Zapad optužuje Lukašenka za „otmicu aviona“ kako bi uhapsio protivnika

Bjeloruske vlasti optužene su da su naredile avionu kompanije Rajaner na letu iz Grčke u Litvaniju da prinudno sleti u glavni grad Minsk i potom su uhapsile jednog od glavnih opozicionih blogera i aktivista koji se u njemu nalazio, rekli su zvaničnici i aktivisti za ljudska prava.

Policija je privela Romana Protaševiča (26), čije ime je na spisku traženih osoba posle masovnih prošlogodišnjih uličnih protesta iniciranih pošto je Aleksandar Lukašenko proglasio pobjedu na predsjedničkim izborima, a opoziucija ga optužila za namještanje rezultata.

Avion na liniji Atina-Viljnus bio je u bjeloruskom vazdušnom prostoru i skoro je stigao do Litvanije, kad je pilot bio primoran da promjeni smjer.

Bjelorusija je tražila da avion sleti u Minsk, tvrdeći da je u avionu navodno postavljena bomba.

Zapadne zemlje izrazile su negodovanje zbog prisilnog skretanja aviona u kojem je bio beloruski aktivista.

Lideri EU najavili su da će danas razgovarati o ovom slučaju, a prethodno je izvršna vlast unije događaj opisala kao „otmicu“, a američki Stejt department „šokantnim činom“.

Državni mediji u Belorusiji objavili su da je predsjednik Aleksandar Lukašenko lično izdao naredbu da avion prinudno sleti posle uzbune o bombi, koja se pokazala lažnom.

Avion je sletio u Viljnus (Litvanija) više od šest sati kasnije nego što je trebalo po redu letenja.

Otkako je pobjedio na spornim izborima prošlog avgusta, 66-godišnji Lukašenko, koji vlada zemljom od 1994. godine, guši svaki opozicioni glas.

Mnogi opozicioni političari su ili uhapšeni ili su izbjegli u druge zemlje.

Nedavno je ugašena veb stranica glavnog nezavisnog portala Tut.bu.

Šta kažu lideri EU i SAD?

Incident je naišao na oštru osudu širom Evropske unije, a zatraženo je hitno oslobađanje Romana Protaševiča i potpuna istraga.

Predsjednik Litvanije Gitanas Nauseda pozvao je EU na uvođenje novih privrednih sankcija Belorusiji.

On je za BBC rekao da bi takvi koraci „mogli da imaju veći uticaj na ponašanje bjeloruskog režima“.

Desetine bjeloruskih zvaničnika, među kojima i Lukašenko, već su pod sankcijama EU.

Sankcije podrazumjevaju zabranu putovanja i zamrzavanje imovine, uvedene kao odgovor na represiju nad političkim protivnicima i neistomišljenicima.

Ursula fon der Lejen, šefica Evropske komisije, rekla je da će „nečuveno i nezakonito ponašanje… imati posledice“.

Poljski premijer Mateuš Moravjecki nazvao je to „neviđenim aktom državnog terorizma“.

Majkl Martin, premijer Irske, gde je sjedište kompanije Rajaner, opisao je slučaj kao „apsolutno neprihvatljiv“.

Generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg rekao je da je ovo „ozbiljan i opasan incident“.

Američki državni sekretar Antoni Blinken osudio je „šokantan čin“ i rekao da administracija predsjednika Džoa Bajdena „koordinira sa našim partnerima na sledećim koracima“.

Šef Odbora za spoljne odnose američkog senata Bob Menendez izdao je zajedničku izjavu sa nekim od kolega iz evropskog parlamenta u kojoj osuđuje „gusarski čint“ i poziva na zabranu letova ka Belorusiji i iz Belorusije i prelete preko te zemlje.

Kako je preusmjeren let?

Let FR4978 skrenuo je na istok ka Minsku malo prije nego što je stigao do litvanske granice.

Grčka i Litvanija saopštile su da je na letu bio 171 putnik.

U saopštenju, Rajaner je naveo je rekao da je „Belorusija (kontrola vazdušnog saobraćaja) obavijestila posadu aviona oopotencijalnoj bezbjednosnoj prijetnji na lejtelici i da im je „naloženo da se preusmjere na najbliži aerodrom Minsk“.

Putanja leta, vidljiva na veb stranici Flightradar24, sugeriše da je avion u stvari bio bliži Viljnusu nego Minsku kada je preusmjeren.

Rajaner je saopštio da u Minsku nije pronađeno su pronašli „ništa opasno“, ali nije spomenut Roman Protaševič, uhašeni bloger.

Avion je konačno sletio u Viljnus oko 21:30 po lokalnom vremenu.

Neki putnici su rekli da su vidjeli kako je Protaševič djelovao nervozno tokom incidenta.

„Samo se obratio ljudima i rekao da se suočava sa smrtnom kaznom“, rekla je 40-godišnja Monika Simkiene novinskoj agenciji AFP.

Još jedan putnik rekao je novinskoj agenciji Rojters da je Protaševič otvorio putnički ormarić pošto mu je rečeno za preusmjeravanje, izvukao je laptop i telefon i dao ih ženskom saputniku.

Nije joj bilo dozvoljeno da ponovo krene na let, rekao je litvanski predsjednik.

Protaševič je bivši urednik kanala Nekta, zapravo aplikacije za poruke Telegram.

Napustio je Bjelorusiju 2019. godine i pratio događaje u vezi sa predsjedničkim izborima 2020. godine, posle čega je optužen za terorizam i podsticanje nereda.

Nekta je bila ključni kanal informisanja opozicionih pristalica tokom izbora u avgustu prošle godine, na kojima je Lukašenko proglasio pobjedu.

Zapadni lideri podržali su glavnu opozicionarku Svetlanu Tihanovskaju, koja je tvrdila da je pobjedila na predsjedničkim izborima u avgustu 2020, prije nego što je bila primorana da napusti Belorusiju i potraži utočište u susjednoj Litvaniji.

Ona je postala kandidatkinja opozicije pošto je njen muž uhapšen i zabranjeno mu je da učestvuje na izborima.

Talas protesta pristalica opozicije uglavnom je zaustavljen masovnim hapšenjima i zatvorskim kaznama za učesnike.

Samo ove godine zabilježeni su mnogi slučajevi policijske brutalnosti i oko 2.700 krivičnih gonjenja.

Izvor: BBC