Povratak Francuske u Četvrtu republiku: Kako je Le Penova izgubila izbore, a da nije poražena

Trik centrista i ljevičara je upalio – Nacionalno okupljanje osvojilo je najmanje mandata iako ima većinu glasova. Kako?

„Nečasni savez“ između francuskog predsjednika Emanuela Makrona i krajnje ljevice efikasno je blokirao put desničarskog Nacionalnog okupljanja do izbornog trijumfa, uprkos tome što je partija Marin Le Pen osvojila najviše glasova.

Kako je to najbolje opisao francuski novinar Pjer Haski: Francuska je u situaciji da je Nacionalno okupljanje izgubilo izbore, ali na njima nije pretrpjelo poraz.

Savez komunista, socijalista i ekologa sa krajnje ljevice, odnosno Novi narodni front predvođen radikalnim levičarem Žan-Likom Melanšonom dobio je samo oko sedam miliona glasova ili oko 25,7 odsto, a neoliberalna centristička koalicija Emanuela Makrona 6,3 miliona glasova ili 23,15 odsto podrške.

Za razliku od njih partija Marin Le Pen je tokom drugog kruga izbora osvojila više od 8,7 miliona glasova, odnosno 32,05 odsto – više nego bilo ko od rivala, Sa saveznicima iz koalicije, partijom Republika Erika Siotija, desno krilo ima čak 10 miliona glasova, odnosno podršku 37,05 odsto birača –  što je ipak nedovoljno za pobjedu.

Jer, uprkos značajnoj razlici u broju glasova, ljevičarski Novi narodni front dobio je najviše poslaničkih mjesta – 182, Makronova koalicija je osvojila oko 168 mesta, a Marin Le Pen sa partnerima našla se tek na trećem mjestu po mandatima – osvojila je 143 poslanička mjesta.

„U Francuskoj je na snazi dvokružni većinski izborni sistem, a glasanje za parlamentarne izbore se odvija u dva kruga, po većinskom sistemu. Malo kad se dešava da pobednik bude izabran u prvom krugu, pa je tako na primer u prvom krugu ovih izbora samo sedamdesetak kandidata osvojilo potrebnu većinu. Sve se rješava u drugom krugu u koji ulaze kandidati koji su u prethodnom ciklusu glasanja osvojili najmanje 12,5 odsto glasova. U izbornoj jedinici u drugi krug probiju dva, tri, eventualno četiri kandidata“, objašnjava Dušan Gujaničić sa Instituta za političke studije.

Situacija se, naime, zakuvala kada su, po dogovoru, kandidati Makrona i Melanšona počeli da povlače kandidature (onih koji imaju veće šanse) kako bi lakše pobijedili kandidata Nacionalnog okupljanja. Suština je bila da se izbjegne rasipanje glasova, budući da je, kako „Politiko“, piše francuski sistem ustrojen po principu – „pobjednik uzima sve“.

„Kandidati su se povlačili u više od 200 izbornih jedinica što je omogućilo blokiranje Nacionalnog fronta. Kako to Francuzi kažu, postavljen je sanitarni kordon, ili republikanska prepreka protiv Nacionalnog okupljanja“, ističe Gujaničić.

Na korak do političke paralize
Ljevičari su, dakle, uz pomoć centrista, predizbornim trikovima uspjeli da osvoje većinu mandata, ali je njihov trijumf polovičan – nemaju većinu za formiranje vlade, pa se tako Francuska našla u opasnosti od političke paralize.

Postoje tri velike liste, svaka  ima nekoliko desetina više mandata od one prethodne, ali nijedna nije ni blizu apsolutnoj većini. Najbolje plasirana, Melanšonova lista će imati oko 180 poslanika što je, ipak, za stotinak poslanika manje od broja potrebnog za apsolutnu većinu.

Brojni glasači su, izgleda, presudili da im je poraz desnice važniji od stabilnosti nacije, pa se tako Francuska nalazi pred do sad nepoznatim scenarijom-  formiranje parlamentarne većine zavisi od koalicija rivalskih stranaka – ekstremne ljevice i centrista.

„Pretpostavljam da će se ići na opciju da se bar privremeno stvori velika centristička vlada. Mislim da je to Makronova ideja. Izolujući Nacionalno okupljanje,  uzeće umjerenije elemente sa liste Melanšona (socijaldemokrate, socijaliste, komuniste) i uz pomoć njih, Makronovih poslanika i možda jednog dijela desnog centra i tako na relativno neprincipijelnim osnovama formirati ideološki heterogenu koaliciju čija je svrha, da, kako kažu, spriječi ekstreme da uđu u vlast“, ističe Gujaničić.

Daleko da je išta izvjesno – a predstojeće nestabilnosti svjestan je i sam Makron koji je zbog krhke političke situacije i odbio ostavku premijera Gabrijela Atala.

U slučaju da formiranje vlade ne uspije, po francuskom Ustavu, ako je predsjednik raspustio parlament, on to sledeći put ne može ponovo da učini u narednih godinu dana.

Jedino što može da se desi, i to, kako naš sagovornik naglašava „samo u teoriji“ jeste da Makron podnese ostavku pa da se ide na nove predsjedničke izbore.

„Što se tiče parlamentarne većine, Francuska se vratila u doba Četvrte republike gdje su vlade bile dosta nestabilne i često padale. Vrlo je neizvjesno šta će se dešavati, jer u Petoj republici je neviđena situacija da postoje tri liste, a da nijedna nije blizu apsolutne većine. Peta republika je stvorena sa idejom da vlast i većina budu stabile, pa je ovo velika novina za Francusku i u insitucionalnom i političkom smislu. Melanšon se osokolio, smatra da njemu pripada pravo da formira vladu i primijeni svoj program, a Makron gleda da to izbjegne tako da sve miriše na to da će se Francuska naći u krizi legitimiteta“, zaključuje Dušan Gujaničić.

(RT Balkan)