Istorija će presuditi uspješnost Haškog tribunala u otklanjanju nasilja i promovisanju pomirenja

Tek će istorija presuditi da li je sud u Hagu uspio da odstrani sjenku nasilja u nastojanju da okonča nekažnjavanje zločina i da pomogne da se utaba put pomirenju.

Čikaški advokat Džon R. Ostojić jedan je od nekolicine američkih advokata koji su prije dvadeset godina učestvovali u odbrani optuženih pred Međunarodnim tribunalom za krivično gonjenje osoba odgovornih za kršenje međunarodnog humanitarnog zakona počinjenog na teritoriji bivše Jugoslavije od 1991. Ostojić je srpsko-američki advokat sa četrdesetogodišnjim iskustvom. On ima pravnu diplomu i doktorat sa Univerziteta „Džon Maršal” i partner je u advokatskoj firmi „Ostojić i Skuder” u Čikagu.

Šta vas je navelo da odustanete od advokatske prakse u SAD i preuzmete odbranu brojnih klijenata u Haškom sudu?

Nikada nisam odustao od advokatske prakse u SAD. Kada je rat počeo u bivšoj Jugoslaviji, ovdašnji mediji su u suštini prikazivali Srbe kao agresore i predstavljali vrlo crnu sliku o zvjerstvima i raznim zločinima. Te optužbe su mi izgledale jednostrane. Inače, smatralo se vrlo prestižnim i privilegovanim učestvovati i zastupati klijente pred Haškim sudom. Moj cilj kao advokata bio je da optuženim za zločine bude pravično suđeno, da se svaki detalj podnetih dokaza analizira objektivno i potpuno u skladu sa zakonom. Tribunal je zatražio da pomognem u jednom od najranijih slučajeva optužbe za genocid, pored drugih optužbi, protiv jednog srpskog lokalnog funkcionera visokog ranga.

U proljeće i ljeto 1998, međunarodno poznati profesor za krivično pravo sa Univerziteta „Nortvestern” i jedan srpsko-američki pravnik zamolili su me da se pridružim njihovoj grupi advokata. Stvarno suđenje u Hagu je počelo 6. jula 1998. Učestvovao sam u intenzivnim unakrsnim ispitivanjima nekoliko svjedoka, uključujući i svjedoka tužilaštva. Nažalost, suđenje je trajalo samo mjesec dana prije nego što je naš klijent umro dok je bio u zatvoru. Nakon tog prvog slučaja 1998, Ujedinjene nacije i Haški tribunal su me imenovali da zastupam nekoliko drugih optuženih Srba – Dragana Kolundžiju (suđenje počelo 2001), Dušana Fustara, Milomira Stakića (suđenje počelo aprila 2002) i Ljubišu Bearu (sudski proces je počeo 2006. i trajao pune tri godine).

Bacajući pogled unazad, kako biste procijenili način funkcionisanja Međunarodnog haškog suda u poređenju sa američkim pravnim standardima?

Haški tribunal je bio prvi sud za ratne zločine koji su osnovale UN i prvi međunarodni ratni tribunal od vremena Nirnberškog i Tokijskog tribunala. Haški međunarodni sud je osnovao Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija u skladu sa poglavljem Sedam Povelje UN. Krajnje je teško uporediti i procijeniti rad ovog suda sa dobro razvijenim pravnim standardima krivičnog procesa ovdje u SAD. Učesnici u sudskim procesima, uključuju sudije, tužioce, pisare, istražitelje i drugo osoblje, kao i advokate optuženih su uživali status visokih profesionalaca, stručnih i iskusnih. Advokati, kako tužilaštva, tako i odbrane, bili su regrutovani iz svih dijelova svijeta, uključujući Englesku, bivšu Jugoslaviju, SAD, Australiju i Kanadu, kao i druge zemlje. To je bila dobra prilika da budete na najvećoj bini i da se borite protiv nekih od najboljih pravnih mozgova u svijetu.

Međutim, bilo je nekih oblasti gdje sam mislio da je američki krivični sistem nešto superiorniji, odgovorniji i potpunije razvijen. Te oblasti su se u suštini odnosile na pretpostavku nevinosti, prihvatanje neosnovanih izjava, što je prag koji se traži za stručno svjedočenje, donošenje presude, itd.

Prema vašem mišljenju, da li su sudski procesi vođeni u skladu sa određenim vremenskim rokom za suđenje i sa objektivnim postupkom prema optuženima?

Haški tribunal je sa ponosom naglašavao da bi krivica trebalo da bude individualne prirode, da bi se zaštitile čitave zajednice da ne bi bile okarakterisane kao kolektivno odgovorne. Na nesreću, kancelarija tužilaštva se nije pridržavala tih principa pojedinačne krivice, odnosno kolektivne odgovornosti i, po mom mišljenju, tužilaštvo nije bilo objektivno i preterivalo je u nastojanjima kako da osudi optužene Srbe.

Ipak, sve u svemu, mislim da je sud postupao na razuman način i smatrao da je bio objektivan, fer i razuman. Tek će istorija presuditi da li je sud uspio da odstrani sjenku nasilja u nastojanju da okonča nekažnjavanje zločina i da pomogne da se utaba put pomirenju.

Šta vas je privuklo pravnoj profesiji i kakvu vrstu specijalizacije ste imali u saveznoj državi Ilinois prije nego što ste prihvatili da zastupate klijente Haškog tribunala?

Moja inspiracija da postanem advokat došla je od dvije osobe kojima sam se divio, poštovao i neizmjerno volio – moj pokojni otac Radimir i moj pokojni stric Radule. Obojica su završila Pravni fakultet u Beogradu prije Drugog svjetskog rata. Moj pokojni otac imao je kratku karijeru kao advokat u bivšoj Jugoslaviji, a pokojni stric je isto tako imao kratku karijeru kao sudija u bivšoj Jugoslaviji. Pošto su bili žestoki protivnici komunizma emigrirali su u SAD odmah poslije rata tako da se nikada poslije toga nisu bavili pravom. Diplomirao sam 1985. i počeo sam da zastupam optužene strane u građanskim parnicama posebno iz oblasti obligacionih odnosa i nesavesnog lečenja. Moja advokatska praksa se razvijala tokom godina tako da se proširila i na komercijalne parnice, kao i na razne druge oblasti prava koje su zahtijevale veštinu upravljanja sudskim postupcima. Pravna tradicija porodice Ostojić se nastavlja u narednoj generaciji pošto je moja ćerka Aleksandra Ostojić Rašing, takođe advokat, partner u američkoj advokatskoj firmi sa oko 1.000 advokata. Ona je i predsjednik novoosnovanog Udruženja srpskih pravnika.

(Politika)