Intervju sa dr Sandrom Đuranović – prvim i jedinim kliničkim toksikologom u Crnoj Gori kojoj nije omogućeno da radi u svojoj struci u KCCG-u

Autor: Snežana Radulović

Poštovana Snežana,

Drago mi je što ste zainteresovani za intervju sa mnom. Šta mogu reći o sebi, osnovnu školu i Gimnaziju „Slobodan Škerović“ sam završila u Podgorici i nakon toga završila Medicinski fakultet u Beogradu. U toku studija sam se udala za mog bivšeg muža koji je iz Despotovca i tako radila kao ljekar u ambulanti medicine rada u Resavici, kao seoski ljekar u Senjskom Rudniku, Stenjevcu, ljekar u DZ Despotovac u  hitnoj pomoći i stacionaru. Nakon toga dobijam specijalizaciju iz urgentne medicine 2006. god. u Beogradu. Specijalizaciju završavam devet mjeseci ranije. To isto vrijeme se poklapa sa mojim razvodom i vraćam se u Crnu Goru.

* Prvi ste i jedini klinički toksikolog u Crnoj Gori?

Da.

*Možete li nam reći nešto o svom putu do specijalizacije?

U toku specijalizacije sam volontirala na kardiologiji UC KCS i na toksikologiji VMA. Dolaskom u Crnu Goru sam raspoređena u hitnoj pomoći, pa nakon šest mjeseci prelazim u UC KCCG, (14. juna 2010), u internističku ambulantu gdje sam 2018. dobila užu specijalizaciju iz kliničke toksikologije za potrebe Kliničkog centra koju sam čekala toliko godina.  Novembra 2020. nakon završetka uže specijalizacije još nije bilo jasno definisano moje  radno mjesto. Toksikologija je relativno mlada grana medicine i njen značaj čak mnoge moje kolege još ne poznaju, a da ne govorim o građanima Crne Gore. Toksikologija je jako bitna za jednu državu, pogotovo za Crnu Goru koja je prva ekološka država.

* Bivša direktorka Kliničkog centra  Crne Gore, LJiljana Radulović, nije Vam omogućila da počnete da radite kao doktor toksikologije. Kako to komentarišete?

To pitanje ipak ne treba biti upućeno meni već nekom drugom.

* Obraćali ste se i Ministrastvu zdravlja?

Da, više puta, međutim moje mišljenje je da još mnogi nisu upoznati sa značajem toksikologije i toga u čemu toksikolozi mogu pomoći za napredak jedne države. Nadam se da će se to brzo promijeniti.

 

*Ovih dana je aktuelan problem radnika kompanije Port of Adria  iz Bara koji su otrovani olovom što je bio povod da se alarmira javnost i zatraži od onih koji su nadležni da Vam omoguće da radite svoj posao i tako pomognete građanima Crne Gore da se liječe u Crnoj Gori. Recite nam nešto o tome i – ima li, konačno, neke reakcije države? 

Žao mi je što je javnost saznala za moje postojanje  tek sa ovim slučajem koji se desio u kompaniji Port of Adria  koji su bili izloženi štetnom dejstvu olova na radnom mjestu. Nešto detaljnije ne mogu reći jer sve informacije jedino mogu dobiti čitanjem onog što je objavljeno u medijima. Ono što mogu reći jeste da ja radim u ustanovi koja se bavi očuvanjem i unapređenjem zdravlja stanovništva Crne Gore, ali ova ustanova se ne bavi liječenjem toksikoloških pacijenata. Na taj način ja ne mogu zasad još da učestvujem u liječenju tih ljudi dok se to jasno ne definiše od strane Ministarstva zdravlja. U svakom slučaju to bi bila velika ušteda za Crnu Goru koja ima kadar, ali je on u potpunosti neiskorišćen. Kada će se to desiti, zavisi ipak ne zavisi od mene. Institut za javno zdravlje i postoji da bi radio na očuvanju zdravlja svih  građana Crne Gore.

* Registar profesionalnih bolesti.   

Registar za profesionalne bolesti praktično ne postoji jer jako malo ima specijalista medicine rada u državnim ustanovama. Veći broj kolega radi u PZU, a i dugo nisu raspisivane date specijalizacije. Da bi se formirao taj registar potrebna je prijava profesionalne bolesti od strane službe medicine rada koja je malobrojna što već duže vremena traje. Nekad su se pacijenti koji boluju od profesionalnih bolesti slali u Institut za medicinu rada u Beogradu, a podatak kad je poslednji pacijent registrovan kao oboljeli od profesionalnog oboljenja, nemam.

* Šta su to akutna, a šta hronična trovanja?  Kakve su od njih posledice?

Kada se govori o trovanjima može se izvršiti njihova podjela na akutna, subakutna i hronična.

Pod akutnom ekspozicijom i trovanjem se smatra ono kada se prvi simtomi i znaci javljaju  u roku od 24 č.

Subakutno trovanje podrazumjeva pojavu simptoma i znaka trovanja koji se mogu javiti u roku od nekoliko nedelja do jednog mjeseca nakon ekspozije. Pod hroničnim trovanjem se podrazumjeva ekspozicija koja je više od tri mjeseca.

Akutna trovanja mogu biti blaga do onih jako teških koja se završavaju smrtnim ishodom, nekada i pored primljene terapije antidota. Takva trovanja mogu biti jako dramatičana i zahtjevati primjenu svih pravila KPR.

Hronična trovanja se javljaju usled prolongirane izloženosti toksinu. Često traju i godinama, ne budu prepoznata kao takva, jer ih prati pojava kliničkih simptoma i znaka koji se javljaju kod pacijenata koji se liječe od drugih  oboljenja. Ono što je bitno naglasiti je da ta produžena ekspozicija izaziva ne samo pojavu bolesti kod izloženog, već i djeluje genotoksično (tj. ostavlja posledicu na potomstvo) i često je uzrok pojave karcinomatoza kod ljudi.

* Kakvim je sve trovanjima izložen savremeni čovjek? Koje su najčešće vrste trovanja? Kako ih prevenirati?

Toksini kojima čovjek može biti izložen mogu biti prisutni u životnoj sredini kada on  u kontaktu putem vazduha, vode, zemljišta, hrane dolazi u kontakt sa njima ili prilikom oslobađanja toksičnih materija nakon havarija u fabrikama koje se bave proizvodnjom različitih hemijskih materija. Onaj možda najteži oblik je u slučaju primjene hemijskog, biološkog ili radiološkog oružja.

Međutim, ne treba zaboraviti da savremeni čovjek često posegne za korišćenjem različitih PAS, alkohola u cilju uživanja, ili koristi različite medikamente, hemijske preparate u cilju samoubistva ili ubistva koje mislim da su najčešći vidovi trovanja u društvu. Ova koja se odnose na zagađenost i prisustvo toksina u životnoj sredini podrazumjevaju širok opseg aktivnosti različitih ministarstava u cilju očuvanja zdravlja građana.

Ovu prvu kategoriju koja se odnosi na jedinku u društvu, je mnogo lakše prevenirati i spriječiti, za razliku od ove druge kada se govori o životnoj sredini.

* Možete li ispričati neku zanimljivu, poučnu priču na temu o kojoj govorimo?

Možda jedan slučaj akutnog trovanja živinim hloridom dok sam bila na mojoj užoj specijalizaciji u VMA kada je došlo do akutnog trovanja  unuke i djeda koji su  došli u kontakt sa toksinom koristeći tečnost za koju su mislili da je aromatizovana voda Jana sa limunom u kojoj je bio rastvoren živin hlorid. U nekim kulturama taj živin hlorid se stavlja u kremu, mast, a u ovom slučaju vodu, sve u cilju izbjeljivanja kože. Klinička slika djeteta je bila jako ozbiljna i tada je liječeno na dječijoj klinici sprovođenjem dijalize svakodnevno uz ostalu antidotsku terapiju. Djed je imao značajno manje koncentracije žive u krvi i njegovi simptomi su bili samo od strane gastrointestinalnog trakta.

*Možda biste htjeli reći i nešto što Vas nisam pitala?

Ono što bi željela da kažem je da je toksikologija jedna mnogo lijepa grana medicine koja se bavi zaštitom zdravlja čovjeka, promtnom reakcijom u cilju da ne dođe do smrtnog ishoda i ono što ću naglasiti velika pomoć u cilju razrešenja nepoznatog uzroka smrti i drugih vrsta kriminalnog djelovanja. Razlog postojanja Centra za kontrolu trovanja nije samo taj uslov da  bi naša zemlja ušla u EU već ono što je najbitnije, da Crna Gora koja je prva ekološka država na svijetu taj status i dalje u budućnosti ima i da bude primjer drugima. Nadam se da će moje kolege biti zainteresovane za toksikologiju jer inače toksikologa u svijetu nema mnogo, jako su bitni, svi su u kontaktu i od velike pomoći kolegama drugih specijalnosti, stanovništvu, praktično cijeloj državi.

(Slovoslovlje)