Ne može se inaćenjem ponižavati Skupština

Čak ni u vrijeme najbahatijeg perioda vladavine Demokratske partije socijalista (DPS), Vlada nije imenovala direktora Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) bez mišljenja Odbora za bezbjednost i odbranu i Skupštine. Ovakvim postupkom Vlada i premijer Zdravko Krivokapić ponizili su parlament i prekršili sve principe vladavine prava i podjele vlasti.

Bivša zamjenica predsjednika Odbora za bezbjednost i članica Vijeća za nacionalnu bezbjednost, Snežana Jonica, kazala je da je Vlada napravila ozbiljan presedan nepoštovanjem zakonske obaveze da se imenovanje šefa „službe“ obavi tek nakon što se o njenom predlogu izjasni parlament, što je propisano članom 25 Zakona o ANB-u. Krivokapićeva Vlada je, prema njenim riječima, napravila direktnu štetu kredibilitetu bezbjednosnog sektora i novoizabranom direktoru ANB-a Dejanu Vukšiću.

Vlada, čak ni u vrijeme najbahatijeg perioda vladavine DPS-a, nije otišla toliko daleko da imenuje direktora ANB-a, a da se prije toga o predlogu za direktora ne vodi rasprava pred Odborom i u Skupštini. Prethodng direktora ANB-a (Dejana Peruničića) Vlada je imenovala, 20. avgusta 2015. godine, nakon što su Odbor (30. jula) i Skupština (31. jula) raspravljali o tom predlogu. Ovakvim imenovanjem, čija zakonitost je, najblaže rečeno, veoma problematična, premijer Krivokapić je poslao poruku da je spreman na samovolju i nepoštovanje Skupštine, i to kod najosjetljivijih pitanja kao što je bezbjednost, što nije prvi put i zato je razlog za ozbiljnu zabrinutost“, rekla je Jonica „Vijestima“.

Krivokapić je u petak imenovao Vukšića za prvog čovjeka ANB-a. Sjednica Odbora za bezbjednost, koju je za taj dan bio zakazao predsjednik parlamenta Aleksa Bečić, a na kojoj je trebalo da se raspravlja o Vukšiću, nije održana jer nije bilo kvoruma. Sjednicu je zakazao Bečić jer je predsjednik tog skupštinskog tijela, Milan Knežević, odbio to da učini „zbog ignorantskog odnosa premijera Krivokapića prema kontrolnoj ulozi Odbora i Skupštine i njegovog neodazivanja na kontrolno saslušanje 2. juna“. Vlada je 17. decembra prošle godine imenovala Vukšića za v.d. direktora ANB-a.

Građanska aktivistkinja Dina Bajramspahić ocijenila je da su Krivokapić i Vlada svojim postupkom ponizili Skupštinu i prekršili sve principe vladavine prava i podjele vlasti.

„Vlada je bila dužna da čeka da se Skupština izjasni o kandidatu. Zakon nije propisao da mišljenje Skupštine mora biti pozitivno, ali je propisao da se mora sprovesti rasprava pred Odborom za bezbjednost, a potom i na plenumu. Ta rasprava ima svrhu i smisao, a to je da doprinese kvalitetu izbora i da se kritički razmotri da li je Vlada napravila pravi izbor. Umjesto da ispoštuje zakon, Vlada je pokazala ignorantski odnos prema dijelu procedure koji je zakonska obaveza Skupštine i time pokazala da ne poštuje pravni poredak“, kazala je ona.

Bajramspahić, koja ima iskustvo praćenja parlamentarnog nadzora reforme bezbjednosnog sektora, navodi da su u ovom slučaju prekršene odredbe dva zakona.

„Zakona o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane (koji je propisao kao nadležnost Odbora razmatranje predloga kandidata za imenovanje na rukovodeće dužnosti u ovom sektoru) i Zakona o ANB-u (koji je propisao da će Skupština nakon rasprave u nadležnom radnom tijelu, dati mišljenje). Ovo treba da nas dobro zabrine, jer ako se zakon krši ovako javno, naočigled svih i na način da se najviši državni organ ignoriše i omalovažava, postavlja se pitanje šta tek Vlada radi u tajnosti“, ističe ona.

Sagovornica objašnjava da je u hijerarhiji institucija Skupština „starija“ od Vlade, jer ona bira Vladu, a ne obrnuto. Skupština, kaže ona, ima Ustavom propisanu funkciju kontrole Vlade, a u sektoru bezbjednosti ima i zakonske obaveze posebne kontrole ovog sektora.

„Ovim potezom Vlada je onemogućila poslanike Odbora, i Skupštine u cjelini, da se izjasne o kandidatu i iznesu svoje prigovore ili pohvale, i pruže mu ili ne podršku“, podvlači Bajramspahić.

Jonica kaže da se Krivokapić ne može inatiti s Odborom zato što se na njegovom čelu nalazi Milan Knežević, čijim glasom je izabran za premijera, ali čija mu se retorika sad ne dopada. Odbor, napominje ona, ima Zakonom o parlamentranom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane data ovlašćenja koja se moraju poštovati, sviđao se premijeru ili ne njegov predsjednik ili tema zbog koje je pozvan da učestvuje u radu tog parlamentarnog tijela.

„Uostalom, ako premijer uredno prisustvuje sjednicama Savjeta za odbranu i bezbjednost, koje saziva predsjednik Milo Đukanović – kako bi kroz kohabitaciju obezbijedili funkcionisanje ovog tijela – može, valjda, da se odazove pozivima i da sarađuje i s Kneževićem – što podrazumijeva dolazak na sjednice Odbora ne samo kad treba Krivokapiću, već i kad to Odbor od njega traži“, kaže sagovornica .

Bajramspahić smatra da je bilo mnogo razloga za analizu Vukšića kao kandidata, čak i da nije bilo zakonske obaveze za to. Tim prije što se, kaže ona, radi o vrlo kontroverznom rješenju. Ovo je, navodi, najmanje četvrti put da se zbog njega krše demokratski principi.

Prvo, kaže ona, nije poznato da je ikad igdje lice s formalnim ugovornim odnosima s najvećim kriminalnim klanom u državi postavljeno na čelo obavještajne službe. Drugo, taj kandidat je, navodi ona, došao s političke liste koalicije partija, iako zakon eksplicitno zabranjuje da je direktor politički aktivan.

„Uprkos tome, Vlada je postavila političku figuru, u punom smislu te riječi, jer je navedeno lice vršilo funkciju predsjednika Skupštine Opštine Kotor po političkoj liniji i na osnovu svog političkog angažmana. Čak i da zakon nije propisao zabranu takvog imenovanja, Vlada je trebalo da ima svijest o tome koliko je važno da se sad da doprinos profesionalizaciji ANB-a, pa da napravi otklon od ranijih loših praksi u tom pogledu. Prema jučerašnjem saopštenju Demokratskog fronta (DF), radi se o kandidatu koji se u međuvremenu svrstao u drugi politički blok vladajuće većine, što, ako je tačno, znači da nije pokušao da izgradi politički neutralnu poziciju na šta ga zakon obavezuje, već se svrstao i angažovao za interese jedne političke struje unutar političke većine“, naglašava Bajramspahić.

Treći problem je, objašnjava ona, to što je Vukšić tokom perioda vršenja dužnosti direktora ANB-a napravio niz propusta koji, prema njenim riječima, objektivno postavljaju pitanje o njegovom kredibilitetu, stručnosti i vještinama potrebnim za vođenje obavještajnog sektora. „Ukoliko i sekretarice mogu da ga prevare da dostavlja podatke koje je zakon eksplicitno zabranio i time naruši saradnju s obavještajnim službama NATO partnera, postavlja se pitanje kapaciteta za reformu obavještajnog sektora. I na kraju, četvrto – otvoreno kršenje procedure za imenovanje na puni mandat. Sve ovo ne uliva povjerenje da je reforma obavještajnog sektora krenula pravim tokom, jer ako se zakon javno i bez oklijevanja krši, šta se sve radi u tajnosti, posebno imajući u vidu ovlašćenja obavještajnog sektora“, zaključuje Bajramspahić.

Premijer zaboravio na kontrolnu ulogu parlamenta

Šef kluba poslanika Socijalističke narodne partije (SNP), Dragan Ivanović, kazao je da bi premijer morao da poštuje parlament. „Kako zbog sebe, direktora ANB-a i Skupštine Crne Gore. Očekivao sam da će zatražiti od Odbora za bezbjednost da se prevaziđu nesporazumi i da na novom sastanku Odbor da potrebnu saglasnost. Sve bi to dalo puni legitimitet za izbor direktora ANB-a i smanjilo postojeće tenzije“, smatra on.

Iz Socijaldemokrata (SD) našem listu su kazali da je ovo još jedna u nizu nezakonitosti Vlade i Krivokapića. „Izgleda da nam nijedan dan s ovakvom ’oslobodilačkom’ vlašću ne može proći bez skandala. Najbolje bi bilo da raspišu izbore i da se ne brukaju više“, poručuju oni.

Iz DF-a su ranije saopštili da je Krivokapić „protivustavnim imenovanjem“ Vukšića poslao poruku da rad Skupštine i njena zakonodavna i kontrolna uloga više nijesu potrebni ustavnom poretku Crne Gore.

Poslanik DPS-a i bivši šef ANB-a, Duško Marković, saopštio je da je imenovanje Vukšića bez mišljenja Skupštine nova kompromitacija Crne Gore u očima partnera i bezbjednosne zajednice.

Potpredsjednik Socijaldemokratske partije (SDP), Bojan Zeković, rekao je da je Krivokapić svojim posljednjim potezom od Skupštine, umjesto hrama demokratije, napravio cirkus.

“Naša vlada sve više podsjeća na ono protiv čega smo se borili”

Jonica ocjenjuje da je premijer Krivokapić, pored ovog slučaja, u kratkom periodu napravio još niz neprihvatljivih propusta u oblasti bezbjednosti.

„Nesazivanje – dakle i nestavljanje u funkciju Vijeća za nacionalnu bezbjednost punih pet mjeseci od njegovog imenovanja, održavanje prve sjednice Vijeća za nacionalnu bezbjednost onlajn, imenovanje koordinatora Biroa za operativnu koordinaciju bezbjednosnih službi, zaboravljajući da se formalno imenuje i sastav tog Biroa koji je propisan zakonom. Dešava nam se najgora noćna mora, da nova Vlada – naša vlada – nastala kao rezultat narodne volje za promjenom načina vladanja, svakodnevno daje primjere koji neodoljivo podsjećaju na sve ono protiv čega smo se borili svih ovih godina“, poručuje Jonica.