Sveti Petar Cetinjski i vladika Rade: Očevi srpske Crne Gore
U Podgorici je u ponedeljak održana konstitutivna sjednica 28. saziva Skupštine Crne Gore, na čijem dnevnom redu je izbor predsjednika Skupštine i glasanje o novoj, 44. vladi.
Za premijera nove vlade izabran je lider Pokreta Evropa sad Milojko Spajić. Predsednik Skupštine je Andrija Mandić, jedan od lidera Koalicije „Za budućnost Crne Gore“.
Šta se to promijenilo u nekadašnjoj „Srpskoj Sparti“? Njome je nekad vladala dinastija Petrović, za koju srpski identitet Crne Gore nikada nije bio sporan.
Danas je u Crnoj Gori, prema riječima protojereja Velibora Džomića, u toku pokušaj da „promjene istorijskog identiteta Crne Gore, koji je oduvijek bio i pravoslavni i srpski.“ I u Crnoj Gori je, kao sada u Ukrajini, država svojevremeno sistemski proganjala Srpsku pravoslavnu crkvu.
Kako je nedavno izjavio Džomić: „Razmjere ove mržnje, a u suštini se tu radi o mržnji i autošovinizmu, vidimo ovih dana, kada se na svaki način pokušava spriječiti redovni popis stanovništva koji, inače, kasni već dvije godine. Crkva je očuvala narodno biće i zato trpi tako žestoke udare.“
Najpoznatiji među srpskim vladikama Crne Gore svakako je Njegoš, u istoriji poznat kao Petar Drugi Petrović Njegoš, koji je umro 31. oktobra 1851. On je bio „vladika crnogorski i brdski“ i „poglavar Stare Crne Gore i Brda“.
Posveta prahu oca Srbije
Njegoš je bio i jedan od najvećih srpskih pesnika i filozofa, koji je ostao upamćen kao izrazito harizmatična ličnost srpske istorije i kao duboko duhovna i misaona figura. Takođe, Njegoš je snažno uticao na niz srpskih pisaca, među njima i na Miloša Crnjanskog i Ivu Andrića.
Njegoševa misija je bila ujedinjavanje crnogorskih plemena i uspostavljanje crnogorske i srpske države. Zalagao se za ujedinjenje svih Srba, radi čega je bio spreman da se odrekne i svjetovne vlasti.
Njegoš je svoje najbolje djelo, „Gorski vijenac“, posvetio voždu Prvog srpskog ustanka Karađorđu. U „Posveti prahu oca Srbije“ Karađorđe je jedan od osam epskih heroja, pored Napoleona, Suvorova, Kutuzova… Kako primjećuje pisac Mališa Stanojević: „Njegoševo prikazivanje Karađorđa (u `Posveti`) je epsko. Karađorđe je više od narodnog vođe, on je oličenje srpskoga naroda.“
Kao srpski rodoljub, Njegoš je u svojim književnim radovima skoro 200 puta pomenuo Srbe i srpstvo.
Poznat je i kao zakleti protivnik Dositeja Obradovića, za koga je, u jednom pismu Milošu Obrenoviću, napisao da ga prezire. Njegoš je zahtijevao i zabranu djela Dositeja Obradovića.
Loza svetitelja
Njegoš je sahranjen u skromnoj kapeli na Lovćenu, koju su tokom Prvog svjetskog rata srušili Austrougari. Njegovi posmrtni ostaci su premješteni u Cetinjski manastir, zatim u kapelu koja je obnovljena 1925. godine. Kapela je 1974. zamijenjena Meštrovićevim mauzolejom.
Njegoša je kanonizovala Mitropolija crnogorsko-primorska. U red svetitelja je uveden kao „Sveti Mitropolit Petar Drugi Lovćenski Tajnovidac“. Mitropolija crnogorsko-primorska ustanovila je 19. maj kao dan Svetog Petra Lovćenskog.
Njegoš je na krštenju dobio ime Rafael. Prema Vuku Karadžiću, njegovo kršteno ime je bilo Radoje. Po zavladičenju, on se potpisivao jedino svojim kaluđerskim imenom, kao Petar. U narodu je prozvan „vladika Rade“. Vladikom Petrom narod je nazivao jedino njegovog strica, Petra Prvog Petrovića Njegoša.
Ne zna se zbog čega je vladika Rade uzeo ime Njegoš, a ne Njeguš, kao što bi trebalo, prema imenu njegovog plemena i zavičaja. Pretpostavlja se da je to ime preuzeo od svog strica, vladike Petra, koji je uz svoje prezime dodao Njegoš, a ne Njeguš.
Njegov stric, vladika Petar Prvi Petrović Njegoš, upamćen je kao Sveti Petar Cetinjski. Zanimljivo je da je i on umro na isti dan, 31. oktobra 1830. I Petar Prvi je bio svjetovni i duhovni vladar Crne Gore: srpski pravoslavni mitropolit, koji se potpisivao kao „vladika Crne Gore, Skenderije i Primorja“.
Petar Cetinjski je bio nosilac ruskog Ordena Svetog Aleksandra Nevskog.
Zanimljivo je i da je mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, još jedan sa trona Svetog Petra Cetinjskog, „predao dušu Gospodu u te dane“ – 30. oktobra 2020. godine.