Specijalni državni tužilac, Vladimir Novović trebalo bi hitno da preispita poslovni kredibilitet zakupca Željezare Nikšić i tako preduprijedi izgledne negativne posljedice, ocijenio je profesor Branko Radulović.
“Dovoljno je da samo na Google-u ukuca naziv ove partnerske kompanije 8B Capital S.A.-Lugano i ime njihovog predstavnika Igora Šamisa i sve će biti jasno. Potrebno je takođe da se preispitaju uslovi pod kojim je dat zakup. Nije potrebno bilo kakvo ekspertsko znanje da se dođe do zaključka da ovaj aranžman predstavlja gubitak i posljednje nade da Željezara Nikšić postane moderna, ekološka i profitabilna kompanija”, naveo je Radulović, koji je član Pokreta za promjene (PzP).
On smatra da će Crna Gora, ukoliko SDT sve prepusti slučaju, ostati bez još jednog razvojnog resursa koji bi doprinio diverzifikaciji privrede i stvaranju nove dodate vrijednosti.
“Uzalud sam kao neko iz struke više puta ukazivao na činjenicu da Željezara može imati perspektivu ukoliko se modernizuje i restrukturira na optimalan, efikasan i efektivan način, ukoliko sa njome upravlja kompetentan menadžerski tim i ukoliko ima podršku od znavene Vlade i profesionalnih institucija”, kazao je Radulović.
On je podsjetio da su sličan apel imali i ugledni univerzitetski profesori iz regiona koji su tvrdili da Željezara ima izglednu perspektivu. Brojni su primjeri uspješnih željezara, počev od slovenačkih, koje su dokaz tih tvrdnji.
“Međutim, sve je bilo uzaludno. Premijer Milojko Spajić i ministar energetike Saša Mujović nijesu uvažili nijedan argument struke, niti uspješne evropske i svjetske prakse. Nažalost, slično postupaju i kada je u pitanju energetski hidro potencijal, termoelektrana, potencijali sunca i vjetra, te industrija aluminijuma”, smatra Radulović.
On je saopštio da je čelik glavna arterija ekonomije i primjenjuje se u svim sektorima. Prema podacima Svjetske asocijacije za čelik tokom prošle godine u svijetu je proizvedeno 1,88 milijardi tona. Međunarodna agencija za energetiku procjenjuje da će potražnja za čelikom porasti za trećinu do 2050. godine.
“Međutim, nove studije ukazuju da svjetska proizvodnja čelika emituje skoro jednu desetinu ugljen-dioksida (CO2) koji izaziva efekat staklene bašte i dovodi do globalnog zagrijavanja. Oko 75 odsto čelika se proizvodi u postrojenjima na ugalj koji kroz hemijske reakcije oslobađa CO2”, naveo je Radulović.
Prema njegovim riječima, narednih deset godina predstavljaće krucijalan period za promjenu infrastrukture u proizvodnji čelika u cilju značajnog smanjenja emisije CO2 i ekološke neutralnosti. U tu svrhu izdvajaju se ogromna finansijska sredstva, uvode nove tehnologije, mijenja zakonska regulativa, donose brojne ekonomske mjere. Definitivno proizvodnja „zelenog“ čelika, upotreba „zelenog“ vodonika i električne energije iz obnovljivih izvora su zacrtani ciljevi.
“Pozivanje Savjeta Agencije za zaštitu konkurencije na ispunjavanje mjerila za zatvaranje poglavlja 8 o zaštiti konkurencije i na Protokol 5 SSP koji tretira proizvodnju čelika na nivou EU i zabranjuje državnu pomoć u sektoru uglja i čelika, nema uporište u praksi. Primjera radi, prošle godine je Evropska komisija odobrila isplatu oko dvije milijarde EUR državne pomoći njemačkoj kompaniji ThyssenKrupp za dekarbonizaciju procesa proizvodnje čelika vodonikom u Drezdenu. Ova kompanija će investirati još milijardu EUR za restrukturiranje proizvodnje”, rekao je Radulović.
On je kazao da se Rio Tinto i China Baowu, kompanije koje najviše na svijetu iskopaju rude gvožđa i proizvedu čelika, udružuju na projektima smanjenja emisije CO2 pri proizvodnji čelika u Australiji i na izgradnji pilot-fabrike „sunđerastog“ čelika u Kini.
“Globalna proizvodnja i trgovina čelikom se reorganizuje kako bi se uzeli u obzir klimatski prioriteti. Na tome posebno insistira Evropska unija. Treba imati u vidu da Kina proizvodi oko 50 odsto ukupne proizvodnje čelika u svijetu, tehnologijama koje emituju ogromne količine CO2. Kina, kao država, subvencioniše i takvu proizvodnju. Peking projektuje da će kineska industrija čelika dostići vrhunac emisije do 2030. godine. Ovakva tehnologija proizvodnje i podrška se moraju mijenjati”, smatra Radulović.
Evropski parlament i Savjet Evropske unije postigli su sporazum o uvođenju prekograničnog poreza na CO2 za određene robe uvezene iz zemalja koje nemaju adekvatno oporezivanje emisije ovog gasa. Takođe su uvedene i „kvote“ na čelik kako bi EU zaštitila svoju privredu od nelojalne konkurencije. Kompanije koje izvoze čelik u EU biće u obavezi da ispune i kupe CBAM sertifikat. Prekogranični porez neće plaćati zemlje sa istim klimatskim ambicijama kao EU. Uprkos razlici u mišljenjima, SAD i EU usaglašavaju metodologiju mjerenja emisije CO2 od čelika i aluminijuma.
“Definitivno, imajući u vidu sve prethodno, kao i efekte koje postiže jedno radno mjesto u industriji u razvijenim državama, tražnju za pojedinim vrstama čelika i metaloprerađivačkim proizvodima i sklopovima, multiplikacione efektie, Željezara u Nikšiću ima sjajnu perspektivu. Nju treba razvijati kao integrisanu proizvodnju „zelenog“ čelika sa srednjim i visokim tehnološkim sadržajem, sa strukturom proizvodnje kovanih, konstrukcionih i specijalnih čelika, obimom proizvodnje čak do 200 hiljada tona godišnje”, rekao je Radulović.
Takva željezara bi, kako smatra, angažovala više od 1,5 hiljada zaposlenih. Solarne panele i proizvodnju vodonika treba uvoditi kako bi se smanjila cijena utrošene energije i izvršila dekarburizacija.
“Modernizacija i restrukturiranje treba sprovesti kroz dalju ekološku modernizaciju čeličane, ugradnju još jedne prese, konti liva i valjaonice. Vrijednost ulaganja bi bila oko 70 miliona EUR, a vrijeme instalisanja nove opreme oko tri godine. Trošak uvođenja „zelenog“ vodonika nije uračunat. Način finasiranja može biti državna pomoć, državne garancije, grantovi, pomoći i/ili komercijalno kreditiranje sa grejs periodom od tri godine”, ocijenio je Radulović.
Prema njegovim riječima, takva moderna željezara bi mogla da ostvaruje prihod preko 350 miliona EUR, servisira sve obaveze, vraća kredite za modernizaciju i rentabilno posluje. Daljom preradom i povećanjem tehnološkog sadržaja eksponencijalno bi rasli efekti.
“Studija modernizacije i restrukturiranja Željezare mora biti kvalitetna i sačinjena od Univerziteta Crne Gore. Organizaciono, Željezara treba da bude dio novoformiranog državnog preduzeća Industrija Crne Gore. Elektroprivreda (EPCG) samo treba da se bavi razvojem proizvodnje „zelene“ energije i da ostane u državnom vlasništvu”, naveo je Radulović.
On je rekao da budućnost Željezare isključivo zavisi od kopetencije i činjenja Vlade.
“Univerzitet Crne Gore (UCG) mora dati puni doprinos u ekspertskom znanju. Ukoliko to ne učine, biće to još jedan povod da je od najvećeg nacionalnog interesa da se ova parlamentarna većina mijenja a matični fakultet ukine”, zaključio je Radulović.