AEO status prilika za razvoj trgovine i ekonomija čitavog CEFTA regiona

Pouzdanost i povjerenje su ključne riječi u poslovnom svijetu. Da li ste znali da za to postoji i posebna oznaka, ona koja ukazuje ko je pouzdan i provjeren partner? Riječ je o AEO statusu.AEO status (Authorised Economic Operator – ovlašćeni privredni subjekt) je međunarodno prepoznata oznaka -pouzdanosti i zakonodavne usklađenosti, koju carinski organi dodjeljuju privrednim subjektima koji ispune niz propisanih kriterijuma. Na taj način oni su prepoznati kao privrednici od povjerenja.

„Koncept ovlašćenog privrednog subjekta je uvela Svjetska carinska organizacija i zasniva se na partnerstvu između carinskih organa i privrednih subjekata. Kada neki privredni subjekt, koji je uključen u međunarodni lanac trgovinske razmjene, ispuni određene kriterijume, dobija AEO status koji ujedno označava najviši stepen povjerenja“, objasnili su iz CEFTA Sekretarijata.

Primjena kriterijuma za dobijanje statusa ovlašćenog privrednog subjektačinitrgovinu sigurnijom, bržom i efikasnijom, a krajnji rezultat je da proizvodi i usluge brže stignu do potrošača.

„Postoje dva tipa odobrenja, ovlašćeni privredni subjekt za carinsko pojednostavljenje koji omogućava korisniku odobrenja korišćenje određenih pojednostavljenja u skladu sa carinskim propisima (AEOC) i ovlašćeni privredni subjekt za sigurnost i bezbjednost koji omogućava korisniku odobrenja pojednostavljenja koja se odnose na sigurnost i bezbjednost (AEOS). Obje vrste odobrenja mogu se koristiti istovremeno kao jedno kombinovano odobrenje AEOC/AEOS“, objasnili su iz Privredne komore Crne Gore.

Šta AEO status donosi privrednicima?

Koristi ovog programa su velike – od ubrzanja carinskih postupaka, smanjenja troškova poslovanja, uštede vremena, a važan benefit je i prepoznatljivost na terenu, jer označava da se radi o tržišno pouzdanom partneru za carinsku službu. S tim u vezi, često je učečće u međunarodnim trgovinskim lancima uslovljeno dobijanjem AEO statusa.Ono što je važno je,da kada se steknu uslovi da program bude priznat na nivou CEFTA regiona, kompanije mogu da koriste dobrobiti koje im status donosi u svim CEFTA Stranama.

„Pojednostavljivanjem procedura i poštovanjemjedinstvenih pravila nastojimo da što više povežemo CEFTA tržište. Primjena programa Ovlašćenih privrednih subjekata, kao i njihovo međusobno priznavanje,je veoma važno u procesu ispunjavanja naših prioriteta, a to je regionalna kao i integracija ekonomija CEFTA-e u jedinstveno evropsko tržište.Zato je upravo usaglašenost sa EU standardima ključni uslov priznavanja ovog programa na nivou CEFTA“, istakli su iz CEFTA Sekretarijata.

Kako su objasnili iz Privredne komore Crne Gore, kod priznavanja AEO programa CEFTA Strana, koje moraju da razvijaju iprimjenjuju svoje AEO programe na identičan način kako to čini EU, usljed čega carinske administracije različitih CEFTA Strana imaju identične zahtjeve od kompanija za ispunjenje kompleksnih standarda na osnovu kojih usklađene kompanije sa ovim strogim pravilima i zahtjevima stiču ovaj status, AEO kompanija u jednoj CEFTA Strani ima identičan tretman kao AEO kompanija u drugoj CEFTA Strani, odnosno njen AEO status stečen u CEFTA Strani A priznat je u CEFTA Strani B. Dakle, ove kompanije uživaju iste benefite, koje im ovaj status donosi, u svim CEFTA Stranama čiji su programi na CEFTA nivou potvrđeni/ validirani kao identični onima u EU zemljama članicama.Najkonkretniji benefit je što smanjen broj kontrola, budući da se radi o kompaniji od povjerenja za carinske administracije, dok na prelazima AEO status znači kraće zadržavanje kamiona, brži transporti samim tim smanjene troškove poslovanja. Jednom kada crnogorski program bude priznat na nivou CEFTA-e, kompanije sa ovim statusom ce imati jednak tretman u svim drugim StranamaCEFTA-e.

Kako dobiti AEOstatus?

Postupak izdavanja odobrenja je zahtjevan proces i može trajati nekoliko mjeseci.Dobijanje statusa zahtjeva dodatan trud kompanija od poštovanja propisa, prikupljanja dokumentacije, pa čak i do tehnoloških ulaganja da bi se ispunili strogi kriterijumi.

„Neophodno je postojanje potpune usklađenosti poslovanja sa carinskim i poreskim propisima u dužem vremenskom periodu, dokazana finansijska likvidnost, uredno vođenje računovodstva i olakšan pristup računovodstvenoj evidenciji, postojanje sistema koji omogućava otkrivanje nepravilnosti i prevara, arhiviranje evidencije i zaštita odgubitka podataka, ispunjavanje odgovarajućihstandardasigurnostiibezbjednosti“, pojasnili su iz Privredne komore Crne Gore.

Ostali uslovi odnose se na visoki nivo pouzdanosti i kvalitet poslovnih procesa, ali isistem unutrašnje kontrole.

„Povjerenje i bezbjednost su ključne riječi u ovom procesu. Zato privredni subjekt mora ispunitiuslove koji, između ostalog,podrazumijevaju poštovanjestrogih pravilavezanih za zaštitu od nezakonitog upada u objekte,kao i procedure kojima će se uspostaviti pouzdani odnosi sa poslovnim partnerima u cilju zaštite međunarodne trgovine. Takođe, neophodno je da postoje jasne i pouzdane provjere potencijalnih zaposlenih koji će raditi na bezbjednosno osjetljivim mjestima“ , objasnili su iz CEFTA Sekretarijata.

Kakva je situacija u regionu i ostalim CEFTA Stranama kada je u pitanju  broj AEO statusa?

Prema posljednjim podacima u Srbiji ovu oznaku ima 51 kompanija, u Sjevernoj Makedoniji 27, na Kosovu 10, dok ih je u Albaniji ima 10, a u Crnoj Gori 4. Zanimljiv podatak iz Privredne komore Moldavije pokazuje da čak 120 kompanije u toj zemlji imaju AEO status. Podatak koji svakako zavređuje pažnju je taj da je od 1.11.2022. godine na snazi uzajamno priznavanje AEOS statusa kompanija između Moldavije i EU, čime je Moldavija postala prva CEFTA Strana u nizukoja sa EU ima pravno regulisano međusobno priznavanje AEOS. S druge strane, u Bosni i Hercegovini nema kompanija sa ovom oznakom, imjaući u vidu da je ova CEFTA strana otpočela sa primjenom programa avgusta prošle godine.

„Za sada imamo primljen jedan zahtjev. AEO status će privrednicima omogućiti sve one benefite predviđene važećim propisima, uz dodatno podizanje svijesti svim potencijalnim aplikantima o važnosti predmetnog koncepta za njihovo buduće poslovanje. Brže sprovođenje carinskih procedura, imidž kompanije, prepoznatljivost u regiji i šire, smanjenje troškova poslovanja“ , saopštili su iz sektora za carine Uprave za indirektno oporezivanje BiH.

Kada se ušteda pretvori u brojke, prema računici privrednika, to znači da uz unapređenje i pojednostavljenje carinskih formalnosti, uzajamno priznavanje statusa u svim CEFTA Stranama oslobađa kompanije plaćanja do jedne četvrtine operativnih troškova. Ovakvim inicijativama CEFTA nastoji da podstiče trgovinu, konkuretnost i investicije, ali i da pripremi kompanije za  ucesce tržište Evropske unije.