Perast, stari kapetan Boke: Princ koji se strastveno voli

0

piše: Dražen Živković

U vremenu kada svi negdje žurimo, kada se stres za stresom ređa kao na traci, kada nam je odmor misaona imenica, svima nam je potreban, makar na trenutak, predah tišine, mira i spokoja. Trka za poslom, novcem, karijerom, porodičnim obavezama, postala je naša svakodnevica, a rijetki časovi opuštanja, u prirodnom okruženju, gotovo su nezamisliva scena za mnoge od nas. Čak i kada smo u prilici da se odmorimo, prodišemo punim plućima nakon naporne radne neđelje, bježeći na trenutak od obaveza i problema, gotovo uvijek se javi dilema “gdje otići”?
Ako zaista želite mir, opuštanje i prikupljanje energije za nove radne i životne pobjede, izbor je lak. Na dvanaestom kilometru od Kotora ka Risnu, odmah iza borove šume, nalazi se stari kapetanski i plemićki gradić, nekadašnji moćni Perast. Grad čija je moć rasla, a vrhunac dostigla u 17. i 18. vijeku. Neka predanja govore da je po arhitekturi Perast ličio na Veneciju, a imao je oko tri hiljade stanovnika, 56 pomorskih kapetana i 12 plemićkih porodica. Mnogi putopisci su zapisali da je Perast po gordosti i dostojanstvu, po savršenim bijelim palatama, izgrađenim u baronskom duhu, bio princ Jadrana.
Ukoliko vas suton iznenadi na nekoj od malih ponti tik uz more (svaka kuća u Perastu je imala svoju pontu, gđe su vezivali brodove), u trenu ćete se vratiti nekoliko vjekova unazad i osjetićete dah ljubavi, nostalgije i sjete. Svaki kamen ugrađen u palate širom Perasta je istorija sama po sebi. Svjedok mnogih bitaka, saučesnik ratova, ali i minulih ljubavi, strastvenih, neostvarenih, tragičnih, srećnih. Zato, Perast i jeste princ koji se strastveno voli.
Ovaj kapetanski gradić se imenom Perastum nazvao 1326. godine. Na malom trgu koji se jednostavno zove Pjaca, i danas se nalaze tri biste čuvenih Peraštana: kapetana Marka Martinovića, slikara Tripa Kokolja i Matije Zmajevića.


Sveti Đorđe-ostrvo mrtvih
Osim bogatstva i moći, u Perastu je ljubavi i poezije bilo na pretek. Legenda kaže da je na kraju 18. vijeka, dok su jedrenjaci čekali svoj sudnji dan, u njedrima mlade Kate, ćerke tamošnjeg kapetana Kalfića, rodila se vječna ljubav prema mladom podoficiru Anti Sloviniću. Za vrijeme francuske opsade Boke, Peraštani su prvi započeli borbu za oslobođenje. Francuska zastava se vijorila samo još na ostrvu Sveti Đorđe, sa koga je kapetan Ante, po naređenju francuskog komandanta gađao moćnu tvrđavu „Svetog Križa“, na koju se naslanjala kuća njegove ljubavi, Kate Slovinić. Taj hitac koji je ispalio Ante, bio je koban po Katu, ostala je na mjestu mrtva. Sljedećeg dana pogrebna povorka krenula je iz Perasta po običaju, praveći krug kroz grad, dolazeći do obale. Sa obale se nastavljalo čamcima ka Ostrvu mrtih, Svetom Đorđu. U jednom od čamaca tugovao je Ante. Istog dana je odlučio da zauvijek skine uniformu, ostane na ostrvu sa Katicom i postane vječni čuvar njenog groba. Postao je fra Frane, nastavio je da živi na malom ostrvu u porušenom samostanu Svetog Đorđa okružen grobovima. Jedini živi stanovnik Ostrva mrtvih.


Gospa od škrpjela
Prva asocijacija na Perast je Gospa od Škrpjela. Predanje govori da su dva brata, peraška ribara našli ikonu Presvete Bogorodice 1452. godine na morskoj hridi – škrpjeli blizu Perasta. Kao pobožni ljudi, shvatili su to kao Božiji znak i odlučili da na mjestu gđe su našli Gospu, sagrade crkvicu. Dva vijeka su donosili kamenje sa peraškog kopna, kao i olupine brodova i starih barki, ne bi li napravili čvrsto tle. Prva crkvica sagrađena 1630, je srušena u zemljotresu 1667. godine, ali je ubrzo sagrađena nova. Peraštani slave zavjetni dan grada 22. jula, i u dugoj povorci, barkama okićenim jablanovim granama, u tradicionalnoj nošnji i zalasku sunca kreću ka svojoj Gospi. Iz svojih čamaca izbacuju kamenje u plavo more, produžavajući ostrvu život.
Crkvu je islikao Tripo Kokolja. Dio oltara čini goblen koji je vezla izvjesna gospođa Hunić svojom kosom, punih dvadeset pet godina, čekajući svog muža sa jedne duge plovidbe. Tokom godina kosa je mijenjala boju, pa su se i likovi anđela pretapali u nevjerovatnom odsjaju. Goblen ima, kako tvrde, sedam stotina uboda po kvadratnom centimetru i simbol je nesvakidašnje ljubavi i strpljenja.


Dugačka ulica i stepeništa ka vrhu
Perast je gradić koji leži u podnožju brda Sveti Ilija (873 metara nadmorske visine), nasuprot tjesnacu Verige. Ime je dobio po ilirskom plemenu Pirusta, a praistorijski ostaci pronadeni u pećini Spila iznad Perasta svjedoče o veoma ranom naseljavanju ove oblasti. Od najranijih dana Perast je bio okrenut moru i pomorstvu. Već 1336. godine Perast je imao brodogradilište koje je radilo do 1813. godine. Status opštine dobio je 1580. godine i zadržao ga sve do 1950. Ipak, svoj najveći procvat Perast doživljava u 17. i 18. vijeku, kada svjetskim morima plovi stotinak peraških brodova. Pošto je jedna od najpoznatijih pomorskih škola bila, upravo, u Perastu, Petar Veliki je, na preporuku Venecije, sinove poznatih plemićkih familija slao u Perast, da se obučavaju kod poznatog matematičara i moreplovca Marka Martinovića. Podaci govore da je tokom 1697. i 1698. godine na brodu Marka Martinovića plovilo 17 ruskih kneževa.
Plan Perasta je sasvim jednostavan. Dugačka ulica koja vodi kroz grad duž obale, od nje stepeništa vode u više dijelove. U centru grada nalazi se trg (Pjaca) kojim dominira crkva Sv. Nikole sa svojim impresivnim zvonikom visokim 55 metara. Prvobitno započeta trobrodna crkva nikada nije završena, zbog nedostatka novca. Na zapadnom zidu crkve stoji spomen ploča sa tekstom isklesanim na narodnom jeziku, tu postavljena u čast pobjede malobrojnih Peraštana u boju protiv Turaka 15. maja 1654. godine. U čast i spomen na ovu veličanstvenu pobjedu, do danjašnih dana se u Perastu, svakog 15. maja održava tzv. Gađanje kokota, svečanost koja simbolizuje ratnički duh i vještinu koju su Peraštani tada pokazali.


Palate-svjedok zlatnog doba
Zapuštene palate, obrasle u bršljan, ipak svjedoče o zlatnom dobu ovog grada. Palata Bujović sagrađena je krajem 17. vijeka. Vlasnik je bio poznati pomorac i silnik Vicko Bujović. Legenda kaže da je bio jako ponosan na svoju palatu. Kada je na njegovo pitanje da li može da sagradi ljepšu graditelj odgovorio potvrdno, Bujović ga je u napadu bijesa sa krova palate bacio u more. Danas se u ovoj palati nalazi Muzej grada Perasta sa brojnim eksponatima, dokumentima i slikama koje svjedoče o burnoj istoriji Perasta.
I palata poznate porodice Zmajević, čije su generacije neraskidivo vezane za istoriju Perasta, zauzima posebno mjesto u gradu. Matija Zmajević (1680 – 1735) bio je poznati admiral Ruske flote pod čijom komandom su Rusi izvojevali, za njihovu istoriju, značajne pobjede. NJegov brat Andrija bio je nadbiskup barski i primas srpski, pored toga i književnik. Pored palate nalazi se crkva Gospa od Rozarija, na čijem portalu dominira krilati zmaj, grb Zmajevića.
Buran život, bogatstvo i moć Perasta su, nažalost, već daleka istorija. Stare palate, na koje je pala prašina zaborava, nijemi su svjedok slavne istorije grada. Međutim, oronuli princ i danas neodoljivo privlači putnike, umjetnike i sanjare, željne ljepote i mira. Željne ljubavi.

Ostavite Komentar

Your email address will not be published.