Prijeti li nam rat i u vasioni?

Poslije prekida saradnje Amerike i više evropskih zemalja sa „Roskosmosom“ opravdano se nameće pitanje predstoji li sukob velesila u kosmosu“.

To pitanje aktuelizovala je panika u SAD oko kineskog balona koji su prije neki dan oborili američki lovci. Poslije višedecenijske saradnje na brojnim kosmičkim projektima, tema „mirnog korišćenja kosmosa“ izgleda polako bez buke prelazi u nebesku trku u naoružanju“.

Stariji se vjerovatno sjećaju da je prije četiri decenije Amerika krenula sa realizacijom svog mnogohvaljenog programa „Strateške odbrambene inicijative“, koju su novinari prekrstili u „rat zvijezda“. Tadašnji američki predsjednik Ronald Regan uvjeravao je svoje građane da mogu da naprave nebeski štit protiv sovjetskih interkontinentalnih balističkih raketa, kao i da mogu iz kosmosa gađati ciljeve na teritoriji SSSR. Želja Regana, ali i mnogih drugih američkih predsjednika bila je zapravo potpuna dominacija u kosmosu, bez obzira što su mnogi u svijetu bili javno za to da se ne dopusti militarizacija kosmičkog prostranstva.

Američki „Kosmički štit“ je i dalje samo projekat. Eksperimenti sa kosmičkim laserom na „Boingovom“ avionu nisu se pokazali uspješnim.

Ruski akademik Aleksej Arbatov kategorički tvrdi da priča o američkom programu „rata zvijezda“ nije bila blef. Amerikanci su zaista htjeli da bitno promjene odnos snaga među velesilama, ali u tome nisu uspjeli.

„Od 1984. do 1993. Amerikanci su planirali da potroše 80 milijardi dolara na svoj kosmički program. Na razne projekte dato je oko 30 milijardi, ali svejedno, nisu uspjeli da naprave kosmičko oružje“, objašnjava akademik Arbatov.

Mnogi ruski eksperti su uvjereni da je samo pitanje dana kada će početi trka u pravljenju kosmičkog oružja. Amerikanci, Rusi i Kinezi su neosporni lideri u kosmosu. Nije nikakva tajna da su sve tri zemlje eksperimentisale sa laserskim oružjem i, ako zaista krene intenzivna militarizacija kosmosa, samo je pitanje kada će se pojačati budžeti za pravljenje moćnog laserskog oružja. U daljem kosmosu najviše satelita imaju Amerikanci, a zatim Kinezi. Slična je situacija i sa satelitima kosmičkih veza.

Glavna trka u slanju satelita je ipak tzv. bliži kosmos, gdje Amerikanci imaju čak 4.720 satelita veze, a Kinezi 276, dok Rusi imaju samo 32. Amerikanci iz bližeg kosmosa gledaju na Zemlju sa 339 satelita, a Rusi samo sa 28. Amerikanci kažu da su to većinom sateliti privatnih kompanija. Tako milijarder Ilon Mask ima u bližem kosmosu više od tri hiljade satelita. Da te privatne kompanije nisu neutralne, dokaz je da je Maskova kompanija „Spejs Iks“ pružala i pruža usluge ukrajinskoj vojsci.

Generalna skupština UN je 2014. donijela rezoluciju koju je predložila Rusija o tome da se oružje ne smije slati u kosmos. Zatim su UN 2022. donele i drugu rezoluciju o“praktičnim mjerama protiv militarizacije kosmosa“.

Amerikanci na svoje kosmičke snage godišnje troše više od 25 milijardi dolara. A njihov Centar kosmičkih operacija dobija iz budžeta 50 miliona dolara.

Iako su ljudi koji se bave kosmosom vjerovali da ovozemaljski problemi neće nikada uticati na saradnju u nebesima, pokazalo se da je to vjerovanje bila zabluda.

U martu prošle godine potpuno je prestala međunarodna saradnja u kosmosu. Zaustavljeni su planirani letovi u kosmos, kao i naučno-tehnička saradnja. Doveden je u pitanje i rad Međunarodne kosmičke stanice, koja je decenijama bila simbol dobre saradnje. U kompleks kosmičkih istraživanja bile su uključene mnoge zemlje.

Prvi put je Međunarodna kosmička stanica dovedena u pitanje 2014, poslije pripajanja Krima Rusiji. Nakon Bajdenove odluke da se krajem februara 2022. prekine saradnja sa „Roskosmosom“, tadašnji direktor te ruske korporacije Dmitrij Rogozin poručio je da Amerikanci bez ruske podrške ne mogu da borave na svom dijelu Međunarodne kosmičke stanice. Samo Rusi mogu na stanicu da dovezu gorivo i jedino oni mogu da podešavaju položaj te stanice kako bi izbjegla sudar sa kosmičkim smećem.

Amerikancima samouverenost daje to što je i kompanija Ilona Maska „Spejs Iks“ počela da lansira letjelice u kosmos i svoje usluge nudi ne samo Amerikancima, već i Evropi. Sa druge strane, „Roskosmos“ je prestao da prodaje motore RD-181, koji se koriste za lansiranje američkog teretnog kosmičkog broda „Signus“

Osim toga, u Moskvi su i ranije planirali da izađu iz zajedničkog projekta jer žele da naprave svoju kosmičku stanicu, dok su Amerikanci planirali da na Međunarodnoj kosmičkoj stanici budu do 2030 godine. Uzgred rečeno „Roskosmos“ nije zabranio američkim kosmonautima da lete na „sojuzima“, a nije prestala saradnja ni inženjera koji upravljaju međunarodnom kosmičkom stanicom iz Moskve i Hjustona. Bez obzira na političke pritiske, rukovodstvo pilotirujućeg programa NASA otvoreno je reklo da je protiv prestanka saradnje sa „Roskosmosom“.

Međutim, političari se ne osvrću mnogo na naučnike. Već prvog dana specijalne vojne operacije u Ukrajini, 24. februara 2022, američki predsjednik Bajden je ograničio izvoz visokih tehnologija u Rusiju. Već u martu potpuno je blokirana saradnja Zapada sa Rusijom u kosmosu. Evropska kosmička agencija saopštila je da je malo vjerovatan nastavak saradnje na istraživanju Marsa. U tom projektu trebalo je da učestvuju Rusija i Evropa.

Britanska telekomunikaciona korporacija Oneweb otkazala je lansiranje satelita za obezbjeđenje interneta sa kosmodroma „Bajkonur“.

Moskva je uzvratila tako što su odlučili da više neće prodavati Amerikancima raketne motore RD-180 i RD-181. Njih su koristile rakete „Antares“ i „Atlas-5“.

„Roskosmos“ je zaustavio saradnju sa Evropom u lansiranju raketa „Sojuz-ST“ sa kosmodroma „Kuru“ u Francuskoj Gvajani, pa su povukli svojih osamdesetak saradnika. Osim toga, „Roskosmos“ je prestao sa saradnjom sa Amerikancima u projektu „Venera-D“, čiji je cilj bio da se utvrdi ima li života na Veneri.

Na drugoj strani, Njemci su isključili svoj teleskop na rusko-nemačkoj opservatoriji „Spektar-RG“. Odgovor iz Moskve Nemcima je bio prestanak eksperimenata i saradnje sa njima na Međunarodnoj kosmičkoj stanici. U tom eksperimentu je sa Rusima učestvovao njemački centar avijacije i kosmonautike.

Što se tiče raznih materijala, treba znati da je Rusija prodavala titan američkom koncernu „Boing“ koji između ostalog pravi i kosmičke brodove.

Zajednički program Evropske kosmičke kompanije i Rusa za istraživanje na Marsu, u kojem je ranije učestvovala i NASA, već je imao probleme. Bilo je planirano da 2018. pošalju na Mars platformu sa evropskim „marsohodom“. Lansiranje je bilo odloženo do 2020, pa zatim do 2022, zbog problema sa padobranima i sunčanim panelima…

Rusija je zarađivala na tome što je u kosmos dovozila satelite Evropske kosmičke agencije, koja zajedno sa EU ima navigacioni sistem „Galileo“, na čiju je razradu potrošeno oko deset milijardi dolara. Od 2019. u kosmičku orbitu je prevezeno više od dvadeset satelita. Lani je ruska raketa „sojuz“ trebalo da preveze u kosmos još dva evropska satelita sa kosmodroma „Kuru“.

SA KINEZIMA NA MJESEC

Od prekida saradnje obje strane će imati samo štetu „Roskosmosu“ će biti teško da nađe nove platežno sposobne partnere u inostranstvu. Sa druge strane, Evropljanima takođe neće biti lako jer su Rusi imali i imaju veliko iskustvo i oni su uvijek sa cijenama atraktivniji od ostalih. Nesumnjivo je da će Rusija aktivnije širiti saradnju sa Kinom, sa kojom između ostalog od 2021. razvija „Program Mesec“. U kosmičkim istraživanjima Rusi imaju znatno više iskustva, a Kinezi više novca i ambicija, tako da ta simbioza može biti obostrano korisna.

BRITANCI NA GUBITKU

„Njujork tajms“ je ranije ocijenio da će od prestanka saradnje sa Rusima najviše nastradati britanska kompanija Oneweb, jer joj je „Roskosmos“ od 2019. dao rakete koje su u orbitu prebacile oko 400 satelita. Rukovodstvo kompanije Oneweb sada traži zamjenu za „Roskosmos“ u Japanu, Indiji i SAD.

Uzgred rečeno, Britanci su planirali da uz pomoć Rusa u kosmos pošalje svojih 648 niskoorbitalnih satelita, a „Roskosmos“ je čak dobio avans od 330 miliona dolara, ali je rat u Ukrajini sve zaustavio.

(Novosti)