Balkanske kriminalne grupe važni igrači u Holandiji
Od skrivenih mjesta u stanovima, do garaža, betonskih ploča i lažnih pregrada u automobilima, nedavne zapljene kokaina od kriminalnih bandi sa Zapadnog Balkana koje eksploatišu prometne holandske luke i vrše distribuciju širom Evrope predstavljaju simbol nepoželjnog statusa zemlje kao epicentra za trgovinu drogom, piše Globalna inicijativa za borbu protiv organizovanog kriminala (GI-TOC).
Trgovina u procvatu i žestoka konkurencija oko kokaina čak su podstakle i predsjedavajućeg holandskim Sindikatom policije da okarakteriše zemlju kao novu narko-državu.
Kriminalne organizacije sa sjedištem u Holandiji sa transnacionalnim vezama postale su centralne, posebno u upravljanju uvozom kokaina iz Južne Amerike u Evropu.
Kriminalci otpremaju najveći dio svog kokaina iz Ekvadora i Kolumbije kroz luke Roterdam i Flisingen u Holandiji i Antverpen u Belgiji. Većina koja stiže do Antverpena, u Belgiji, vjerovatno je namijenjena organizacijama koje posluju van Holandije, odakle se kokain distribuira ka drugim evropskim destinacijama. Međutim, ove kriminalne grupe održavaju bliske veze sa grupama u Holandiji, ponekad na osnovu porodičnih veza.
„Sve ide preko Roterdama. Grad ima odličnu mrežu za aktivnosti i odlično je saobraćajno povezan“, reklo je lice koje je poznavalac srpskog organizovanog kriminala.
Kriminalne grupe sa Zapadnog Balkana, sa direktnim vezama sa južnoameričkim kartelima, upravljaju sa oko trećinom ukupnog kokaina koji se uvozi u Evropu, oslanjajući se na ove vrste mreža.
Pored trgovine kokainom, kriminalne grupe sa Zapadnog Balkana takođe su uključene u uvoz heroina i oružja, trgovinu ljudima, uzgoj kanabisa u zatvorenom prostoru i izvoz sintetičkih droga.
Atraktivnost Holandije kriminalnim grupama
Holandija nudi više prednosti za kriminalce sa Zapadnog Balkana, uključujući geografski položaj, infrastrukturu i trgovinski položaj. Takođe ima „sjajan pravosudni sistem, posebno u vezi sa ljudskim pravima i pravom na odbranu, kao i liberalan pristup drogama i kaznama za ova krivična djela“.
„Samo pogledajte sporazum sa Gačaninom“, reklo je lice dobro upućeno u srpski organizovani kriminal, pozivajući se na blagu presudu velikom dileru droge Edinu Gačaninu.
Edin Gačanin, poznat kao veliki diler droge, postigao je sporazum sa tužilaštvom u Holandiji 2023. godine i dobio sedmogodišnju zatvorsku kaznu za krijumčarenje 2,4 tone kokaina.
Uprkos tome što je relativno mala, Holandija je najveća zemlja za pomorski transport tereta u Evropi i globalno trgovinsko čvorište. Njena najveća luka Roterdam deseta je najveća kontejnerska luka na svijetu: samo u luku Roterdam godišnje uđe oko 467 miliona tona tereta.
Iste pogodnosti koje holandsku infrastrukturu čine atraktivnom za legalne kompanije, privlače i kriminalne aktere. Pored toga, veliki obim trgovine otežava otkrivanje krijumčarenja među desetinama hiljada kontejnera. Prema poslednjim dostupnim podacima, Holandija je 2022. godine ostvarila promet od više od 14,7 miliona kontejnera od kojih je skenirano samo desetine hiljada.
Holandski carinski organi nijesu željeli da otkriju broj skeniranih kontejnera zbog istrage koja je u toku. Međutim, 2022. godine, list De Volkskrant je pisao da ih je skenirano 55.000. I korupcija među lučkim i radnicima na skenerima predstavlja problem, što stvara idealnu pozadinu za krijumčarenje droge.
Pošiljke iz Ekvadora
Droga se često krije u paketima voća: 2023. godine je, na primjer, holandska carina presrela pošiljku kokaina od 90 miliona eura skrivenu u kontejneru sa bananama iz Ekvadora.
A trgovina je u porastu, kaže policija: 2023. godine ukupno je presretnuto 176.000 kilograma kokaina.
Kriminalci koriste različite metode kako bi zaobišli kontrolu holandskih organa. „Jedna je takozvana metoda zamjene, u kojoj kriminalci premještaju drogu iz jednog kontejnera u drugi kako bi izbjegli kontrolu“, rekao je viši zvaničnik tima „Hit and Run Cargo“ u luci u Roterdamu.
„Ovo se obično odnosi na kontejnere voća ili drugih svježih proizvoda iz Centralne Amerike, gdje su vreće sa drogom ubačene u luci porijekla. Zbog često ograničenog roka trajanja sadržaja, ove vrste kontejnera moraju brzo proći kroz carinu, što znači da kriminalci takođe imaju ograničeno vrijeme za premještanje droge u drugi kontejner; po mogućnosti kontejner sa porijeklom i odredištem u Evropi, jer se, u principu, oni ne provjeravaju“.
Kriminalne grupe često koriste maloljetnike – koji se nazivaju nindžama ili trkačima – za izvlačenje kokaina iz kontejnera u lukama, posebno zato što su zatvorske kazne za maloljetnike relativno niske. „Nedavno sam imao slučaj da su četiri mladića pronađena u kontejneru sa 800 kilograma kokaina. Svaki je dobio samo po dvije godine bezuslovno. Za 800 kilograma“, rekao je istaknuti holandski policajac Globalnoj inicijativi protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI‑TOC).
Holandski finansijski sistem je ključan u ilegalnoj ekonomiji i omogućava kriminalcima olakšanje trgovine i kretanja novca.
Lako se pere novac
Sa velikim finansijskim sektorom i raznim neformalnim opcijama za prikrivanje i prenos sredstava, kriminalci imaju mogućnost lakog pranja svog profita.
Na primjer, Amsterdam je centar evropskog sistema hawala, neformalnog sistema prenosa novca koji ne zahtijeva vođenje evidencije i stoga ne ostavlja trag.
Procjenjuje se da Hawala transferi u Amsterdamu imaju vrijednost veću od 10 milijardi eura godišnje i da ih u velikoj mjeri koriste kriminalci i teroristički pokreti, navodi holandska policija.
Tržište nekretnina u Amsterdamu takođe pruža mogućnost za pranje novca. Zbog svih ovih faktora, holandski gradovi kao što su Amsterdam, Roterdam i – u manjoj mjeri – Utreht fizički služe kao mjesto sastajanja za međunarodni svijet droge. Amsterdam danas posjeduje, kako kažu istraživači, „funkciju sličnog tržišta“ poput gradova kao što su Dubai, Medeljin, Njujork i Majami, gdje se određuje potražnja, odvijaju pregovori, i vrši plaćanje za transport droge.
Grupe koje funkcionišu u Holandiji
Trgovinom kokainom između Holandije i Zapadnog Balkana dominiraju albanske i bosansko-hrvatsko-crnogorsko-srpske kriminalne grupe, koje kontrolišu trgovinu, srednji nivo distribucije i, zajedno sa holandskim kriminalcima, trgovinu na veliko, često u međusobnoj saradnji.
Kriminalci iz Albanije, Srbije, Crne Gore, Sjeverne Makedonije i Bosne i Hercegovine posluju u partnerstvu sa holandskim kriminalcima i pribavljaju drogu preko holandskih morskih luka i aerodroma. Pored trgovine kokainom, krijumčare i sintetičke droge i bave se trgovinom ženskim osobama koje primoravaju da rade u legalizovanim „distriktima sa crvenim fenjerima“, među kojima je i popularni amsterdamski distrikt De Valen.
Po riječima višeg policijskog operativca, balkanske grupe trguju i oružjem. Holandska policija često pronalazi „male autobuse pune vatrenog oružja“, većinom porijeklom iz Albanije, Srbije i Crne Gore.
Dijaspora bivše Jugoslavije koordiniše trgovinom u Antverpenu, Roterdamu i Luksemburgu. Uz to, poslednjih šest godina, kriminalne mreže sa Zapadnog Balkana usvojile su poslovni model usredsređen na uzgoj kanabisa u zatvorenom prostoru u EU.
„Oni su prisutni u cijeloj Holandiji”, kaže visoki portparol holandske policije o kriminalnim grupama sa Zapadnog Balkana. „Veoma su aktivni i agresivni. Ne samo da učestvuju u preuzimanju kokaina iz luka kao što je Roterdam i njegovom transportu širom Evrope, već vode i kotlarnice i skladišta. Poznato je da balkanski kriminalci iznajmljuju takozvane „kuće duhova“ u parkovima za odmor na jugu Holandije od kriminalnih agencija za nekretnine.” Drugi balkanski kriminalci dođu samo „da preuzmu kokain iz luke ili da nekoga likvidiraju, a zatim se odmah vrate kući“.
„Balkan se nedovoljno poznaje“
Holandski službenici za sprovođenje zakona navodno često pogrešno identifikuju nacionalnosti kriminalaca sa Zapadnog Balkana. Bosance, Crnogorce i Srbe često pogrešno identifikuju ili svrstavaju u istu grupu, ili čak miješaju sa Albancima. Po riječima višeg policijskog portparola, „Balkan se nedovoljno poznaje“, zbog čega većina policijskih izvora govori o „grupama sa Balkana“ ili čak koristi pogrdan termin „Jugo“ za opisivanje balkanskih kriminalaca.
Ovakvo neznanje utiče na sposobnost organa za sprovođenje zakona da pruže odgovor na problem, što pogoršava i veliki nedostatak osoblja u holandskoj policiji. U holandskoj policiji postoje samo dva oficira za vezu koji su fokusirani na Balkan, i rade sa minimalnim budžetom.
Kriminalne organizacije kao što su „Kavači“ i „Škaljari“ – grupe koje su prisutne u nekoliko balkanskih zemalja – koriste luke kao što je Roterdam za svoje nezakonite pošiljke narkotika.
Slovenački ogranak kavačke kriminalne grupe, na primjer, švercuje drogu (kanabis i kokain) u Sloveniju iz Holandije. Okršaji između Kavača i Škaljara u prošlosti su uzrokovali nasilje u holandskim gradovima. Na primjer, 2018. godine, jedan državljanin Srbije ubijen je iz vatrenog oružja, a drugi je ranjen u piceriji u zapadnom Amsterdamu. Srpska policija je konstatovala da je jedna od žrtava, koja je povrijeđena ali preživjela, pripadnik bande Bar-Budva u Srbiji, koja ima veze sa škaljarskim klanom.
Drugi kriminalci iz Srbije i Crne Gore takođe uvoze kokain iz Kolumbije, Brazila i Ekvadora preko holandskih luka. Srpski kriminalci navodno angažuju holandske i belgijske „brokere“ da preuzimaju njihovu drogu iz luka i trguju drugim supstancama sa njima. Crnogorci su navodno pomagali ribarima iz holandskog grada Urka u švercu kokaina na ribarskim baržama na otvorenom moru.
Agencije izvojevale značajnu pobjedu
Poslednjih godina, organi za sprovođenje zakona na Zapadnom Balkanu, u Holandiji i Belgiji – u partnerstvu sa organizacijama Eurodžast (engl. Eurojust) i Euiropol (engl. Europol) – izvojevali su značajnu pobjedu: razbili su Sky ECC, šifrovani alat za komunikaciju koji preferiraju kriminalci.
Prema riječima portparola Europola, agencija ima „Operativnu radnu grupu“, koju čini 11 zemalja, posebno usmjerenih na organizovani kriminal sa Zapadnog Balkana. Unutar ove Operativne radne grupe odigrava se preko 40 istraga. Ovakav povećani napor širom Evrope doveo je do više hapšenja u Holandiji i na Balkanu.
U februaru 2024. godine, 59 osoba u Albaniji, Italiji, Njemačkoj i Velikoj Britaniji uhapšeno je zbog krijumčarenja heroina, kokaina, hašiša i kanabisa iz Albanije i Holandije u Španiju i Njemačku. Europol je saopštio da je mreža koristila automobile sa dvostrukim dnom i skrivenim odjeljcima.
Europol je 2023. godine vodio međunarodnu operaciju koja je kao rezultat dovela do poraza najveće kriminalne organizacije za trgovinu kokainom u regiji Balkana, a nekoliko ključnih kriminalaca uhapšeno je u Beogradu. Ova kriminalna grupa krijumčarila je drogu iz Kolumbije, Brazila, Ekvadora i Arube i bila je poznata po nasilju i učešću u sofisticiranim pljačkama.
Sprovedene su koordinirane racije u Srbiji, Holandiji i Belgiji, a policija je zaplijenila luksuzne automobile, nakit, eksploziv i oružje, kao i snajperske puške, automatske puške i municiju.
Iste 2023. godine, roterdamska policija pronašla je kokain u garaži. Nakon zapljene je uslijedila policijska akcija u Hrvatskoj, Njemačkoj, Italiji, Belgiji, Sloveniji i Bosni i Hercegovini. Prema navodima hrvatske policije, Holandija je korišćena kao tranzitno čvorište za drogu iz Turske i Crne Gore koja je uvožena u Holandiju da bi se zatim raspodijeljena distribuirala širom Evrope. Policija je zaplijenila mitraljeze, lažne lične isprave i policijske uniforme.
Roterdamska policija je 2020. godine uhapsila dvojicu albanskih kriminalaca koji su u svom stanu skrivali 300 kilograma kokaina (u vrijednosti od oko 45 miliona evra).
Oskudni resursi, nedostaje stručnosti
Skorašnje policijske akcije pokazale su da kriminalci sa Balkana koji posluju na međunarodnom nivou koriste holandske luke kao ulazne tačke za svoje nezakonite radnje i eksploatišu finansijske sisteme zemlje za pranje nezakonitih prihoda. Odgovor organa za sprovođenje zakona ograničen je oskudnim resursima i nedostatkom stručnosti u identifikovanju balkanskih kriminalnih mreža. Kriminalci sa Zapadnog Balkana, kako se izvještava, čine samo 2% populacije zatvorenika u Holandiji, sa većom zastupljenošću lica iz Albanije i Srbije 2023. godine.
Efikasno rješavanje izazova kriminala sa Zapadnog Balkana u Holandiji zahtijevaće jačanje međunarodne saradnje, unapređenje tehnologije detekcije, povećanje finansijskih sredstava za sprovođenje zakona i strože mjere za borbu protiv pranja novca. Imajući u vidu ogroman broj kontejnera koji ulaze u Holandiju, sprovođenje detaljnih provjera postaje neizvodljivo.
Stoga je od najveće važnosti da se poboljšaju tehnike procjene rizika i detekcije za visokorizične kontejnere. Štaviše, potrebno je preduzimati aktivnosti kako bi se pokrenule i sprovele politike usmjerene na smanjenje potražnje za drogom.
