Četvrt vijeka od Kumanovskog sporazuma: Dokument koji je zaustavio NATO agresiju, ali i naredio povlačenje srpskih snaga sa KiM

U francuskoj vojnoj bazi na aerodromu „Adži Tepe“, pored sela Blace, nekoliko kilometara od Kumanova u Makedoniji, u vojnom šatoru ograđenom bodljikavom žicom, potpisan je Kumanovski sporazum o vojno­tehničkoj saradnji međunarodnih snaga NATO-a i Kfora sa državnim organima SR Jugoslavije.

Potpisali su ga 9. juna 1999. godine general Vojske Jugoslavije Svetozar Marjanović, general MUP-a Srbije Obrad Stevanović i britanski general Majkl Džekson.

Ovaj sporazum značio je kraj NATO agresije na tadašnju SR Jugoslaviju i povlačenje snaga jugoslovenske vojske iz južne srpske pokrajine Kosova i Metohije. Uveče istog dana, u udarnom Dnevniku, tadašnji predsjednik SRJ je saopštio građanima:

„Poštovani građani, agresija je završena. Mir je nadvladao nasilje.“

Odredbe Kumanovskog sporazuma već narednog dana ušle su u Rezoluciju 1244 Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija. Ali, Zapad (SAD) nikad nije ispunio sve odredbe Sporazuma, kao ni odredbe Rezolucije 1244.

Štaviše, 2008. godine, Skupština takozvanog Kosova je 17. februara 2008. izglasala aklamacijom deklaraciju o nezavisnosti Kosova, za koju je glasalo svih 109 albanskih poslanika.

Prve reakcije iz svijeta stigle su istog dana. Portparol Stejt departmenta Šon Mekormak izjavio je da su SAD „primile k znanju“ odluku kosovskog parlamenta, a Rusija je oštro osudila jednostranu odluku i hitno sazvala sastanak Savjeta bezbjednosti UN.

Sednica SB UN bila je zakazana za 18. februar 2008. Ambasador Rusije pri UN Vitalij Čurkin rekao je da će Rusija insistirati na poštovanju Rezolucije UN 1244, kojom se garantuje teritorijalni integritet Srbije.

Tokom dvočasovne debate, u kojoj je Rusija podržavala zahtev Srbije da SB potvrdi teritorijalni integritet i suverenitet Srbije, ali sjednica se, zbog dijametralno različitih stavova Kine i Rusije s jedne strane, i SAD i evropskih zemalja s druge, završila bez donošenja nove rezolucije.

Koje odredbe Rezolucije 1244 nisu ispunjene

Rezolucija 1244 SB, donesena na osnovu Kumanovskog sporazuma, predviđala je razmještanje međunarodnih snaga na KiM pod pokroviteljstvom UN. Prema Rezoluciji, međunarodne snage su „ovlašćene da preduzimaju sve neophodne akcije u cilju uspostavljanja i održavanja bezbednog okruženja za sve građane.“

Sporazumom iz Kumanova uspostavljena je kopnena i vazdušna zona bezbjednosti, koje su se protezale na pet, odnosno 25 kilometara u dubinu teritorije centralne Srbije. Povratak vojske SRJ u Kopnenu zonu bezbednosti omogućen je 2001. godine, a vazdušna zona bezbjednosti ukinuta je 2015.

Takozvana Oslobodilačka vojska Kosova nikada nije demilitarizovana, kao što je previđeno i Rezolucijom i sporazumom iz Kumanova. Transformisana je prvo u tzv. Kosovski zaštitni korpus, a 2009. formirane su tzv. Kosovske bezbjednosne snage. Skupština privremenih institucija u Prištini je 2018. godine bez ikakvog pravnog osnova dopustila transformaciju tzv. Kosovskih bezbjednosnih snaga u oružane snage u narednih 10 godina, a Priština je uskoro počela i sa nabavkom teškog naoružanja. Time je stvoren značajan teroristički potencijal u južnoj srpskoj pokrajini.

Nakon povlačenja jugoslovenskih snaga, Srbi na KIM su postali meta stalnih napada i zločina, čiji počinioci nikad nisu pronađeni. Kosovo i Metohiju je od 1999. godine napustilo više od 200.000 Srba i nealbanskog stanovništva, a porušeno je i devastirano oko 150 srpskih svetinja i spomenika, čime je praktično realizovan režim aparthejda. U velikim gradovima, kao što su Priština i Prizren, gdje je prije sukoba živelo po nekoliko desetina hiljada Srba, preostalo ih je svega nekoliko desetina.

Nasilje Albanaca nad Srbima, pred očima međunarodnih snaga (NATO), kulminiralo je 17. i 18. marta 2004. godine, kada je u pogromu stradalo 19, proterano više od 4.000 Srba, a uništeno 935 kuća i porušeno ili teško oštećeno 35 pravoslavnih crkava.

Sporazumom iz Kumanova predviđen je i povratak određenog broja pripadnika osoblja SRJ, odnosno Srbije, što je potvrđeno Rezolucijom SB 1244. Međutim, povratak pripadnika osoblja SRJ i Srbije se nikad nije dogodio.

Kada je reč o povratku Srba sa KiM, Priština tvrdi da oni mogu da se vrate svojim kućama, ali su Srbi koji su se na to odlučili suočili sa stalnim napadima, pljačkama i hapšenjima, po lažnim prijavama za navodne ratne zločine. To, između ostalog, pokazuje i slučaj Dragice Gašić, prvog srpskog povratnika u Đakovicu, u kojoj je pre sukoba 1999. živelo oko 12.500 Srba.

Prema podacima Vlade Srbije, u Pokrajinu se do sada vratilo samo 1,9 odsto Srba, što je najmanja stopa povratka raseljenih među svim „postkonfliktnim područjima“ u svetu. To pokazuje veoma selektivan odnos Zapada prema međunarodnom pravu i jasnu nameru Zapada, pre svega Nemačke i SAD, da Srbiji otmu Pokrajinu i da spreče povratak srpskog stanovništva.

Prema podacima koje su izneli predstavnici Kancelarije za KiM, na takozvanom Kosovu je podneto preko 70.000 prijava zbog uzurpacije srpske imovine. Misija KFOR-a u početku je imala oko 50.000 pripadnika, ali je do u međuvremenu taj broj smanjen na simboličnih 3.700 vojnika.

Rezolucija 1244 je srpska tapija na Kosovo

Kako je prošle godine za „Politiku“ izjavio proslavljeni komandant Prištinskog korpusa tokom bombardovanja SRJ general Vladimir Lazarević, poslednjih dana maja i početkom juna na Kim su se vodile najžešće borbe, a namjera snaga NATO-a, potpomognutih teroristima takozvane OVK, bila je da realizuju operaciju „Strela“, koja je smišljena u Pentagonu.

„Akcija ‘Strela’ je podrazumijevala brz i munjevit upad u našu zemlju preko Paštrika ka Prizrenu“, naveo je tada general Lazarević, „sa namjerom da se izvrši rasecanje odbrane jedinica Prištinskog korpusa i upad na jugoslovensku teritoriju, kako bi naša zemlja bila okupirana i primorana na kapitulaciju“.

Otpor Prištinskog korpusa tih dana bio je „veličanstven“, o čemu je svojevremeno pisao i „Vašington post“, u tekstu „Nemoć – operacija NATO pod imenom ‘Strela’, planirana u Pentagonu, pretvorena je u kašu“.

Za 5. jun dogovoren je susret na neutralnom terenu, nedaleko od karaule „Đeneral Janković“. Na srpsku vojnu delegaciju je u Kataničkoj klisuri u zoru 5. juna izvršen napad, ali su u njemu teroristi razbijeni.

Tada je generalu Lazareviću pokazan dokument na engleskom, u kome se zahtijeva da se da se srpska vojska i policija odmah povuče sa teritorije KiM. „Za mene je to bilo neprihvatljivo,“ rekao je general. „Dobio sam dozvolu da se vratim na komandno mesto u Prištinskom korpusu i da rukovodim daljom odbranom zemlje“, dodao je on.

Već 6. juna su u vojnoj bazi na aerodormu „Adži Tepe“ započeli novi pregovori, nakon čega je potpisan Kumanovski sporazum.

Da Srbija nije izgubila ovaj rat na Sjevernoatlantskom alijansom, pokazuju i reakcije komandanata NATO-a u susretu sa vojskom Jugoslavije. Kako je kasnije svedočio general Lazarević:

„Pripadnici Kfora i NATO-a nisu mogli da veruju kakva je bila besprekorna disciplina, kako su bile uredne kolone i sastav naših snaga. Sve vrijeme tokom 78 dana NATO agresije, oni su obmanjivali svetsku javnost, ali i sebe, da je srpska vojska uništena.“

Tokom 78 dana stalnog bombardovanja NATO-a i kopnenih napada albanskih terorista i snaga Alijanse, zaključio je legendarni komandant, „srpska vojska nije pretrpjela ni pet odsto oštećenja svoje ratne tehnike“.

Kako je kasnije izjavio diplomata koji je 1999. bio portparol Ministartstva unutrašnjih poslova SRJ Nebojša Vujović:

„Tu piše: Kosovo je sastavni dio SRJ. U poslednjom parafu stoji: povratak na stotine srpskih policajaca, carinika, graničara… Rezolucija 1244 je naša tapija na Kosovo.“

(rt.rs)