Jermenska Crkva na udaru Zapada

Piše: sveštenik Miladin Mitrović, savjetnik SNP – Izbor je naš za religijska pitanja i starješina Hrama Svetog Vasilija Ostroškog u Banja Luci

Gubitak Nagornog Karabaha i egzodus jermenskog stanovništva iz ovog regiona, u potpunosti je potvrdio predpostavke o jermenskom premijeru Nikoli Pašinjanu, kao provodniku američkih interesa. Sva odogovrnost za ovaj tragični događaj leži upravo na njemu, s obzirom na činjenicu da ni najmanji napor sa njegove strane nije bio učinjen da bi se spriječila ova nacionalna katastrofa. Drevni hrišćanski region Nagorni-karabah je izgubio svoje starosedelačko stanovništvo, ljude koji su tu živeli stotinama godina.
Sve se desilo uz prećutnu saglasnost međunarodne zajednice, koja je po kozna koji put pokazala svoje licemjerno lice i tradicionalnu politiku dvostrukih standarda. Poznato je da od 1. januara 2024. godine Nagori-karabah prestaje da postoji. Ali, reklo bi se, ova republika je već prestala da postoji uzimajući u obzir činjenicu da je više od 100 000 hiljada jermena napustilo ovaj region.
Jermenski premijer Nikola Pašinjan je od samoga početka aktivno sprovodio politiku razodra između Jermenije i Rusije. Nastojeći da se dodvori svojim zapadnim mentorima, on je na unutrašnjem planu sprovodio otvorenu politiku zapadnoevropskih vrijednosti i totalnog zanemarivanja nacionalnih interesa. Stoga je jedan od prioritenih zadataka njegovog političkog angažmana bio usmjeren na rušenje istorijski dobrih odnosa između Ruske Pravoslavne crkve i Jermenske apostolske crkve. Budući da je po duhu prilično bliska Pravoslavlju, Jermenska crkva predstavljala je ozbiljnu barijeru provođenju evroatlantskih integracija i nasađivaju netradicionalnih za jermensko društvo zapadnih ubjeđenja.

Zbog toga je sukob između Jermenske apostolske crkve i jermenskog predsjednika Nikole Pašinjana nastao odmah nakon njegovoga dolaska na vlast 2018. godine. Nova politička snaga se oglasila ne samo protiv Rusije, već i protiv crkve, nepravedno optužujući da se ona meša u unutrašnji politički život Jermenije. Došavši na čelo vlade Jermenije, Pašinjan je prekinuo političku i materijalnu podršku Crkvi i započeo kurs ka njenoj marginalizaciji u jermenskom društvu. Američke i evropske nevladine organizacije koje promovišu liberalnu agendu izbile su u prvi plan. Pseudoreligijske sekte su postale aktivnije – Jehovini svedoci, Hristova crkva itd. Pašinjan je tokom čitavog perioda na vlasti pomagao svima koji su rušili autoritet jermenske Crkve, bez obzira što je upravo jermenska Crkva odigrala fundamentalnu ulogu u stvaranju jermenske države i očuvanju Jermena u njihovoj burnoj mnogovjekovnoj istoriji postojanja.

Razdor između državnih institucija ove zemlje i Jermenske Crkve se pojačao od poraza Jermenije u drugom ratu u Karabahu 2020. godine. Tada su crkveni predstavnici sa potpunim pravom optuživali predstavnike aktuelne vlasti da su tokom pregovora izdale nacionalne interese i da su otvoreno stali na stranu političkih interesa Evropske unije. Potreba evropske ekonomije za azerbejdžanskim gasom, s obzirom na embargo ruskog gasa obavezala je evropske lidere da “zatvore oči”, na karabahsku tragediju i da bez pretjeranog pafosa dadnu sagalasnost na povratak Nagornog Karabaha u teritorijalni sastav Azerbejdžana. U ovakvoj situaciji jedino je Jermenska Crkva otvoreno stala na stranu nacionalnih interesa jermenskoga naroda, krtikujući vlast za nesposobnost da zaštiti svoj sopstveni narod, što je izazvalo nezapamćen pritisak političkih predstavnika kako na Patrijarha Garegina II lično tako i na sveštenstvo.
Pašinjan je zaista, na sastanku sa liderom Azerbejdžana I. Alijevim i predsedavajućim EU Šarlom Mišelom 2022. godine u Pragu, predao Karabah „na milost Azerbejdžana” zajedno sa narodom i drevnim jermenskim hrišćanskim svetinjama.
Ovo poslednje uključuje manastir Amaras, gde se nalazi grob Svetog Katolikosa Grigorisa (unuka Grigorija Prosvetitelja, zahvaljujući kome je Jermenija postala prva hrišćanska država na svetu). Pod azerbejdžansku vlast bile su predate i druge velike svetinje, između ostalog i manastirski kompleks Dadivank iz 9. veka, monumentalni hram Gazančecots, hram Gandzasar iz 1236 godine, kupolasti hramovi Khutudre, Khojaraberd, Okhtifools, čiji su jermenski graditelji dali značajan doprinos razvoju svetske arhitekture i svojom sakralnom umjetnošću predstavljaju jedinstvene i unikalne građevine. Ukupno u Arcahu postoji više od trideset takvih objekata.
Na teritoriji Karabaha postoje drevni spomenici fortifikacijske umetnosti, koji su u doba svoje izgradnje bili primeri nevejrovatnog civilizacijskog napretka – Hačenoberd, Šikakakr, Tigranaberd, Gulistan, Akanoberd i više od stotinu drugih monumentalnih građevina. U Arcahu postoji nekoliko stotina drevnih hačkara, koji su, pored jermenskih svetilišta, najdrevniji i jedinstveni spomenici umetnosti rezbarenja kamena.

Danas se Jermenska apostolska Crkva nalazi pod velikim pritiskom jermenskih vlasti. Zapadni mentori ohrabruju jermenske vlasti da maksimalno ograniče aktivnosti jermenskog sveštenstva i minimalizuju njenu ulogu u jermenskom društvu. U slučaju kolapsa veza sa Ruskom Pravoslavnom crkvom, Jermenska crkva će se suočiti sa ponavljanjem moldavskog, a potom i ukrajinskog scenarija. Negativno iskustvo Ukrajine i Moldavije, gde je udar na Pravoslavne Crkve bio organizovan po američkim instrukcijama, doveo je do tragičnih raskola koji su izazvali potpunih haos i destabilizaciju društva. Pašinjana na ovakve korake guraju soroševski krugovi koji deluju u Jermeniji, sa kojima je premijer u bliskim vezama. Da je vlast odlučila da marginalizuje ulogu crkve u društvu po zapadnim instrukcijama, svjedoči nam činjenica da su jermenske vlasti odlučile da iz školskog programa isključe predmet „Istorija jermenske crkve“, koji je bio na snazi od 2003. godine.
Iako Sorošev faktor ovde igra veoma dominantnu ulogu, ponašanje Pašinjanove vlade ne može se objasniti samo ovim faktorom. Zadatak slabljenja Crkve i drugih tradicionalnih struktura postavljaju i spoljne liberalne sile, od kojih zavisi i sam Pašinjan. Štaviše, ovaj pristup zastupaju strani krugovi ne samo u Jermeniji, već i u Gruziji i Ukrajini.

U pozadini nesposobnosti jermenskog stanovništva da samostalno obezbjedi tranzit vlasti do osobe sposobne da se bori za nacionalne interese jermenskog naroda, Jermenska apostolska crkva se nalazi u prilično ranjivoj poziciji.