Deset stvari zbog kojih nikad ne smijemo da zaboravimo 11. novembar 1918. godine

Zašto danas, na Dan pobjede, svi na trenutak treba da zastanemo, čega moramo da se sjetimo i šta ne smijemo da zaboravimo, za RTS su govorili istoričari Predrag Marković i Momčilo Pavlović.

Ime Srbije je na današnji dan prije tačno 105 godina upisano u anale pobjednika u Velikom ratu.

„U Prvom svetskom ratu je malena Srbija ostvarila neverovatnu pobedu. To je zemlja koja je nestala 1915. godine i uspjela da sačuva svoju suštinu, da prebaci vojsku, vladu, čak i Narodnu banku“, rekao je u Dnevniku RTS-a istoričar Predrag Marković.

Mnoge stvari su važne kada je u pitanju Prvi svjetski rat, kaže Marković ukazujući na osjećanje solidarnosti sa svojom državom.

„Prvi svjetski rat je ostao u boljoj uspomeni nego Drugi svjetski rat, jer nije bilo građanskog rata. Cio narod je bio složan, čak su i politički protivnici našli zajednički jezik kad je došla u pitanje odbrana otadžbine“, dodaje istoričar.

Podsjetio je na primjer Dimitrija Tucovića, koji je bio protivnik naoružavanja i ratnih kredita, ali kada je došao rat, poginuo je herojskom smrću u Kolubarskoj bici.

Jedini praznik koji slavimo zajedno sa zapadnim saveznicima

Kada je riječ o saveznicima, i šta se promijenilo u odnosu na taj period, Marković ukazuje da zapadni saveznici, koji su tada bili na našoj strani, to više nisu.

“Ono što je zanimljivo za 11. novembar, jeste da je to jedini praznik koji slavimo zajedno sa zapadnim saveznicima. Praznuje se u Australiji, na Novom Zelandu, u Britaniji, Americi. Negdje se naziva Dan veterana. I to je praznik koji nas povezuje sa tim zapadnim saveznicima, ali oni su nas, vođeni nekim svojim interesima, malo zaboravili“, smatra Marković.

Veliki rat je, kaže Marković, pomalo zaboravljen, pa se u svijetu ne vodi računa o broju žrtava, kojih je u Srbiji bilo gotovo milion i 300 hiljada.

“Mi treba da vodimo računa o broju žrtava. Za početak, da znamo koliki je broj. Ova brojka cirkuliše već decenijama, nikada nije izvršen popis. Tako da mi ne znamo koliki je broj žrtava. Po najnovijim istraživanjima naučnika, on je manji. Čemu se ja radujem. Znači, nekoliko miliona ljudi je danas živo zahvaljujući tome što su njihovi preci ostali živi. A mislili smo da su poginuli“, navodi istoričar.

Natalijina ramonda – Srbija kao feniks

Danas se na reverima nosi Natalijina ramonda, cvijet feniks, koji se osuši i sa jednim zalivanjem potpuno oživi, kao i srpska država i srpski vojnici.

“To je divno. Meni je ona ljepša od onog maka. Prvo, ljepši je svijet. Ima tu neobičnu sudbinu da izdržava svaku nevolju, baš kao i naš narod“, ističe Marković.

Marković ističe da je Srbija bila jedna od retkih zemalja koja je imala potpuno stabilnu valutu za vrijeme Prvog svjetskog rata.

„Dok je u Austrougarskoj, Njemačkoj, bijesnela inflacija, mi smo imali dinar sa zlatnom podlogom. Znači, toliko smo bili solidna država, da smo uspjeli da preživimo potpunu okupaciju zemlje i da se vratimo u trijumfalnom maršu u novembru, i da tri puta uvećamo svoju zemlju“, podsjeća Marković.

Geopolitička slika svijeta mnogo je drugačija u odnosu na period od prije 105 godina, kaže Marković, jer posle Velikog rata evropske sile više nisu bile najmoćnije na svetu.

“Mnogo je drugačije. To je bio evropski svijet. Prvi svjetski rat je slom Evrope. Posle Prvog svetskog rata, evropske sile više nisu bile najmoćnije na svijetu. Uzdigla se Amerika posle tog rata. Prvi svjetski rat je do te mjere narušio ugled evropskih kolonijalnih sila, da su posle njega kolonije počele da se polako odvajaju od svojih imperija“, objašnjava Marković.

Relativizacija istorije – u vesternizovanom pogledu teško razlučiti ko je pobjednik, a ko poraženi

Istoričar Momčilo Pavlović rekao je u Jutarnjem programu da se predaka sjećamo prema onome što nam se nudi u javnoj sferi, u medijima, u školskim udžbenicima, u sistemu.

„Djeca danas ne idu u školu, a prvi čas je, posle 2000. godine, uglavnom počinjao sa ovim temama. Koliko, kako, da li je to na pravi način, to je tema za diskusiju“, navodi istoričar.

Ističe da je uloga Srbije u Prvom svjetskom ratu srazmerno veća u odnosu na ukupni potencijal zemlje, ali da je danas odnos saveznika prema Srbiji dijelom uslovljen i događajima iz devedesetih.

„Ako se sjećate, 2018. godine Srbija je bila, da tako kažem, ponižena u Parizu. Kasnije je to malo ispravljeno, a danas, kao što vidimo, Srbiji se daje određena počast“, ocenjuje Pavlović.

U tom, napominje, vesternizovanom pogledu na istoriju, gdje se stalno preispituje i relativizuje, teško je razlučiti ko je pobednik, ko je poraženi, ko su žrtve, ko su dželati.

„Revizija ne postoji kao takva, već politizacija istorije“

Upitan da li se u poslednjih 15 godina vrši revizija istorije, objašnjava da revizija ne postoji kao takva.

„U nauci, kada istražujete nova dokumenta, pa čak i nove poglede na osnovu istih izvora, to nije revizija, to je prirodno kretanje nauke, naučno istraživanje. Međutim, ako se politika umiješa, pa vam na centralnom trgu u Parizu stoje zemlje koje su bile na onoj suprotnoj strani, onda je to politizacija istorije i može se reći da je to revizija iz potreba sadašnjosti“, objašnjava Pavlović.

Upitan šta djeca danas treba da nauče i šta svaki roditelj treba da kaže svom djetetu na današnji dan, Marković ističe da treba da se sjete da smo uvijek bili na boljoj strani svijeta i da smo smo uvijek bili narod koji je po svojim djelima veći nego što jeste – mali narod sa ogromnim djelima.