Meksiko: Zemlja krvi i droge

Meksiko prati reputacija izuzetno nasilne i kriminalom zavijene zemlje dugi niz godina. U poslednjih petanestak godina slika o Meksiku se konstantno mijenjala na gore, a čini se da vlasti te centralno američke države nemaju odgovor za nagli porast nasilja i sve okrutnije ponašanje ozloglašenih narko kartela.

Droga, teritorija, otmice, pljačke, okrutna ubistva. Svakodnevnice Meksikanaca koji žive na „teritorijama“ raznih narko kartela koji se međusobno nadmeću za primat. Nasilje nastavlja da bijesni i više od deceniju od kako je tadašnji Predsjednik Meksika Felipe Kalderon objavio rat kartelima. Hiljade policajaca, političara, studenata i novinara godišnje biva ubijeno. Od tog momenta 2006. godine, pa do danas, u Meksiku je ubijeno preko 300 hiljada ljudi, a za koje se smatra da je uzrok upravo nasilje proisteklo u borbi protiv narko kartela.

 

Narko karteli

Kartel „Halisko Nova Generacija“

 

U Meksiku trenutno djeluje velik broj narko kartela, a po nekim procjenama imaju čak 220 operativnih ćelija koje služe kao pogon za proizvodnju droge koja se, u najvećoj mjeri, transportuje u SAD.

Najozloglašeniji kartel u Meksiku je „Kartel Halisko Nova Generacija„(Cartel Jalisco New Generation) koji važi za najmoćniji i najbrže rastući kartel u Meksiku i Sjedinjenim Američkim Državama. Osnovan je 2010. godine i najveći je rival najpoznatijem Sinaola kartelu. Prema nekim procjenama, Halisko kartel raspolaže sa imovinom vrijednom preko 20 milijardi dolara.

Predvodnik kartela je bivši policijski službenik i trenutno najtraženiji čovjek u Meksiku  Ruben Oseguera poznatiji kao „El Mencho„. Nagrada za njegovo hapšenje je 10 miliona dolara.

Kartel je postao poznat po nizu napada na snage bezbednosti i javne zvaničnike. Oborila je vojni helikopter raketnom granatom, ubila desetine državnih zvaničnika, a čak je poznato da okači tela svojih žrtava sa mostova da bi zastrašila svoje rivale.

Kartel Halisko je jedan od glavnih distributera sintetičkih droga na kontinentu, navodi američka vlada. Ona je ključni igrač na ilegalnom tržištu amfetamina u SAD i Evropi, a takođe se smatra da ima veze sa tržištem droge u Aziji.

„Sinaola“ Kartel

Preteča Haliska i donedavno najjači i najveći meksički narko kartel je Sinaola Kartel.

Vlada SAD opisala je kartel Sinaloa kao jednu od najvećih organizacija za trgovinu drogom na svijetu.

Osnovan kasnih 1980-ih, dugi niz godina ga je vodio ozloglašeni narko-bos Hoakin „El Čapo“ Guzman. „El Čapo“ – ili „Shorti“ – nekada je bio rangiran kao jedan od najbogatijih ljudi na svijetu. Njegov život i ogromno carstvo trgovine drogom bili su tema brojnih knjiga i TV serija.

Pod njegovim vođstvom, kartel je stekao žestoku reputaciju zbog nasilja i pobijedio je nekoliko rivalskih grupa. Meksički karteli se često sukobljavaju jedni sa drugima, ali je takođe vrijedno napomenuti da mogu formirati i strateške saveze.

Sinaloa je postao najveći dobavljač ilegalne droge u SAD tokom Guzmanove duge vladavine kao lidera, kažu zvaničnici.

Kartel je kidnapovao, mučio i klao članove rivalskih kriminalnih grupa. Takođe je imao pristup ogromnom arsenalu oružja, uključujući bacač granata na raketni pogon i Guzmanov sopstveni pozlaćeni AK-47.

Ali u julu 2019, narko-bos je osuđen na doživotni zatvor nakon jednog od najzanimljivijih suđenja u novijoj istoriji SAD.

Tužioci su rekli da je Guzman trgovao kokainom, heroinom i marihuanom i držao mrežu dilera, kidnapera i ubica na svom platnom spisku.

Kartel nastavlja da zarađuje milijarde dolara od trgovine ilegalnim narkoticima u SAD, Evropu i Aziju, kažu stručnjaci. S obzirom da je njegov dugogodišnji vođa sada iza rešetaka, kaže se da kartel djelimično kontroliše Guzmanov sin Ovidio Guzman Lopez.

Kada su bezbjednosne snage uhapsile mlađeg Guzmana u oktobru 2019, naoružani napadači Sinaloa kartela su brzo pokazali ozbiljnu vojnu moć grupe.

Vodili su ulične bitke sa vojskom usred bijela dana, palili vozila, pa čak i organizovali bjekstvo iz zatvora prije nego što je njihov vođa na kraju oslobođen. To je bio znak da grupa ostaje izuzetno moćna sila.

Kartel „Los Zetas“

Kolika korupcija vlada u Meksiku govori činjenica da su kartel Los Zetas osnovali bivši pripadnici elitne jedinice specijalnih snaga Meksika.

Zete su postale posebno poznate po svojoj brutalnosti, često mučeći i obezglavljujući svoje žrtve.

Do 2012. godine Zete su dostigle vrhunac svojih moći. Proglašeni su za najveću narko-bandu u zemlji, prestigavši svoje ogorčene rivale Sinalou, a smatralo se da djeluju u više od polovine meksičkih država.

Prešli su dalje od droge i okrenuli se ka bilo kom zločinu koji im je donio novac, od šverca cigareta do trgovine ljudima.

Ali, kasnije 2012., jedan od njihovih vođa je ubijen u pucnjavi sa meksičkom mornaricom. Njegova zamjena, Migel Anhel Trevinjo Morales, je uhvaćen. Njegov mlađi brat Omar Trevinjo Morales preuzeo je vlast, ali je takođe uhvaćen 2015.

Ovo je označilo početak opadanja kartela. Nedostatak vođstva doveo je do raspada Zetasa i omogućio rivalskim grupama da uspostave dominaciju, prema analizi Insight Crime-a, koji prati organizovani kriminal u Americi.

Zete su izgubile tlo dok su se drugi, posebno kartel Halisko, širili da zauzmu teritoriju njihove istočne obale. Unutrašnje podjele su takođe poslužile za slabljenje grupe, ali ona ostaje opasna sila.

 

 

Rat države i kartela

 

Nedavne meksičke administracije su odgovorile na kartele prvenstveno raspoređivanjem snaga bezbednosti, često podstičući više nasilja:

Felipe Kalderon (2006–2012). Predsednik Kalderon je objavio rat kartelima ubrzo nakon što je preuzeo dužnost. Tokom svog šestogodišnjeg mandata, rasporedio je desetine hiljada vojnog osoblja da dopuni i, u mnogim slučajevima, zamijeni lokalne policijske snage za koje je smatrao da su korumpirane. Uz američku pomoć, meksička vojska je uhvatila ili ubila dvadeset pet od trideset sedam najvećih narko-kraljeva u Meksiku. Militarizovani obračun bio je središnji dio Kalderonovog mandata.

Međutim, neki kritičari kažu da je Kalderonova strategija obezglavljivanja stvorila desetine manjih, nasilnijih narko bandi. Mnogi takođe tvrde da je vojska Meksika loše pripremljena za obavljanje policijskih funkcija. Vlada je registrovala više od 120.000 ubistava tokom Kalderonovog mandata, skoro duplo više nego tokom vremena njegovog prethodnika na funkciji. (Stručnjaci procjenjuju da je između jedne trećine i jedne polovine ubistava u Meksiku povezano sa kartelima.)

Enrike Penja Nijeto (2012–2018). Kalderonov naslednik rekao je da će se više fokusirati na smanjenje nasilja nad civilima i preduzećima nego na uklanjanje vođa kartela. Ipak, predsjednik Pena Nijeto se u velikoj mjeri oslanjao na vojsku, u kombinaciji sa saveznom policijom, u borbi protiv kartela. Takođe je stvorio novu nacionalnu policiju, ili žandarmeriju, od nekoliko hiljada oficira.

Broj ubistava je opao u prvim godinama predsjednikovanja Pene Nijeta. Ali 2015. je doživeo porast, a do kraja njegovog mandata broj ubistava je porastao na najviši nivo u modernoj istoriji Meksika. Stručnjaci to pripisuju kontinuiranim posledicama glavne strategije i teritorijalnim sukobima između bandi.

Andres Manuel Lopez Obrador (2018 – danas). Ubrzo nakon stupanja na dužnost, predsjednik Lopez Obrador najavio je da će se njegova vlada udaljiti od pokušaja hapšenja vođa kartela i umjesto toga fokusirati se na poboljšanje bezbjednosti i smanjenje stope ubistava. Njegov pristup organizovanom kriminalu „zagrljaji a ne meci“ nastoji da se pozabavi socioekonomskim pokretačima problema. Njegova administracija je pokrenula akciju borbe protiv korupcije i poremetila finansije kartela; takođe je predložio dekriminalizaciju droge i ponudio amnestiju nižim članovima kartela.

Iako je Lopez Obrador svoju strategiju uokvirio kao novi pristup, neki stručnjaci kažu da njegove akcije – uključujući raspoređivanje nove nacionalne garde radi jačanja bezbjednosti – odražavaju taktiku njegovih prethodnika. U međuvremenu, ubistva su se kretala oko rekordnih nivoa.

 

Brojke govore same

 

Meksiko se smatra za jednu od najnasilnijih zemalja na svijetu. U prilog tome idu zapanjujući podaci o broju raznih zločina.

U prosjeku, 29 ljudi je ubijeno na svakih 100.000 stanovnika Meksika 2020. godine, u odnosu na 26 slučajeva ubistava na 100.000 ljudi prethodne godine. Stopa ubistava u Meksiku je značajno porasla između 2015. i 2018. Između januara i juna 2020. stopa ubistava je iznosila 13 slučajeva.

Ulično nasilje i kriminal su neki od najhitnijih problema koji utiču na meksičko društvo danas. Nedavno istraživanje je pokazalo da se u prosjeku skoro 80 ​​odsto odrasle populacije osjeća nesigurno. Uočeni nivo nesigurnosti u Meksiku je više zabrinjavajući među ženama nego muškarcima. Poslednjih godina nasilje nad ženama u Meksiku se značajno pogoršalo.

Broj femicida registrovanih u Meksiku se više nego udvostručio između 2015. i 2019. U Meksiku je 2019. ubijeno do 976 žena samo na osnovu svog pola. Tokom protekle decenije, većina meksičkih država usvojila je ovu kriminalnu tipizaciju kako bi se pozabavila sve većim slučajevima ubistava motivisanih polom. Verakruz je bio region sa najvećim brojem femicida prijavljenih kao takvi u 2019. godini, dok se Morelos istakao kao meksička država sa najvećom prevalencom femicida, na osnovu 100.000 žena.

Tihuana, grad u Meksiku, je na putu da bude najsmrtonosniji grad na svijetu sa čak 138 ubistava na 100.000 stanovnika. Prema nekim podacima, u prosjeku 6 ljudi biva ubiveno svakog dana u tom gradu.

Stručnjaci smatraju da su za trećinu do polovinu cjelokupnog broja ubistava zaslužni narko karteli, kao i da su oni najveći okidač nasilja u Meksiku.