „ouj, pike, ne važi se“! Da izvrćemo poruzi i negaciji istorijski ambijent, splet okolnosti i želje aktera, da ideje i stremljenja jednog vremena iznova stavljamo pod lupu dnevnopolitičke vizure drugog i da ih, iz te vizure, ne samo drugačije vrednujemo i tumačimo već i da ih, praveći nezablježeni nosens u istoriskoj praksi – poništavamo.
Jedan od naših, do skoro najpoštovanijih a odnedavno najspornijih, istorijskih trenutaka svakako su famozna Podgorička skupština. Vijek i kusur od njenog održavanja ne samo da nije bio dovoljna istorijska distanca da se realno, nepristrasno i neumoljivim istorijskim kriterijuma ocijene okolnosti, motivi, organizacija i rezultat Podgoričke skupštine, već su njene odluke i danas kamen spoticanja i izvor direkne mržnje i netrpeljivosti. Umjesto da se arhiviraju u fasciklu prošlog, sa naznačenim napomenama za buduće, u njenom ovovremenom osporavanju otišlo se toliko daleko da je, vijek kasnije – poništena rezolucijom. Onu Petrovdansku, „poništitelji“ Podgoričke i ne pominju.
Dvije istorijske činjenice, naročito kad se predstave poluistinom, čine Podgoričku skupštinu za dio javnog crnogorskog diskursa neprihvatljivom, uprkos činjenici da je ona bila rezultat istorijske težnje i volje generacija i generacija naših prethodnika. Prva, nesporna, činjenica (i istina) je da je tada Crna Gora, međunarodno priznata država, svoju državnost „priložila“ na oltar ostvarenja sna južnoslovenskih naroda da žive zajedno. Ali, u iskrivljenom ogledalu poluistina i otvorenih laži kojima se služe neki savremeni „tumači“ Podgoričke skupštine, uporno se prenebregava činjenica (takođe i istina) da je to učinila i Srbija, sa takođe jednakim međunarodnopravnim statusom kao i Crna Gora. Jer, novonastala držav nije bila „Kraljevina Srbije, Hrvatske i Slovenije“, dakle – bez Crne Gore, već „Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca“. Kraljevina naroda, a ne država. A to što se u njenom naslovu ne pominju Crnogorci rezultat je nesporne činjenice da su se oni u tom vremenu gotovo listom osjećali (i izjašnjavali) kao pripadnici jedinstvenog srpskog nacionalnog korpusa. Sve kasnije je – kasnije!
Drugi, navodno sporni, momenat vezan za Podgoričku skupštinu je, ništa manje navodna, „okupacija“ Crne Gore od strane srpskih oslobodilačkih trupa!? Ovom budalaštinom ne samo da ortodoksni Crnogorci brukaju svoju državu (slobodarsku Crnu Goru „pokorilo“ 500 srpskih vojnika i žandara) već i otvoreno lažu. Jer, u međunarodnopravnom smislu, u tom trenutku Crna Gora kao država nije ni postojala. Ona je, istorijska je to istina, od kapitulacije 1916. godine, bila samo okupirana teritirija, bez domaće vlasti i vojske. Očekivanja da se kao takva ravnopravno nađe za istim stolom sa silama – pobjednicama samo je nacionalistička euforija i lažni heroizam tipa „Crna Gora nikad nije bila porobljena“!!! Pri tome se, krajnje (zlo)namjerno pod tepih gura Londonski sporazum iz 1915. godine, kojim su Istra, Dalmacija i cjelokupna jadranska obala do Drača, dakle i crnogorska, bile obećane Italiji. Dakle, trupe oslobodilačke srpske vojske na teritoriji Crne Gore u tom trenutku nisu bile okupacione već odbrambene, u funkciji odvraćanja neskrivenih italijanskih aspiracija.

Ali, i sve da nije ovih neumoljivih činjenica i neprikosnovene istne, istorijski i moralni dug prema precima nalaže da se njihove odluke u najmanju ruku – poštuju. I sve da je riječ o zabludama – njihove su! Da je i napravljena greška – njihova je! Da se žrtvovalo više nego što se dobilo – žrtva je njihova!
Šta god da je i kako god da je bilo – vrijeme je učinilo svoje i odluke Podgoričke skupštine su, i bez one nakaradne skupštinske rezolucije, već odavno „ad akta“. Takve treba i da ostanu, a  pouke njihovog političkog i enonomskog integralizma, praštanja i okretanja budućnosti, da imaju kome, bile bi više nego jasan putokaz i pouka. Ali, kad učiteljicu života počnu da podučavaju i ispravljaju ponavljači i neznalice, onda se vrlo lako završi u ćorsokacima istorije.
Mi smo, izgleda, tome skloni mimo svih drugih naroda. Čuveni Duško Radović, skoro pa ispisnik Podgoričke skupštine, imao je genijalnu definiciju stanja u kojem smo se nalazili u njegovo doba, a ona, bez ispravke i zareza, važi i danas. Govorio je: „ako ne znaš šta ti je, vidi gdje ti je. I to gdje ti je – to ti je“! A mi smo, takvi kakvi jesmo, tu gdje jesmo i zato nam je tako kako nam je. A za to nam je najmanje kriva Podgorička skupština!!!