Balaban: I Rajs se nakon Prvog svjetskog rata pitao otkuda zvjerstva Zapada prema Srbiji

Istoričar Milovana Balaban održao je predavanje  na temu „Srbija u Prvom svetskom ratu“.

Balaban na početku ukazuje na širinu teme kojom je naslovljeno predavanje i ono nije slučajno. Ideja je da se govori o pojedinim motivima i duhovnim pokretačima jednog naroda koji je učestvovao u ratu, u borbi za slobodu i podnio neviđene žrtve gotovo u čitavoj svJetskoj istoriji. Ovo je stradanje sa svešću, sa jasnim ciljem borbe za slobodu srpske države ali i borbe za srpske vrijednosti i sve ono što je krasilo srpski narod prethodnih vjekova i čitavog toka postojanja od Svetog Save pa na dalje. Riječ je o ratu koji u pojedinim momentima izlazi iz istorijske realnosti i nemoguće ga je racionalizovati kao i sve žrtve koje je podneo taj narod.

U nastavku tribine, autor govori o susretu Arčibalda Rajsa sa Srbima koji ga osvajaju svojom željom za slobodom, tim ignorisanjem svega onoga šta im se može dogoditi i šta im se događa. On u ovom malom balkanskom narodu vidi čovečnost koju odavno ne vidi u Zapadnoj Evropi, pogotovo kod Austrijanaca koji na Srbe gledaju kao na niži rod. Rajs se pita otkuda ta zvjerstva u bečkoj gospodi koja predstavljaju oličenje kulture, gospodstva i emancipacije?

Naposletku, Balaban ističe da je Srbija u Prvom svjetskom ratu završila jedan proces svog herojskog stogodišnjeg postojanja borbe za opstanak koja je obeležena nadracionalnom žrtvom a koja je u duhu borbe za krst časni. Poslije velikog stradanja, dolazi velika pobjeda i to, ističe Balaban, treba da nam bude inspiracija ako hoćemo da se vratimo jednom autentičnom duhu.