Mitropolit Joanikije: Njegoš je još u ovom svijetu, kroz „Luču mikrokozmu“, „Gorski vijenac“ dodirnuo vječnost, nadišao vrijeme

On jan 14, 2024

Dobrotvorno veče za obnovu konaka manastira Donji Brčeli koji je postradao u požaru u noći 16. na 17. decembar 2023. godine održano je u kripti podgoričkog Sabornog hrama Hristovog vaskrsenja. Organizator večeri naslovljene „Božićni vijenac“ pored podgoričkog Sabornog hrama bilo je i Društvo za njegovanje tradicionalnog srpskog pjevanja uz gusle „Sveti Sava“ iz Podgorice.

Kako je i najavljeno, veče „Božićni vijenac“ osmišljeno je da još jednom podsjeti na značaj spjeva „Gorski vijenac“ Petra II Petrovića Njegoša, u kojem su mnogi stihovi upravo posvećeni Božiću ili pjevaju o ovom radosnom prazniku, ali i uopšte Njegoševom doživljaju i promišljanju značaja Božića u hrišćanskoj vjeri i u njegovim drugim djelima.

Uvodeći publiku u veče protojerej mr Predrag Šćepanović rekao je da je Njegoševo djelo trajno i vanvremeno nadahnuće za sve stvaraoce, jer je njegova pisana riječa bila čast srpskom jeziku na kome je napisana.

Istoričnost „Gorskog vijenca“ olakšava pjevanje uz gusle

Mitropolit Joanikije ističe da je Njegoš mnoga duhovna iskustva iz „Luče mikrokozma“ ugradio u „Gorski vijenac“, na prijemčiviji i razumljiviji način. I ovaj spjev, kaže on, završava s Hristom. Ali, „Luča“ je nebeska, a „Gorski vijenac“ istorijska drama, kaže mitropolit Joanikije.

– Ima istorije možda i previše, ali, upravo zato što je toliko istoričan „Gorski vijenac“ je pogodan za pjevanje uz gusle, gotovo od početka do kraja. Jer, gusle vole istorijske događaje. I, što zgusnutija istorija, i što veće istorijske protivrječnosti, to je guslama milije. I zato gusle vole i ratove i bojeve, naročito ako se radi o borbi za slobodu i prinošenju žrtve za slobodu, žrtvovanje svog života za slobodu – kaže mitropolit Joanikije, napominjući da stihova koji opjevavaju takve događaje, i koji su smješteni u vrijeme Božića, ima na pretek u „Gorskom vijencu“.

O Božiću u Njegoševom djelu govorio je mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, naglašavajući da se ne može složiti s onima koji odriču Njegošu i njegovim djelima hrišćansku i pravoslavnu utemeljenost.

– Nijesu u pravu oni njegošolozi koji govore da je Hristos samo usput pominjan u Njegoševom djelu, da ga je malo i da Njegoš kao da je zaobilazio Hrista – kaže mitropolit Joanikije. Ističe da je Njegoš svojim djelom pokrenuo čovjeka da slobodno razmišlja, kao što je i on bio slobodni stvaralac.

– Njegoš je još u ovom svijetu, kroz „Luču mikrokozmu“, a naročito kroz „Gorski vijenac“, dodirnuo vječnost, nadišao vrijeme – kaže mitropolit Joanikije. Naglašava da Njegoš pjeva o Hristu, od početka do kraja, ali, kao pjesnik i umjetnik, kao znalac koji to saopštava često i na zagonetan način, što je bio i razlog zašto se „Luča“ svojevremeno manje čitala.

Mitropolit ističe i da Njegoš u slikanju svojih likova u ova dva spjeva to čini na jedan plastičan način, skoro kao ikonopisci. Tu Njegoš pokazuje da i čovjek ima mogućnost da se dotakne božanske poezije, i da ga Bog udostojava da bude stvaralac, kaže mitropolit.

„Gorski vijenac“ ima istoričan karakter, kaže mitropolit Joanikije, dodajući da imamo blagodat i prednost što su ti događaji o kojima se pjeva ušli u naše pamćenje, našu istoriju i u našu poeziju.

– Epska poezija je na pravi način smisao ovih događaja otkrila, i zato o njima pjevamo, naročito o praznike – rekao je mitropolit Joanikije, napominjući da su gusle neizostavni, i možda najsvečaniji dio proslave svakog praznika, naročito Božića.

Njegoševe stihove iz „Gorskog vijenca“ u svojevrsnom dijalogu s guslarima Društva „Sv. Sava“ kazivao je glumac Pavle Ilić. A, uz gusle, kao nekad, Njegoševe stihove pjevali su: Maksim Vojvodić, Radosav Rajo Vojinović, Vitomir Arsenić, Željko Vukčević, Damjan Vojvodić i Sekule Cerović.