“Dva vijeka Branka”

Šesti put za redom, tradicionalno na nikšićkom Trgu slobode održaće se međunarodni festival knjiga Auto(r) na korzu.

Svečana manifestacija počeće 7. avgusta u 20 časova, u znaku obilježavanja dva vijeka od rođenja srpskog književnika Branka Radičevića.

Tim povodom učesnik na otvaranju ovog Festivala je i književnik, gospodin Nenad Grujičić, predsjednik Brankovog kola:

Ovo je nesvakidašnja godišnjica koja našu generaciju daruje privilegijom da je proslavljamo. Dvestota godišnjica Aleksija Radičevića, potonjega Branka, velikog pesnika srpskog romantizma, ukazuje na našu prolaznost i smrtnost, obavezuje nas da kao trenutno živi ljudi i akteri na pesničkoj i kulturnoj sceni dostojno se postavimo prema Branku Radičeviću, pesniku božanskog talenta u srpskom jeziku, i sa bratskom ljubavlju obeležimo veliki jubilej.

„Prolećni Brankovi dani“ po tradiciji traju već godinama i bili su u martu idealna prilika da obeležimo dvestoti rođendan Branka Radičevića koji je rođen 15. marta po starom, a 28. marta po novom kalendaru. U tom intervalu trajali su „Prolećni Brankovi dani 2024“ u Sremskim Karlovcima, na Stražilovu i u Novom Sadu. Na sam dvestoti Brankov rođendan, organizovali smo Okrugli sto na temu „Život pesničkog dela Branka Radičevića“ u najstarijoj srpskoj, čuvenoj Karlovačkoj gimnaziji u kojoj se Branko pod imenom Aleskije školovao (1835-1841). Na Okruglom stolu je učestvovalo dvadeset eminentnih naučnika, profesora i pesnika. Zbornik je ovih dana otišao u štampu.

Zatim smo istog dana kod Brankovog groba na Stražilovu, pored spomenika podignutog 1885. godine održali nezaboravan program na kojem je nastupilo dvadeset devet pesnika i pesnikinja, koji su svoje pesme posvetili Branku, a koje se nalaze u mojoj antologiju, to jest cvetniku „AO, danče, ala si mi beo“, rijetkoj knjizi koja je izašla upravo u martu za ovu veliku godišnjicu. Tom prilikom glumci su govorili antologijske Brankove pesme, a uz gajde otpevana je i Zmajeva čuvena „Brankova želja“ koja govori o Brankovoj želji da mu kosti budu prebesene iz beča na Stražilovo. To je bio veliki događaj o kome je pisala i tadašnja evropska štampa, a crnogorski Knez Nikola iskovao je u Rusiji veliki srebrni venac koji se danas nalazi u Sremskim karlovcima.

Tako je, Branko je posle smrti 1853. godine bio praktično zaboravljen. Međutim drugim pokušajem prenosa iz Beča, otvorena je nova golemma stranica u precepciji i tretiranju Branka kao srpskog najpopularnijeg pesnika. Brankov spomenik na Stražilovu građen je od kamenika kocaka sa planina gde živi srpski narod, i na svakoj kocki stoji ćirilični natpis: Fruška Gora, Avala, Lovćen, Dinara, Velebit, Plješevica, Vršački breg i Klek. Još je Borislav Mihajlović Mihiz rekao da u ovoj zemlji niko ne zna da je Brankovo kolo u njegovom „Đačkom rastanku“ srpsko a ne jugoslovensko. To je tačno, dugo je sve bilo pritezano i falsifikovanu raznim ideologijama i politikama, i u Kraljevini Jugoslavi i u Titovoj Jugoslavi, a istina može biti samo jedna. Branko je živeo u vreme kada su Srbi na Balkanu bili pod teškim jarmom dveju sila, dva velika carstva, turskog i austrijskog. On peva o tome u „Đakom rastanku“ i poziva sve Srbe u zajedničko kolo nezavisnosti i slobode, imenujući ih po predelima, oblastima, krajevima i pokrajinama gde oni žive.

To je životna mapa moga stvaralačkog iskustva i veka na Brankovom kolu, koja obuhvata raznovrsne žive pojave i ličnosti koje nisu više među nama, ali su ostavili neizbrisiv trag u svojoj odanosti i ljubavi prema Stražilovu: Miroslav Antić, Desanka Maksimović, Dejan Medaković, Borislav Mihajlović Mihiz, Borislav Pekić, Vladeta Jerotić, Svetlana Velmar Jankoović, Živan Saramandić, Olja Ivanjicki, Duško Trifunović, Vukman Otašević, Stevan Tontić i drugi, ukupno preko pedeset portreta i nezaboravih tragova. U štampu je otišla i moja druga knjiga „Kolo, kolo naokolo – Stražilovski vremeplov: tragovi i sećanja, crtice i komentari“.

Ove godine se desila velika promena sa stazom na Stražilovu, koja vodi do Brankovog groba. Uz materijalnu pomoć vlade Pokrajine Vojvodine urađena je nova kamena staza koja omogućava lakše hodočasno penjanje do čuvenog Brankovog spomenika i njegovih zemnih ostataka. To će povećati želju i ojačati volju mladih da u velikom broju dolaze na rajsko Stražilovo.

Početkom godine formiran je državni Organizacioni odbor za proslavu dva veka od rođenja Branka Radičevića, u kojem se, pored istaknutih ličnosti, nalazim i moja malenkost. Dvadeset sedmog marta u Srpskom Narodnom pozorištu u Novom Sadu organizovan je nadahnuti svečani program Branku u čast. A Brankovo kolo je u junu u Banjaluci i Kruševcu, u gradovima specifične lepote srpske ijekavice i ekavice, zajedno sa njihovim umetnicima, organizovalo bogate programe povodom jubileja. Sada dolazimo u Nikšić, grad čuvenih pesnika, da sa bratskom ljubavlju, zajedno i sa vašim umetnicima, obeležimo Brankovu godišnjicu s obzirom da njegovi koreni vuku sve do Crne Gore. U septembru, na 53. Brankovom kolu nastavićemo s istim žarom da obeležavamo dva veka od Brankovog rođenja svežim programima u intervalu od 6. do 16. septembra.

Branko je pesnik koji je izveo veliku pesničku i jezičku revoluciju u srpskoj književnosti pišući na čistom sroskom jeziku mimo slavenosrpskog koji je u njegovo vreme bio u književnoj upotrebi i kao takav, kao artificijelni jezik udaljen od naroda. Branko je sve to demistifikovao i okrenuo u pravcu čistog srpskog narodnog bića. U Nikšiću ćemo čuti Brankovu antologijsku poeziju koja će biti i pevana s obzirom da povodom njegovog stvaralaštva postoji stotinu petnaest muzičkih kompozicija na njegove stihove. Brankove pesme se pevaju i kao narodne, to jest starogradske, dakle, pa bi neko mogao pomisliti da su tako i nastale, iz srca naroda od nepoznatih pesnika: „Devojka na studencu“ i „Ukor“, na primer.

Mojoj novoj antologiji „Ao danče ala si mi beo“, to jest cvetniku pesama posvećenih Branku, nalazi se sto četrdeset devet pesnika počevši od NJegoša, Zmaja, Kostića, Šantića, Crnjanskog, Desanke, Skendera, Ćopića, Antića, Nenadića, te Momira Vojvodića, Ranka Jovovića i Budimira Dubaka, sve do najmlađih srpskih pesnika. Ova knjiga je pored ostalog ispunila naš dug prema Branku.

Na festivalu Auto(r) na korzu, držaću besedu o Branku Radičeviću, gde će, na obostranu radost, rekoh, učestvovati i nikšićki umetnici. Verovatno ću kazati i jednu svoju pesmu posvećenu Branku pod naslovom „Sremski Karlovci“.

Radujem se dolasku u Nikšić odakle potiču moji Grujičići, nastanjeni u Brankovo vreme u oblasti Like, a potom u Potkozarju, u Prijedoru, gde sam završio osnovnu i srednju školu.

Da podsjetimo, da je organizator festivala Udruženje izdavača i knjižara Crne Gore, glavni urednik programa je književnik i književni kritičar, gospodin Želidrag Nikčević.

Pokrovitelj ove manifestacije je Opština Nikšić, uz pomoć Turističke organizacije Nikšić i prijatelja festivala Konoba Bogetići (gospodina Blagoja Cicmila).

Festival će otvoriti predsjednik Opštine Nikšić, gospodin Marko Kovačević.

U programu učestvuju: književnik Nenad Grujičić, glumac Mihailo Perošević, etno pojac Tijana Vučetić i pjesnikinja Milica Bakrač.

Festival je otvoren u trajanju od 7-24. avgusta, 2024.