Aktuelizovano pitanje obaveznog vojnog roka: Kolika je zapravo Vojska Srbije?

U proteklih nekoliko nedjelja, nakon višemjesečne tišine, vlasti u Srbiji su ponovo aktuelizovale pitanje obaveznog vojnog roka.

Za razliku od svih prethodnih godina kada je pokretano pitanje vraćanja obaveznog služenja vojske, ovo je prvi put da je preduzet neki konkretan korak, pa je tako predsjednik Srbije 11. septembra izjavio da je „potpisao saglansost za obavljanje redovnog vojnog roka u trajanju od 75 dana“, kao i da „želi da vjeruje“ da će Vlada Srbije usvojiti njegovu odluku“.

Tri dana kasnije, premijer Miloš Vučević je saopštio da je vlada, na posebnoj sednici, usvojila zaključak kojim se Ministarstvu odbrane nalaže da hitno pokrene proceduru za vraćanje obaveznog vojnog roka u trajanju od 75 dana, kao i da do kraja sledeće nedjelje treba da se usvoje izmjene zakona.

Ostaje da vidimo kako će se dalje odvijati ovaj proces i da li će vlasti u Srbiji konačno donijeti odluku o vraćanju obaveznog služenja vojnog roka, kao što je to učinjeno u Hrvatskoj sredinom avgusta.

Brojno stanje aktivnog sastava i slučaj komšijskih država

Kao što je već poznato, jedan od glavnih argumenata za vraćanje vojne obaveze je sve manji broj vojno sposobnih rezervista koji su služili vojni rok, budući da je poslednja generacija muškaraca obavezan vojni rok služila prije gotovo 14 godina.

Međutim, ono što se rijeđe pominje je brojno stanje aktivnog sastava Vojske Srbije, koji se, takođe, nalazi u nezavidnom položaju nakon godina odliva kadrova, odnosno profesionalnih pripadnika, a interesantno je da ne postoje zvanični podaci o njihovom tačnom, ili bar približnom broju.

Sa druge strane, za četiri od osam država sa kojima se graničimo, postoje zvanični podaci o tačnom broju zaposlenih u njihovim oružanim snagama. Tako se npr. na sajtu Ministarstva odbrane Hrvatske, može pronaći podatak da je sredinom maja 2020. hrvatska vojska imala tačno 15.605 pripadnika – 14.325 vojnika i 1.280 državnih službenika.

Isti je slučaj i sa Bosnom i Hercegovinom. Tako se na sajtu Ministarstva odbrane ove zemlje može pronaći podatak je Zakonom o budžetu institucija BiH i međunarodnim obavezama BiH, broj pripadnika oružanih snaga ograničen na način da se popuna može vršiti do maksimalnih 10.011 pripadnika.

Od 10.011 mjesta, prema podacima koje je ova institucija ustupila Radiju Slobodna Evropa 2022. godine Vojska BiH imala je oko 8.100 vojnika i još 600 službenika.

Sa druge strane, brojno stanje crnogorske i rumunske vojske otkrili su ministri odbrane ovih zemalja. Naime, crnogorski ministar odbrane Dragan Krapović je krajem 2023. godine izjavio da Crna Gora ima 1.935. vojnika i nekoliko stotina praznih mjesta, kao i 260 sistematizovanih mjesta u Ministarstvu odbrane, od čega je popunjeno 211.

Što se tiče Rumunije, brojno stanje otkrio načelnik Generalštaba Gergita Vlad, koji je u aprilu 2024. rekao da rumunske snage imaju oko 80.000 pripadnika, ali se pretpostavlja da to podrazumjeva i službenike, budući da prema procjenama CIA i NATO-a Bukurešt ima oko 68.000 aktivnih pripadnika.

Kada su u pitanju preostale četiri susjedne zemlje, iako ne postoje dostupni podaci državnih organa, procjene o brojnom stanju njihovih oružanih snaga iznijete su u dokumentu Odeljenja za javnu diplomatiju NATO-a – „Odbrambeni troškovi zemalja NATO-a 2014-2024“ (Defence Expenditure of NATO Countries 2014-2024).

Prema podacima iznijetim u dokumentu, Bugarska ima oko 27.000, Mađarska 21.000, Albanija 7.000, a Sjeverna Makedonija 6.100. Takođe, Bugarska i Mađarska su 2021, odnosno 2017. godine saopštile da planiraju ad povećaju broj aktivnih pripadnika vojske na 43.000, tj. na 37.000.

 

Šta kažu procjene o Vojsci Srbije?

Postoji nekoliko izvora na osnovu kojih se može stvoriti slika o realnom broju pripadnika Vojske Srbije. Jedan od njih je „Svjetski almanah“ CIA, u kome se navodi podatak da Srbija ima približno 25.000 aktivnih pripadnika vojske, uz 3.000 pripadnika Žandarmerije.

Od 25.000, 15.000 vojnika pripada Kopnenoj vojsci, 5.000 Ratnom vazduhoplovstvu i protivvazduhoplovnoj odbrani, dok 5.000 pripada „ostalim“ djelovima oružanih snaga, u koje su najvjerovatnije uračunati i službenici. Pomenutu brojku navodi i portal „Global fajerpauer“, koji se bavi rangiranjem oružanih snaga svih država.

Sa druge strane, jedini pouzdan domaći izvor koji nam govori o brojnom stanju aktivnog sastava Vojske Srbije je doktorska disertacija potpukovnika Milana M. Kovačevića sa Vojne akademije pod nazivom „Uticaj činilaca motivacije na efekte rada profesionalnih pripadnika Vojske Srbije“.

U pitanju je rad objavljen 2021, dok je prikupljanje podataka i istraživanje za isti sprovedeno tokom 2020. godine. Prema pisanju potpukovnika Kovačevića, Srbija je u trenutku istraživanja imala ukupno oko 22.500 profesionalnih pripadnika.

Od tog broja 4.200 su bili oficiri, 6.500 podoficiri, 8.200 profesionalni vojnici, a 3.500 civilna lica. Vrijedi naglasiti da ove brojke treba uzeti sa rezervom, budući da je od istraživanja prošlo četiri godine.

Ostaje nejasno zbog čega Ministarstvo odbrane Republike Srbije već godinama ne objavljuje, bar približne (jer se podrazumjeva da je tačan broj vojna tajna) podatke o brojnom stanju vojske, niti koliko je predviđeno da ih bude po organizacijsko-formacijskom sastavu.

 

(RT Balkan)