Mitropolit Joanikije: Njegoš je sanjao o slobodi i ujedinjenju srpskog naroda, bio je nadahnut starom slavom Nemanjića
Okruglim stolom na temu “Pokoljenja djela sude – Istorija u ogledalu poezije“, u organizaciji NVO Njegoševe večeri poezije i JU Narodna biblioteka Budve, juče su u manastiru Podmaine počele jubilarne X Međunarodne Njegoševe večeri poezije.
Na tribini su govorili Miroslav Aleksić, Bećir Vuković, Gojko Božović, Vera Horvat, Saša Radojčić, Budimir Dubak, Radomir Uljarević, Milutin Mićović, iguman Rafailo, Siniša Jelušić, Milutin Mićović, Hristo Petreski, Dinče Šipinkarovski, i tuski pesnik Mesut Senol…
Prije početka prve sesije, okupljene je pozdravio predsjednik Opštine Budva gospodin Milo Božović, zahvalivši se organizatorima i učesnicima, ističući važnost ovog događaja za kulturnu scenu grada Budve i za kandidaturu za evropsku prestonicu kulture – Budva – Boka evropska prestonica kulture 2028.
Na temu ”Istorija u ogledalu poezije”, prvi je imao riječ Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, koji je na početku izlaganja istakao da je ova tema veoma ozbiljna sama po sebi, a posebno ako je gledamo u kontekstu Njegoševog djela, a Njegoš je Gorski vijenac označio kao istoričeskoe sobitie pri svršetku 17. vijeka i već u svom najvažnijem djelu naznačio da je riječ o istoriji, ali ne onoj akademskoj koja se bavi samo faktima, nego o istoriji saopštenoj kroz poeziju. ”Mogli bismo reći da Njegoševo viđenje istorije ima i teološki karakter”, rekao je i dodao da Njegoš na biblijskom tragu odnosa prema istoriji, sagledava istoriju srpskog naroda.
Naglasio je da njegov Vladika Danilo gleda i šire, te sagledava istorijsku dramu kao nešto što je prepuno tragike, nesreća, lomova, on širenje Osmanske države gleda kao neku mitsku neman koja zoblje zemlje i narode, od propasti Vizantije sagledava i propast u nastavku. ”On tragediju svog naroda sagledava u okviru jedne šire tragedije, ali koliko god on tone u srpske nesreće, ipak već na samom početku Gorskog vijenca, naznačuje i optimizam borbe za slobodu”, rekao je Vladika i dodao da to nije samo borba za slobodu u građanskom smislu, već borba koja ima dublje korijene i veći smisao, korijeni se u metafizičkoj borbi koja je započeta na nebu i pričasna je toj borbi za smisao života, a time i za smisao istorije.
”On sozercava tragičnu stranu istorije, kao što bismo mi hrišćani rekli, krstonosnu sudbinu svoga naroda. Međutim u Gorskom vijencu se istorija ne gleda samo sa te mračne strane ljudskih nesreća, propasti i pogibija, i Njegoš to komplikovano pitanje razrešava preko žrtve”, pojasnio je Mitropolit, navodeći primjere kao što je Miloš, koji je ”žertva blagorodnog čuvstva”, a njegova pogibija otkriva duboki smisao borbe za vjeru i za slobodu u najdubljem smislu te riječi, te Vuk Mićunović opet to naglašava kako svi koji slijede Miloša Obilića, prelaze sa bojnih polja u veselo carstvo poezije.
”Borba za slobodu je za Njegoša poezija, a bojevi koji su se događali kao nastavak Kosovske bitke, naročito na području Crne Gore, za Njegoša su kao pojući glas lovćenske vile, koji nastavljaju Miloševo djelo”, naglasio je Vladika Joanikije. Pojasnio je da se u kolima, u kojima se čuje glas naroda, malo drugačije gleda na istoriju, a gleda se kao nešto ipak jednostavnije: ”Narod prosto ima sud o izdaji i o junaštvu, ali ima poimanje smisla borbe na jedan specifičan način: Što uteče ispod sablje turske/Što na vjeru pravu ne pohuli/Što se ne hće u lance vezati/To se zbježa u ove planine/Da ginemo i krv prolivamo/Da junački amanet čuvamo/Divno ime i svetu svobodu… Narod zna, ali je njegovo poimanje dosta jednostavno, u suštini pravilno, ne tako duboko kao poimanje Vladike Danila, koji sagledava sve protivrečnosti.”
Vladika je rekao da kroz sve ovo vidimo kako Njegoš gleda i na Crnu Goru i na njenu borbu, a to je saopštio na mnogo mjesta, a možda je najsadržanije to saopštio u pismu Vuku Karadžiću, gdje pominje smisao borbe za slobodu, a to je ujedno i čuvanje istorijskog pamćenja i udubljivanje u smisao kosovske žrtve: ”Kaže da je iskra slobode skočila iz naše gore iz gomilah pepela veličine Dušanove, rašta i ona nije umrla đe se ognjište srpsko ugasilo, no se pripela na goru te bjeska i dovukuje na sebe gromove, zlobe i zavisti, kako zlatna igla potresne strijele oblačne, vrlo sadržajno je saopštio, a u Gorskom Vijencu, opet kroz Vuka Mićunovića, kaže da je ime crnogorsko uskrsnulo s kosovske grobnice u viteško carstvo, jer Obilić nad sjenima vlada.”
”Dakle, Njegoš svu istoriju sažima u tom pogledu borbe za slobodu, u njoj vidi i poetski i religiozni i istorijski smisao”, rekao je i dodao da bi se mnogo šire moglo govoriti na ovu temu, jer Njegoševo poimanje istorije nije izrečeno samo u Gorskom vijencu, nego i u Šćepanu malom i u njegovim pismima, koja nisu još dovoljno izučena.
”On koji je cijelo vrijeme sanjao o slobodi i o ujedinjenju srpskog naroda, o tome mnogo govorio, nadahnut onom starom slavom iz doba Nemanjića, u kojoj centralno mjesto zauzima car Dušan, koga najviše veliča i hvali, a poslije njega Miloš i Lazar. Sanjao je da mu svijetli kruna Lazareva i da je u blizini Miloša koji nad sjenima vlada, kao što je i bio”, zaključio je svoje izlaganje Mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije.