Stamatović: Bivši režim i njihovi „istoričari“ litije porede sa klerofašističkim i kleronacističkim hodovima

Svetosavlje jeste integrativni pojam Srba kroz vjekove, kako etnički tako i vjerski, uglavnom u vremenima kada Srbi nijesu imali državu, i bili su u ropstvu pod raznim narodima, a u XX vijeku i pod komunističkom ideologijom, kazao je za IN4S, istoričar Aleksandar Stamatović, redovni profesor Univerziteta u Istočnom Sarajevu.

Od nekih univerzitetskih profesora istoričara iz Beograda nedavno su se mogle čuti interpretacije da Svetosavlje ima svoje korijene i podudara se sa nacizmom u Njemačkoj. Kako to komentarišete?

Svetosavlje se permanetno nastoji prikazati kao nova varijanta srpskog etnofiletizma, smišljenog radi pravljenja po ko zna koji put „Velike Srbije“. Pri tome se zaboravlja kada je živio Sava Nemanjić i kakvo je bilo njegovo djelo. Razlika je samo u osam vjekova! Svakako da je Svetosavlje bilo i jeste integrativni pojam Srba kroz vjekove, kako etnički tako i vjerski, uglavnom u vremenima kada Srbi nijesu imali državu, i bili su u ropstvu pod raznim narodima, a u XX vijeku i pod komunističkom ideologijom.

Podsjetiću, komunisti su prvih godina poslije osvajanja vlasti, iz centralne zgrade Univerziteta u Beogradu uklonili veliku fotografiju Svetog Save, i postavili fotografiju katoličkog biskupa Juraja Štrosmajera, kao navodnog ideologa jugoslovenstva. Svetosavlje je dakle postojalo daleko prije nacizma, a postoji i poslije njega, i nadživjelo je komunizam.

Stoga se zamjenom teza jedna plemenita ideja koja je daleko od etnofiletizma, i predstavlja duhovni identitet jednog naroda želi izjednačiti sa mračnom totalitarnom ideologijom. Ne treba ići nigdje dalje, nego poći od Crne Gore.

Prelistati izdanja crnogorske štampe posljednjih decenija XIX i početkom XX vijeka, npr. „Glasa Crnogorca“, „Cetinjskog vjesnika“, „Onogošta“, „Nevesinja“, koji su izlazili na Cetinju i Nikšiću, i vidjeti reportaže o brojnim proslavama Svetog Save. Sve se to dešava kada Hitler nije ni bio rođen, ili je bio dijete, a nacističke ideologije nema ni na vidiku.

Šta zapravo litije znače? U čemu je njihov fenomen?

Litije nijesu samo izraz pravoslavnog duhovnog identiteta. One duboko zadiru u hrišćansku prošlost. To potvrđuju i katoličke procesije. U Crnoj Gori litije su imale duboki hrišćanski iskaz istog takvog identiteta, protiv ideologije koja je nastala iz bezbožne komunističke ideologije, i poslije toliko decenija transformisala se u partijsku depeesovsku dukljansku ideologiju, koja je sama po sebi izraz paganskog antihrišćanstva, i namjere da se crkva rascrkvi u ime Novog svjetskog poretka, pozivajući se na floskulu o jednakim vjerskim pravima pravoslavnih Crnogoraca.

Upravo je taj režim, i u ime te bezbožne ideologije, litije proglasio klerofašističkim i kleronacističkim hodovima.

Ljudi koji daju navedene iskaze, pa bili oni i istoričari i univerzitetski profesori, duboko unižavaju svoj identitet, a u širem smislu i svoj ljudski identitet, izjednačavajući Svetosavlje sa nacizmom. Oni smišljeno žele da Svetosavlje i litije podvedu pod fenomen nacističkih ideoloških procesija u Nirnbergu prije Drugog svjetskog rata. Sve se na kraju svodi na motiv. Koji je njihov motiv, svaki Srbin i Svetosavac sam za sebe treba da odgonetne, jer i ti ljudi pripadaju srpskom i svetosavskom narodu i identitetu.

Da li u Srbiji po Vama postoji kulturološki i intelektuološki mondijalistički anacionalni pravac? Često se može čuti konstatacija da je Beograd najveći centar antisrpstva. Da li je to po Vama senzacionalistička floskula, ili zbilja srpskog naroda koji u Beogradu i Srbiji vidi epicentar moderne srpske državnosti i duhovnosti?

Sve djeluje po sistemu spojenih sudova. Novi svjetski poredak koji je samo nastavak na drugi način tzv. Novog evropskog poretka koji su pokušale da ustanove nacifašističke države u Drugom svjetskom ratu, želi da pokaže da je centar antisrpskog antiidentiteta upravo u središtu moderne srpske državnosti.

On hoće da kaže: “Eto, to antisrpstvo ne dolazi iz Zagreba, Prištine ili Sarajeva, ono dolazi od vas samih Srba. Pa ni vi ne vjerujete u vaš identitet, kako državni, kako nacionalni, tako i duhovni svetosavski, čim isti vi Srbi taj identitet izjednačavate sa nacizmom. “Ovaj iskaz, kao i slične treba da daju sami Srbi, Srbi od digniteta, istoričari, univerzitetski profesori, srž intelektualne elite.

Dopunjavaju ga još neki iz srpske kulturološke i intelektuološke antielite. Tako se prošle godine mogla čuti konstatacija od jednog poznatog srpskog književnika, i iz 90-godina poznatog političara, da se u liku sada već počivšeg mitropolita Amfilohija, kroz litije formira pravoslavni ajatolah, sličan Homeiniju u Iranu.

Da li je to po Vama sve povezano sa non-pajperom? Da li je non-pajper vrh ledenog brijega Novog svjetskog poretka, i gdje je u svemu tome mjesto male Crne Gore?

Novi svjetski poredak javlja se od 1989.godine i rušenja Berlinskog zida. On je željeni Eldorado onoga što se globalno u modernom dobu naziva Zapad. Rusija se tada raspada, makar se i zvala SSSR. Novi svjetski poredak dobija zastrašujuću galopirajuću formu u posljednjoj deceniji XX vijeka, a njegov izraz je unipolarni poredak. Kao dio projekta tog unipolarnog svijeta Novog svjetskog poretka, na periferiji se javlja Đukanovićev režim. Novi svjetski poredak se sada urušava. Rusija i Kina su antiteža tog poretka. Logično je da se po sistemu domino efekta urušava i Đukanovićev režim, koji je kroz otimanje svetinja trebao da zada posljednji udarac duhovnom identitetu Crne Gore, i stvori novi identitet po obrascu unipolarnog antipravoslavnog i antislovenskog poretka. To nije uspjelo. Međutim, ne treba se zavaravati. Navedeni primjeri iskaza kroz određene medije predstavljaju batrganje tog režima. Tu se vraćamo na početak mog komentara. Navedeni iskazi po tom planu moraju doći iz Srbije, iz Beograda, i biti opet upućeni u zemlju srpskog identiteta-Crnu Goru. Znači od nas samih ka nama samima. Tako jedino mogu koliko-toliko imati efekta. Iz svakog drugog centra, i prema svakoj drugoj tački, oni bi samo vršili homogenizaciju Srba, što svakako nije njihova namjera.