Autor: Vladimir Pavićević, direktor Društva za istraživanje politike
U momentu kada je Milo Đukanović odustao od saradnje sa Slobodanom Miloševićem, za predstavnike američke administracije on je 1997. postao jedan od najkredibilnijih partnera na Balkanu. Opšte političke posljedice ovog savezništva su vidljive golim okom – u Beogradu je 2000. srušen režim Slobodana Miloševića, u Podgorici je 2006. obnovljena nezavisnost države Crne Gore, a 2017. godine Crna Gora je postala članica NATO-a. Upravo je proces pristupanja Crne Gore NATO-u otkrio i prve znakove labavljenja dvodecenijske saradnje do tada snažno povezanih partnera.
Prolongiranje datuma za pristupanje Crne Gore NATO
U crnogorskoj javnosti je brzo palo u zaborav da je Kongres SAD u slučaju pristupanja Crne Gore NATO-u odlagao prijem. Američka ratifikacija Protokola o prijemu CG u NATO otezala se mjesecima, što je u vrhu DPS-a izazvalo ozbiljnu zabrinutost. Zabrinutost je bila opravdana, jer se čelnicima DPS-a uporedo i u Vašingtonu i u Briselu zamjeralo na odsustvu demokratskih kapaciteta, nepoštovanju vladavine prava i neposvećenosti idealima konstitucionalnih demokratija.
Očigledno je da je ovakvo djelovanje Trampove administracije i Kongresa bila prva ozbiljna opomena gospodinu Đukanoviću da je došlo vrijeme za zaokret u načinu upravljanja Crnom Gorom. Kada se 7. juna 2017. crnogorska zastava ipak zavijorila ispred novog sjedišta NATO-a, to je bio jasan znak da je vrijeme za slabljenje uticaja DPS-a u crnogorskoj politici, a za jačanje države Crne Gore. Posvećenim analitičarima nije promaklo da je u Vašingtonu zaključeno da jak DPS znači slabu Crnu Goru i da je prioritet da snažna bude država, a ne partija i njen vođa.
Predsjednički izbori 2018.
Jedini političar koji je imao snagu da na izborima za predsjednika Crne Gore 2018. godine pobijedi bilo kojeg kandidata DPS-a bio je lider Demokrata Aleksa Bečić. Istraživanja su pokazivala da u nadmetanju između Mila Đukanovića i Alekse Bečića, gospodin Bečić pobjeđuje u drugom krugu sa 52% glasova. Pobjeda A. Bečića u odnosu na bilo kojeg drugog kandidata DPS-a na tim izborima bila bi još ubjedljivija.
Činjenica koja potvđuje ove nalaze jeste rezultat koji je na tim izborima ostvario opozicioni kandidat Mladen Bojanić. Neubjedljiv kandidat, bez uporišta u posebnoj stranci koju bi vodio, bez političke snage i harizme osvojio je velikih 33,4% glasova. Crnogorski građanin može samo da zamisli koliko bi pobjeda bila blizu opozicionom kandidatu koji bi iza sebe imao snažnu stranačku infrastrukturu, energiju mladosti koja bi ga podržala, iskrenu podršku opozicionih kolega i poruku pomirenja i pobjeda.
Imajući uvid u ova istraživanja, gospodin Đukanović je odlučio da se u ime DPS-a kandiduje za predsjednika Crne Gore uprkos protivljenju saveznika sa Zapada. Istovremeno je aktivirao svoje saradnike u opozicionim političkim formacijama kako bi spriječio jedinstvenu podršku gospodinu Bečiću za kandidaturu i time ozbiljno smanjio šansu za pobjedu opozicije.
Uoči svih narednih izbora u Crnoj Gori, dvije napomene će, pored ostalih, biti veoma važne: (1) na Zapadu nijesu zaboravili Đukanovićevo neprihvatanje da nema ulogu na predsjedničkim izborima; (2) Crna Gora je kredibilni partner Zapadu ako je država snažna, a vrh DPS u kontinuitetu pokušava da od države napravi ono što i Amerikanci zovu one man-show državom, čime se poručuje da upravo vrh DPS-s državu Crnu Goru čini slabom.
Izvještaj Fridom hausa za 2019.
Crnogorskom građaninu nije nikakva novost kada čuje ili pročita da Crna Gora u kojoj je DPS na vlasti nije demokratska država. Niko bolje od građana koji žive u CG ne zna razmjere korupcije, kršenja ljudskih prava i rušenja načela vladavine prava koje kontinuirano vrši DPS. Kada se anamneza vladavine DPS-a pojavi u izvještaju Fridom hausa, to onda ima i posebno značenje. U očima Zapada, DPS je definisana kao partija nedostojna upravljanja savremenom, evropskom i demokratskom državom.
Demokratski deficiti DPS-a su beskonačni. Tiču se održavanja neregularnih uslova za organizovanje izbora pa shodno tome i nelegitimne vlasti DPS-a, političkog uticaja na pravosuđe što za posljedicu ima rušenje ustavne garancije da je pravosuđe nezavisno u svom radu, korupcijie koja je, po zamahu koji joj daje DPS, veća nego u bilo kojoj evropskoj državi, kao i kriminala kojem svjedoče brojna ubistva i redovne eksplozije u pokretnim i nepokretnim objektima širom Crne Gore.
Ovakvi precizni i tačni nalazi Fridom hausa dolaze u godini organizovanja redovnih parlamentarnih izbora. Nema dileme da oni ukazuju na slabljenje međunarodne pozicije DPS-a. A međunarodna determinanta je od kad je svijeta i vijeka u Crnoj Gori bila jedna od važnijih determinanti u pogledu osmišljavanja budućih politika. Ambasadorka Rajnke: “Nema sumnje da je endemska korupcija usporila evroatantske integracije CG”
Odavno se u nekoj od država Zapadnog Balkana nije desilo da ambasador ključne partnerske države tako precizno i politički jasno opiše ambijent koji je svojim djelovanjem stvorila vladajuća partija u toj državi kao što je u intervjuu za Vijesti uradila ambasadorka SAD. Pored ostalog, ambasadorka Rajnke je poručila da “izvještaj Fridom hausa u pravom trenutku pokreće važna pitanja koja se tiču percepcije opšteg demokratskog nazadovanja Crne Gore u posljednje vrijeme”.
Vlast DPS-a je, dakle, dovela do opšteg demokratskog nazadovanja u unutrašnjim političkim procesima, a Crnu Goru do statusa preispitivanja njenog kredibiliteta u međunarodnim, a posebno evroatlantskim forumima i organizacijama. Ključna poruka u intervjuu američke ambasadorke je da ovi nalazi Fridom hausa dolaze u pravom momentu, a momenat je predizborni. Signal je jasan – da bi Crna Gora bila kredibilni partner u Crnoj Gori vlast treba da bude demokratska. Budući da je vlast DPS-a nedemokratska, očekivane su i legitimne političke promjene u CG. Mnogi bi rekli da je poslije tridesetogodišnje vladavine DPS-a promjenama i vrijeme.
Razvlašćivanje DPS-a
Tri su bazične determinante na osnovu kojih je moguće obezbijediti smjenu DPS-a.
Prva determinanta se tiče unutrašnjih političkih aktera i procesa. Opozicione političke partije na državnom nivou su dokazale da se opštinama u kojima su one na vlasti ne dešava nikakvo nazadovanje, već suprotno. Najbolji primjeri su opština Herceg Novi i opština Budva u kojima se uspješno sanira šteta koju je napravila uprava DPS-a. To su opštine u kojima je očigledan progres. To govori da u CG postoje opozicione političke formacije koje su spremne da preuzmu upravljanje Crnom Gorom a da ta uprava bude demokratska i odgovorna.
Druga determinanta se tiče ličnosti koja može da preuzme vođstvo u borbi protiv gospodina Đukanovića, a da to vođstvo bude ozbiljno i kredibilno. Od 2018. do danas Demokratska Crna Gora je dodatno razvila svoju snagu, a njen predsjednik, gospodin Bečić, osnažio je svoju ulogu lidera crnogorske opozicije. Ako su istraživanja uoči predsjedničkih izbora 2018. pokazivala da je Bečić bio najozbiljniji takmac gospodinu Đukanoviću, onda nema dileme da u njihovom duelu danas Bečić jeste sigurni pobjednik.
Treća determinanta je međunarodna. Od obnavljanja nezavisnosti Crne Gore do danas nikada nije bilo tako jasno da je interes naših saveznika sa Zapada da DPS bude što slabiji. O tome svjedoče i zvanični stavovi naših partnera sa Zapada, ali i praksa tihe diplomatske blokade gospodina Đukanovića na Zapadu.
Ne postoji, dakle, ni jedna ključna determinanta koja bi mogla biti posmatrana kao prepreka za razvlašćivanje DPS-a ove godine. Sve tri determinante su se poklopile u pravom trenutku. Pojačano nasilje, neopravdana hapšenja i očigledna nervoza u javnim nastupima ljudi iz vrha DPS-a svjedoče o tome da je i u DPS-u jasno da brod polako, ali sigurno, tone. Ta olupina je i zaslužila da postane politički eksponat na dnu duboke vode.