Azerbejdžan namjerava da pristupi BRIKS-u: Može li do ostvarenja sopstvenih interesa kroz „globalnu većinu“?

Grupa zemalja u razvoju BRIKS-a uskoro bi mogla da dobije novog člana, jer je Azerbejdžan, zemlja južnog Kavkaza izrazila namjeru da se pridruži klubu.

U izjavi samo dan nakon posjete Vladimira Putina Bakuu, Ajkan Hadžizade, portparol ministarstva spoljnih poslova te zemlje južnog Kavkaza, potvrdio je da Azerbejdžan zalaže za članstvo u bloku zemalja BRIKS-a, javlja „Politico“.

BRIKS je prvobitno osnovan 2009. godine radi negovanja bližih veza između Rusije, Kine, Indije i Brazila, a globalno partnerstvo sada obuhvata devet članica, uključujući Iran, Egipat, Južnu Afriku, Etiopiju i Ujedinjene Arapske Emirate, te i Saudijsku Arabiju, čiji formalni pristup se očekuje.

Ruski predsjednik Vladimir Putin ranije je pokušao da brendira BRIKS kao savez „globalne većine“ u sklopu napora Moskve da se suprotstavi dominantnom Zapadu i izbegne sankcije vezane za rat u Ukrajini. Grupa je takođe bila na čelu napora da se dolar zameni kao ključna valuta u međunarodnoj trgovini, piše „Politico“.

Član BRIKS-a se postaje uz pozivnicu, koja je poslata nekim zemljama

Članstvo u BRIKS-u se ostvaruje samo uz pozivnicu, ali je mnogim zemljama data prilika da se pridruže početkom ove godine, od čega je pet velikih zemalja Bliskog istoka i Afrike pristupilo savezu, dok je Argentina izborom Havijera Mileja na mjesto predsjednika povukla svoju aplikaciju.

Zemlje Evrope (Evroazije), osim Rusije koja je osnivač organizacije, do sada se nisu odlučile na korak da se pridruže „globalnoj većini“, međutim, i to bi moglo da se promijeni.

Azerbejdžan je zemlja koja teži saradnji sa Istokom i Zapadom, kroz multivektorski pristup geopolitici. Svoju „poželjnost“ u smislu ekonomskog partnerstva ostvaruje kroz velike zalihe resursa koje posjeduje u vidu nafte i prirodnog gasa, a za šta je posebno zainteresovana Evropa, tj. Evropska unija, u vremenu sankcija Rusiji i odbacivanja ruskog prirodnog gasa kao izvora energije.

Takođe, pozicija na kojoj se nalazi ova zemlja, na raskrsnici puteva koji vode od Indijskog okeana ka Kavkazu, odnosno severu Evrope, te od Sredozemnog, preko Crnog mora do Kaspijskog jezera i dalje ka Kini, odnosno kineskoj provinciji Sinkjang, čine je poželjnim partnerom sa kojim sve zainteresovane strane žele određeni vid i stepen saradnje.

Saopštenje Azerbejdžana o aplikaciji za članstvo u BRIKS-u došlo je nakon sastanka Alijeva i Putina na bilateralnim razgovorima u Bakuu, kada je Alijev pozdravio činjenicu da „naši ekonomski i trgovinski odnosi uspješno napreduju“ uprkos globalnim izazovima, prenosi „Politico“.

Ipak, paralelno sa razvojem odnosa Rusije i Azerbejdžana, južnokavkaska republika razvija i pomenute odnose sa Evropskom unijom kroz strateško partnerstvo u oblasti energetike.

„Politico“ podseća da je tako sredinom 2022. godine potpisan sporazum sa predsjednicom Evropske komisije Ursulom fon der Lajen da Azerbejdžan pomogne kontinentu da se „odvikne“ od ruske nafte i gasa. Država bogata fosilnim gorivima od tada je postala glavni trgovinski partner EU, uprkos pozivima iz Brisela da se suoči sa sankcijama zbog kršenja ljudskih prava.

Interes Azerbejdžana: Globalna pravda i globalni uticaj?

Bez obzira na „političke trzavice“ između Brisela i Bakua, čini se da je ekonomska saradnja na visokom nivou, a u toj situaciji se postavlja logično pitanje koji su konkretni interesi Azerbejdžana za članstvom u BRIKS-u.

Poznat je slučaj azerbejdžanskog miješanja u unutrašnja pitanja Francuske prilikom protesta na Novoj Kaledoniji, kada je kavkaska republika, tvrdio je Pariz, otvoreno podsticala na nerede govoreći o pomoći „dekolonizaciji preostalih kolonija“, te na taj način jasno poslao poruku Parizu da je spreman na „tihi rat“, s obzirom na francusku podršku Jermeniji.

Ovoga puta, čini se, Azerbejdžan u pogledu ostvarenja globalne pravde ili globalnog uticaja, okreće svoje diplomatske, ali i ekonomske i političke kapacitete ka kolektivnom Istoku.

U razgovoru za azerbejdžanski „Redaktor“ na tu temu, poslanik Aidin Mirzazade, član Odbora Narodne skupštine za zaštitu, bezbjednost i korupciju, rekao je da će se Azerbejdžan pridružiti BRIKS-u i učestvovati u rješavanju globalnih problema u svijetu, a pridruživanje BRIKS-u biće korisno i za Azerbejdžan i za organizaciju.

„Države su odlučne da dopune svoje ekonomije, preduzimaju zajedničke projekte i zajedno djeluju na korišćenju novih energetskih resursa i zaštiti ekologije“, rekao je on i nastavio:

„Značajan broj država je već podnio zahtjev za prijem u BRIKS. Jedan od njih je Azerbejdžan. Zajedno sa velikim silama, naša zemlja će biti učesnik u rješavanju svjetskih globalnih problema. Imaćemo ulogu u realizaciji ekonomskih projekata sa ovim državama, kako u okviru organizacije, tako i u bilateralnim odnosima“, smatra Mirzazade.

Takođe, on smatra da Azerbejdžan neće dugo čekati na prijem u članstvo, ističući na taj način važnost ove zemlje za taj globalni savez.

„U BRIKS ćemo donijeti svoje iskustvo, svoj pogled na svijet u ovu novu međunarodnu organizaciju, ali ćemo moći i da iskoristimo prednosti te organizacije. Pridruživanje BRIKS-u može biti veoma korisno i za Azerbejdžan i za zemlje BRIKS-a. O našem pitanju se razgovara i nadamo se da naše prihvatanje tamo neće potrajati, a Azerbejdžan će biti zemlja koja je privukla pažnju svijeta svojom pozicijom u drugoj međunarodnoj organizaciji“.

„Ovo je prije svega ekonomsko jedinstvo. Organizacija svojim pozitivnim koracima počinje da privlači pažnju u svijetu i postaje platforma gdje se rješavaju problemi i gdje se o problemima ozbiljno razgovara. Azerbejdžan želi da učestvuje u tom procesu kao jedna od najuticajnijih nacija na svijetu“, zaključio je Mirzazade.

Da li je sastanak Alijeva sa Putinom zaista bio povod aplikacije za članstvo u BRIKS-u?

Značaj Rusije na Kavkazu, posebno u uslovima rata u Ukrajini, pod lupom je na Zapadu, stoga i naslovi da je Azerbejdžan pod Putinovim pritiskom ili uticajem podnio aplikaciju za članstvo u BRIKS-u.

Međutim, poznavaoci prilika na južnom Kakvazu primetili su drugačija kretanja nego što je odlučujući uticaj Rusije na ovaj region, a samim tim na tri zemlje ovog regiona, Azerbejdžan, Jermeniju i Gruziju.

Naime, završetkom rata za Nagorno-Karabah i etničkim čišćenjem Jermena iz ove sporne oblasti, postignuti su uslovi za mir na ovom podneblju, kroz faktičku kontrolu Azerbejdžana nad svojom teritorijom u cjelini.

Uprkos mirovnim pregovorima sa Jermenijom, koji su pred finalizacijom, jedna od najvećih svjetskih sila, Kina, je praktično odmah nakon završetka otvorenog sukoba obratila pažnju na ovaj region, otvarajući razgovore sa Bakuom.

Uključenje Azerbejdžana u kinesku inicijativu „Pojas i puta“ je viđeno kao jedan od ključnih interesa Kine na ovom prostoru.

Kako „Pojas i put“ ima više alternativnih trgovačkih ruta, koje se grade u odnosu na geopolitičku sitaciju, značajan je plan za izgradnju „Srednjeg koridora“, koji bi, prema pisanju „Slobodne Evrope“ spojio kineski istok i Evropu upravo kroz teritoriju Azerbejdžana i Turske, zaobilazeći u potpunosti Rusiju.

Strateški interes Kine je da kopnena ruta, bila ona putna ili željeznička, bude bezbjedna i isplativa, dok Azerbejdžan, odvojen od etnički bliskih Turaka i turkijskih naroda sa istočne obale Kaspijskog jezera, želi po svaku cijenu fizičku poveznicu sa navedenim zemljama, a što, prema pisanju „Carnegie fondacije“ nije moguće ostvariti bez ostvarenja kineskog interesa kroz kineske investicije.

Iz tog razloga, pre zvanične aplikacije Azerbejdžana za članstvom u BRIKS-u, sa Kinom je potpisan strateški dokument o saradnji, koji za cilj ima i članstvo Azerbejdžana u Svjetskoj trgovinskoj organizaciji.

Na kraju, „Carnegie fondacija“ je predvidela azerbejdžansko članstvo u BRIKS-u, navodeći da je to treći veliki cilj strateške saradnje Kine i Azerbejdžana, jer kavkaska zemlja osim ekonomske saradnje nije izrazila želju za članstvom u EU, a kao znak da će do članstva u BRIKS-u doći u jednom trenutku, „Carnegie“ je video u unapređenju statusa u okviru Šangajske organizacije za kooperaciju, gde je Azerbejdžan promovisan iz partnera u dijalogu u zemlju posmatrača.

Nasirli: „Azerbejdžan je proevropska zemlja i ekonomski i strateški“

S druge strane, nisu svi u Azerbejdžanu oduševljeni aspiracijama Bakua za članstvom u BRIKS-u, a najglasniji su ekonomisti.

Jedan od njih, Akif Nasirli, predsednik Centra za liberalne ekonomiste, koji je odgovarao na pitanja lista „Konkret“ o ovoj temi, smatra da je BRIKS zapravo politička organizacija, iako pokazuje ekonomsko lice.

„Azerbejdžan je proevropska zemlja i ekonomski i strateški. Naši pojasevi teku u Evropu, atraktivan život za nas je u Evropi. Zato bih volio da Azerbejdžan postane član ekonomskih organizacija civilizovanog svijeta“, navodi on.

On primjećuje i da Azerbejdžan iz zemalja BRIKS-a uvozi robe iako nije član, te samim tim on ne vidi poentu u samom članstvu, ukoliko već postoji saradnja.

„Azerbejdžan uvozi proizvode proizvedene u zemljama BRIKS-a čak i ako nije član BRIKS-a. Na primjer, ako uvozimo pirinač iz Indije, zašto ulaziti u dodatni savez? Naše komercijalne institucije odlaze i kupuju njihove proizvode. Kineski proizvodi se takođe široko prodaju u Azerbejdžanu“, analizira on saradnju Bakua i zemalja BRIKS-a.

Posebno navodi odnose sa Rusijom kao suštinski važne, koje Baku gradi i bez članstva u BRIKS-u.

„Imamo i široke odnose sa Rusijom. Rusija je na drugom mjestu u našim uvoznim operacijama. Odnose sa Rusijom gradimo i bez organizacije. Iako je BRIKS ekonomska organizacija, ona je zapravo politička organizacija. Stoga ne mislim da će Azerbejdžan dobiti bilo kakvu ekonomsku dividendu ulaskom u organizaciju“, zaključuje on.

 

(euronews.rs)