Predsjednik Nove srpske demokratije i jedan od lidera koalicije Za budućnost Crne Gore, Andrija Mandića, glasovima nove parlamentarne većine izabran je za predsjednika Skupštine.
Rođen je 19. januara 1965. godine u Šavniku. Diplomirao je na Metalurško-tehnološkom fakultetu u Podgorici. Prije političkog angažmana, bio je uspješan preduzetnik. Kao direktor i suvlasnik akcionarskog društva za preradu obojenih metala, organizovao je prvu privatnu proizvodnju aluminijumskih legura u Crnoj Gori.
U saradnji sa Metalurško-tehnološkim fakultetom iz Podgorice radio je na projektovanju, izradi i instaliranju opreme za livenje aluminijuma, kao i na komercijalnom metalurškom inženjeringu.
Rana politička karijera
Od 1990. godine bio je član Narodne stranke, koju je napustio u stranačkom raskolu zbog podrške te stranke kandidaturi Mila Đukanovića na predsedničkim izborima 1997. godine i učestvovao je u osnivanju Srpske narodne stranke.
U toku NATO agresije na SR Jugoslaviju 1999. godine, Mandić je komandovao Lakom samohodnom artiljerijskom baterijom Pete motorizovane brigade Vojske Jugoslavije. Za svoj ratni angažman, odlikovan je Vojnom spomen-medaljom za doprinos sistemu odbrane Srbije, koju mu je 12. januara 2020. godine uručio ministar odbrane Aleksandar Vulin na svečanosti u zgradi Generalštaba u Beogradu, a pored medalje mu je uručio i sablju.
U vrijeme saveznih izbora koji su održani u septembru 2000. godine obavljao je dužnost zamjenika saveznog ministra za privredu u Vladi SRJ. Nakon parlamentarnih izbora koji su održani u aprilu 2001. godine, izabran je za poslanika u Skupštini Crne Gore na izbornoj listi SNS.
Tokom 2003. godine, unutar SNS je došlo do unutrašnjih sporova i političkih podjela između dvije struje, od kojih je prvu predvodio tadašnji predsjednik Božidar Bojović, a drugu potpredsjednik Andrija Mandić. Podjele su dovele do otvorenog sukoba i raskola u stranci. Veći dio rukovodstva podržao je Andriju Mandića, koji je postao novi predsjednik SNS, dok je Bojović sa manjim dijelom stranačkog rukovodstva napustili stranku i osnovali Demokratsku srpsku stranku.
Referendum
Kao predsjednik SNS, Mandić se dosljedno zalagao za očuvanje državnog jedinstva Crne Gore i Srbije. Nakon najave referenduma o državnom statusu Crne Gore, podržao je uspostavljanje saradnje između unionističkih stranaka. Krajem 2005. i početkom 2006. godine, kada je došlo do intenziviranja javne rasprave o referendumskom procesu, rukovodstvo SNS je na čelu sa Mandićem zauzelo stav da sa vladajućim režimom u Crnoj Gori ne bi trebalo ulaziti u pregovore, bilo neposredne ili posredne. Za razliku od ostalih unionističkih stranaka (SNP, NS, DSS) koje su pristale na učešće u pregovorima uz posredovanje Evropske unije, SNS je odlučila da ne učestvuje u pregovorima o usaglašavanju referendumskih uslova, smatrajući da će taj proces u krajnjem ishodu omogućiti režimu da izvrši legitimizaciju svoje secesionističke politike. Iako saradnja sa drugim unionističkim strankama nije prekidana, SNS je pod Mandićevim rukovodstvom ostala izvan pregovaračkog procesa koji se odvijao pod pokroviteljstvom Evropske unije.
Sve do početka 2006. godine, Rukovodstvo SNS je na čelu sa Mandićem zastupalo stav da odluka o nezavisnosti Crne Gore može biti donijeta samo ako se u prilog nezavisnosti izjasni apsolutna većina od ukupnog broja građana sa pravom glasa, a slične stavove su u to vrijeme zastupala i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka. Nasuprot tome, crnogorske vladajuće stranke su zastupale stav da je za donošenje odluke o nezavisnosti dovoljno da se za takvu opciju izjasni prosta većina od onog broja građana koji će izaći na glasanje. Posredničku ulogu u toj raspravi odigrala je Evropska unija, čiji su predstavnici predložili kompromisno rješenje, po kome bi se odluka o nezavisnosti imala smatrati važećom ukoliko se u prilog nezavisnosti izjasni više od 55% važećih glasova (ukupan broj glasalih, umanjen za broj nevažećih glasova).
Na referendumu o državnom statusu Crne Gore, koji je održan je 21. maja 2006. godine, od ukupno 484,718 građana sa pravom glasa izašlo je 419,236 (86.49%) glasača, a u prilog nezavisnosti se izjasnilo 230,711 građana, što je predstavljalo 47,5% u odnosu na ukupno biračko tijelo, odnosno 55,5% u odnosu na broj važećih glasova. Međutim, tokom sprovođenja referendumskog procesa, došlo je do brojnih propusta i nepravilnosti, a takođe i do grubih zloupotreba usljed kojih je legitimitet zvanično saopštenih rezultata bio doveden u pitanje.
Zvanični rezultati referenduma djelovali su porazno na rukovodstvo SNS i rukovodstva ostalih unionističkih stranaka, pošto se pokazalo da je izglasavanje državne nezavisnosti Crne Gore, uprkos nepostojanju apsolute većine, na kraju bilo omogućeno upravo zahvaljujući pristajanju unionističkih stranaka na ozakonjenje iznuđenih rješenja, koja su bila promovisana od strane Evropske unije. Napuštanjem osnovnog demokratskog principa, po kome se ključne referendumske odluke od državnog i istorijskog značaja donose većinom glasova u odnosu na ukupan broj birača, tadašnje rukovodstvo SNS je zajedno sa rukovodstvima drugih opozicionih stranaka omogućilo vladajućoj DPS i drugim separatističkim strankama da program državne nezavisnosti ostvare bez podrške apsolute većine biračkog tijela Crne Gore. Polazeći od osjećaja odgovornosti, Mandić je neposredno nakon referenduma najavio podnošenje ostavke na funkciju predsjednika stranke, ali Glavni odbor SNS je odlučio da tu ostavku ne uvaži. Mandić je bio jedini lider unionističkog bloka koji je nakon referenduma ponudio ostavku na čelnu stranačku funkciju, za razliku od ostale trojice (Predrag Bulatović iz SNP, Predrag Popović iz NS i Ranko Kadić iz DSS) koji se nisu odlučili na takav čin.
Nakon 2006. godine
Mandić je bio kandidat „Srpske sloge“ na predsjedničkim izborima koji su u Crnoj Gori održani u aprilu 2008. godine, odvojivši drugo mjesto sa 64,473 glasova (19,55%) čime je potvrdio svoju poziciju najznačajnijeg opozicionog lidera. Krajem iste godine, Mandić je u ime rukovodstva SNS pokrenuo inicijativu za ujedinjenje srpskih stranaka u Crnoj Gori, ne samo onih koje su učestvovale u stvaranju koalicije „Srpska sloga“, već i svih drugih. Taj prijedlog je bio prihvaćen od strane Narodne socijalističke stranke, a naišao je na podršku i u nekim drugim strankama. Taj proces je ozvaničen početkom 2009. godine, kada je ujedinjenjem SNS, NSS i drugih grupa stvorena Nova srpska demokratija, za čijeg je predsjednika 24. januara izabran Andrija Mandić, dotadašnji predsjednik SNS.
2008. godina je poznata i kao godina kada je zvanična Podgorica priznala Kosovo* kao nezavisnu državu. Tada je ispred Skupštine Crne Gore organizovan protest na kom je govorio i Mandić, pored pokojnog mitropolita Amfilohija. Mandić povodom ove odluke stupa u štrajk glađu koji je trajao 13 dana.
Stvaranje Demokratskog fronta
2012. godine Andrija Mandić kao predsjednik Nove srpske demokratije formira koaliciju sa Pokretom za promjene i Demokratskom narodnom partijom Nebojše Medojevića odnosno Milana Kneževića i nazivaju je Demokratski front. Glavni cilj formiranja ove koalicije bilo je rušenje dosadašnjem režima Demokratske partije socijalista na čelu sa Milom Đukanovićem.
Na početku je Demokratski front bio predvođen tada nestranačkom ličnošću, Miodragom Lekićem koji je predvodio ovu listu na parlamentarnim izborima 2012. godine.
Lekić je takođe bio kandidat ovog političkog saveza za predsjednika Crne Gore 2013. godine. Podržan je bio i od strane SNP-a. Sudeći po izvještaju Državne izborne komisije on je pobijeđen od strane Filipa Vujanovića iz DPS-a. Ipak, mnogi nezavisni posmatrači su tvrdili da je ovaj rezultat proistekao ogromnom izbornog prevarom.
Dvije godine nakon toga, marta 2015. godine, Miodrag Lekić izlazi iz Demokratskog fronta zbog unutrašnjih neslaganja, i osniva novu centrističku partiju DEMOS.
„Sloboda traži ljude“
Demokratski front, nakon razlaza sa Lekićem, bira drugačiji način borbe protiv diktatorskog režima Mila Đukanovića – protesti. Slogan istih je bio „Sloboda traži ljude“.
Protesti su održavani na Bulevaru Svetog Petra Cetinjskog ispred Skupštine Crne Gore. Novitet u odnosu na ranija iskustva predstavljalo je postavljanje šatorskog naselja, u kojem su poslanici DF i građani Podgorice i drugih gradova provodili i dane i noći.
Tokom protesta formirana je građanska tribina na kojoj su učešće uzeli brojni nestranački aktivisti i grupe građana, a prisutnima se jednom prilikom obratio i blaženopočivši mitropolit crnogorsko primorski Amfilohije.
Poslije 20 dana uzastopnih protesta, policija Mila Đukanovića razbila je Slobodnu zonu, nakon čega je uslijedila masovna reakcija građana Crne Gore. U „produžecima“ protesta, policija je pokazala brutalnu represiju, ispaljujući preko stotinu patrona sazavca na građane Crne Gore. Tokom protesta hapšeni su lideri i poslanici Demokratskog fronta, ali i novinari, aktivisti i građani.
„Mi ili on“ – izbori i državni udar
Nakon razbijanja protesta, u Crnoj Gori dolazi do formiranja prelazne Vlade u koju su ušli i predstavnici opozicije. Ovo je protumačeno kao izdaja naroda od strane građana bliskih DF-u jer su predstavnici opozicije ušli u Vladu na čijem čelu je bio Milo Đukanović.
Kampanja za izbore 2016. godine je svakako bila vatrena. Opozicioni prvaci su ovog puta bili Demokratski front koji izlazi sa inovativnom kampanjom – Mi ili on. Demokratska Crna Gora takođe prvi put učestvuje na parlamentarnim izborima, nakon odvajanja od SNP, dok SNP ulazi u koaliciju Ključ zajedno sa građanskim pokretom URA i Demosom Miodraga Lekića. Tih dana je došlo i do raskola u SDP-u gdje su i oni nastupili iz opozicionih klupa, formira se SD, a DPS čini sve kako bi ostao na vlasti.
I ostao je. Međutim, na sami dan izbora desila su se masovna hapšenja srpskih državljana koji su kasnije bili optuženi za pokušaj državnog udara i pokušaj ubistva dotadašnjeg premijera Mila Đukanovića.
Na spisku optuženih za lažni državni udar našli su se i Andrija Mandić kao i predsjednik Demokratske narodne partije Milan Knežević.
Ovaj proces je obilježio period od 2017, do 2019. tokom kog su Mandić i Knežević osuđeni na pet godina zatvora, međutim, ta presuda je kasnije preinačena na Apelacionom sudu.
Za budućnost Crne Gore
Nakon što je Demokratska partija socijalista krajem 2019. godine izglasala sramni Zakon o slobodi vjeroispovjesti Mandić, kao i čitav poslanički klub Demokratskog fronta biva uhapšen nakon nereda u Skupštini.
Nakon što je zakon izglasan, Srpska pravoslavna crkva pokreće litije za odbranu svetinju koje su na kraju dovele do kraja 30-godišnjeg režima DPS-a. Demokratski front je 3. avgusta 2020. godine odlučio da potpiše sporazum sa Socijalističkom narodnom partijom, Ujedinjenom Crnom Gorom, Radničkom partijom, i Pravom Crnom Gorom, o formiranju predizborne koalicije pod nazivom „Za budućnost Crne Gore“ kako bi učestvovali na predstojećim izborima 30. avgusta 2020. godine. Koalicionu zajedničku listu za izbore 2020. godine predvodi crnogorski univerzitetski profesor Zdravko Krivokapić, nakon što mu je Mandić ustupio prvo mjesto na listi.
Izbori u avgustu 2020. godine rezultirali su pobjedom opozicionih partija i padom sa vlasti vladajuće DPS, koja je vladala zemljom od uvođenja višepartijskog sistema 1990. godine. Lista izborne koalicije osvojila je 32,55% glasova , što iznosi 27 poslaničkih mesta, od čega stranke Demokratskog fronta dobijaju 20 poslanika.
Nedugo nakon izbora, DF se politički razišao sa Krivokapićem nakon njegove odluke da formira ekspertsku vladu u kojoj ne bi bilo političara.
Tokom oktobra i novembra Medojević i Mandić su u više navrata uslovljavali podršku svojih stranaka kabinetu Krivokapića. Mandić je izričito tražio od Krivokapića da „vrati mandat i da će tražiti novog premijera“. Ipak, na kraju nije Mandić bio taj koji je srušio Krivokapića već URA Dritana Abazovića koja kasnije formira manjinsku Vladu uz podršku opozicione Demokratske partije socijalista. Ta vlada je od avgusta prošle godine u tehničkom mandatu, oborena nakon potpisivanja Temeljnog ugovora sa Srpskom pravoslavnom crkvom što je prethodni kabinet uporno odbijao da uradi.
Mandićeva politička karijera nastavljena je kroz predsjedničku kampanju u kojoj je slao pomiriteljske tonove, ali to nije bilo dovoljno za prolaz u drugi krug. Predsjednik Crne Gore postaje Jakov Milatović, nakon što je u drugom krugu deklasirao Mila Đukanovića.
Nedugo potom, dolaze i vanredni parlamentarni izbori koje je Đukanović raspisao, a Demokratski front donosi odluku o političkom razlazu prije nego što je formirana lista. Mandić je zajedno sa Milanom Kneževićem (DNP) izašao u koaliciji pod nazivom Istina, pravda, konačno – Za budućnost Crne Gore gdje osvajaju skoro 15% podrške, odnosno 13 mandata u Skupštini. Mandić je bio drugi na toj listi iza Milana Kneževića.
Mandićev predlog za šefa parlamenta došao je kroz Sporazum sa Pokretom Evropa sad gdje su članovi Vlade iz redova Evrope sad, Demokrata, SNP-a kao i albanskih partija, dok koalicija ZBCG uzima 40% dubine i mjesto šefa Parlamenta koje je predviđeno za Mandića.
(L.T)
LJUDINA!