I JAVNIM FINANSIJAMA SE MORA UPRAVLJATI SA PAŽNJOM DOBROG DOMAĆINA

Piše: Milan Gajović, diplomirani pravnik sa advokatskim ispitom i diplomirani ekonomista

Ministar finansija i socijalnog staranja Milojko Spajić je ,prema navodima medija, izjavio da je, 8. jula 2021.godine, smanjena kamata na kredit kineskoj EXIM kojim se finansira izgradnja prve dionice autoputa kroz Crnu Goru, što će budžetu, na godišnjem nivou, donijeti uštedu od 8 miliona evra.

Kamata je smanjena sa 2 odsto u US dolarskom iznosu na 0,88 odsto u evrima.

Spajić je kazao da je EXIM banka i dalje povjerilac, ali da su u konkretnoj transakciji učestovale i dvije američke i jedna francuska banka, te će se „ubrzo saznati o kojim se bankama radi“. Rata za kredit, koja dospijeva u julu ove godine će biti manja za 4 miliona dolara.

Inače, za izgradnju prioritetne dionice autoputa Bar – Boljare, Crna Gora se kreditno zadužila kod navedene kineske banke za iznos od 944 miliona dolara, na period od 20 godina i još za 90 miliona dolara za pristupne puteve.

Transakcija oko smanjenja kamate i promjena valute u kojoj će se ona obračunavati, jeste pozitivan pravni posao, jer se smanjuje ukupni dug i eliminiše valutni rizik zbog eventualnog rasta kursa US dolara prema evru.

Međutim, sve se to moglo postići saglasnošću ugovornih strana, odnosno usaglašenom promjenom teksta ugovora. Zašto su, onda, u transakciji učestvovala treća lica, najvjerovatnije, investicione banke!?

Interesantno je i indikativno da je zbog ove transakcije ambasada SAD u Crnoj Gori pohvalila Vladu, odnosno Ministarstvo finansija i socijalnog staranja?! Logično je zaključiti da je ambasada procijenila kako je konkretnom transakcijom (transakcijama) povećan američki, a smanjen kineski uticaj u Crnoj Gori.

Građani, kao poreski obveznici, imaju pravo na potpuno i tačno obavještavanje od strane javnih vlasti kako se troši njihov novac, što podrazumijeva detaljnu javnu informaciju i o konkretnoj transakciji. Vlada i Ministarstvo finansija i socijalnog staranja su obavezni da transparentno upravljaju javnim finansijama sa pažnjom dobrog domaćina.

U članu 19 (Planiranje fiskalne politike) stav 1 tačka 3 Zakona u budžetu i finansijskoj odgovornosti, propisano je:

„Fiskalna politika planira se i realizuje u skladu sa sledećim kriterijumima:…3) politika zaduživanja treba da bude odgovorna i sa povećanom pažnjom po pravilima struke u cilju obezbjeđenja fiskalne održivosti…“

Na osnovu šturih informacija saopštenih javnosti može se zaključiti da se u konkretnoj transakciji (transakcijama) radi o tzv. svopovima , odnosno svop ugovoru (ugovorima), kao izvedenom finansijskom instrumentu (derivatu), odnosno o vanberzanskoj razmjeni finansijskih transakcija između Vlade i EXIM banke, uz posredništvo investicionih banaka.

Svop ugovori (svopovi) su propisani i Zakonom o tržištu kapitala, kao i Zakonom o budžetu za 2021.godinu. Naime, u članu 14 stav 5 Zakona o budžetu za 2021.godinu, normirano je:

„Vlada u 2021.godini može zaključiti svop ugovore i ugovore o kupovini (finansijskih – M-G.) derivata…radi zaštite od rizika kamatnih i/ili valutnih promjena u vezi sa kreditnim ugovorom sa kineskom EXIM bankom…za potrebe izgradnje autoputa Bar – Boljare, prioritetne dionice Smokovac – Uvač – Mateševo…“

Ali, ono što je najvažnije, iako je Vlada izabrana prije skoro osam mjeseci, još uvijek nije donesen temeljni javnofinasijski dokument, a to je fiskalna strategija. U članu 17 stav 1 Zakona o budžetu i finansijskoj odgovornosti, propisano je da finansijsku strategiju za period trajanja mandata Vlade donosi Skupština, na predlog Vlade i uz prethodno pribavljeno mišljenje Centralne banke.

Na osnovu fiskalne strategije, Vlada donosi godišnje smjernice fiskalne politike, na predlog Ministarstva finansija. Smjernice sadrže ciljeve ekonomske i fiskalne politike, osnovne makroekonomske i fiskalne pokazatelje i projekcije, limit potrošnje, nivoe bruto zarada i drugih ličnih primanja, kao i izdatke za Fond PIO i za socijalna davanja.

Zato je neophodno da se strategija i smjernice usvoje u najkraćem mogućem roku, da bi se odgovorno i domaćinski upravljalo novcem građana.

Jer, bez fiskalne strategije i smjernica fiskalne politike ne mogu se precizno i pažljivo planirati javnofinasijski prihodi i rashodi, niti pratiti ostvarivanje ciljeva fiskalne politike.

Prema medijskim navodima, Vlada bi trebalo da usvoji Predlog fiskalne strategije do kraja jula tekuće godine, nakon čega bi bila održana javna rasprava.

Međutim, kako pravila skupštinske procedure podrazumijevaju određeno vrijeme, a imajući u vidu odnose u vladajućoj koaliciji, veliko je pitanje da li će se strategija donijeti i do Nove 2022.godine, odnosno da li će se donijeti uopšte za mandata pobjednika na izborima 30.avgusta 2020.godine.