Dan kada je po Titovom nalogu bombardovana Podgorica!
piše: Zoran Lakušić, funkcioner i odbornik DF-a u Podgorici
Na današnji dan 1944. godine, na zahtjev maršala Tita, komandanta partizanskih jedinica, bombarderi 15. američke armije bombardovali su Podgoricu, sa 116 bombardera “B-24”, koji su na ovaj grad izručili 270 tona bombi. Tako je u tri naleta američkih bombardera Podgorica pretvorena u ruševine i zgarište. Nastao je pakao. Gotova čitava Podgorica je razorena do temelja.
Američke bombe ubile su svakog petog Podgoričanina. U kući Mila Begovića izginula je cijela porodica: njegova supruga, četiri sina i on. Ista sudbina je zadesila i Andriju Đuraševića i stotine drugih podgoričkih porodica. Nacistički okupator imao je samo 15 poginulih.
Poginuli sugrađani, sahranjeni su u tri masovne grobnice u samom centru Podgorice, ispod zidina crkve Svetog Đorđa, koje opominju da je krajnje vrijeme da se dostojno sahrane. Na tom mjestu nalaze se posmrtni ostaci iz pedesetak grobnica predratnog crkvenog groblja, pa je oko 120 naših sugrađana praktično sahranjeno bez ikakvih obilježja i ne zna im se grobno mjesto. O njima se godinama govori u tišini i većina Podgoričana nema nikakvih saznanja o sudbini svojih sugrađana.
Ostalo je nerazjašnjeno zbog čega je 1958. godine, tadašnja opštinska vlast u tajnosti naredila da se građevinskim mašinama uklone svi spomenici, spomen obilježja i natpisi. Iza njihovog necivilizovanog čina ostala je samo ledina, koja je nijemi svjedok strašne sudbine naših sugrađana. Ćutalo se dugo o ovom zločinu, tada se nije smio niko suprostaviti, ali zabrinjava činjenica da se i danas ćuti o strašnoj drami Podgoričana i što o svemu ovome govore rijetki pojedinci. Zaštitnici ljudskih prava i sloboda, nevladine organizacije, istoričari, intelektualci i poslanici, takođećute i bave se masovnim grobnicama u okruženju. Niko da pita koje naredio i zbog čega je na jedan necivilizovan, neljudski i zločinački način jedno groblje nestalo sa svojim obilježjima.
Obaveza je gradske uprave kao što je postupala u sličnim slučajevima, da ispita ovaj lokalitet, utvrdi da li postoje masovne grobnice, pod kojim okolnostima su stradale i sahranjene nevine žrtve od savezničkog bombardovanja. Takođe, treba da utvrdi odgovornost svih onih koji su na vandalski način oskrnavili groblje 1958. godine i zašto poginuli nijesu sahranjeni na dostojanstven način.
Uprava grada treba da osudi zločin i vandalizam počinjen 1958. godine i da u skladu sa zakonom izvrši eksuhumaciju i identifikaciju nastradalih od savezničkog bombardovanja ispod crkve Svetog Đorđa, kao što je uradila sa posmrtnim ostacima njemačkih vojnika poginulim u Drugom svjetskom ratu, koji su dostojanstveno sahranjeni na vojnom aerodromu u Golubovcima. Nažalost, očigledno je da gradska uprava nema isti tretman prema poginulim svojim sugrađanima u tom istom ratu.
Bivši gradonačelnik Podgorice Miomir Mugoša svojevremeno javno je obećao, da će se posmrtni ostaci mučenika ispod crkve Svetog Đorđa sahraniti na adekvatnom mjestu i da će se pri tom napraviti zajednička grobnica.
Zato je obaveza gradonačelnika Ivana Vukovića da ovo dato obećanje gradske uprave konačno realizuje. Na taj način bi donekle ispravio nepravdu prema svojim sugrađanima, koja im je nanijeta 1958. godine od strane tadašnje opštinske vlasti.
Gradonačelnik Vuković bi takođe trebao da objasni zašto decenijama gradska uprava ne dozvoljava rodbini stradalih da izvrše ekshumaciju posmrtnih ostataka svojih voljenih i zašto nemaju pravo na grob, jer je to prevashodno ljudsko i civilizacijsko pravo.
Ovo nije političko pitanje već ljudsko, jer nevino stradale sugrađane treba dostojno sahraniti, to je i dug sadašnje generacije koja će pokazati da se vraćajući njima, vraćamo civilizovanim evropskim narodima i da dolazimo sebi. Blagostanje u zapadnoj civilizaciji po svim pitanjima leži u njihovoj humanosti jednih prema drugim, dok se u našem narodu krije zlo prema najbližim. Dok ovakvim stradanjima ne damo adekvatan tretman, i na pravi način ne ožalimo žrtve, civilizovani svijet će nas sa sažaljenjem gledati.
Hoću da vjerujem da će naši sugrađani biti dostojno sahranjeni, da će imati pravo na grob i obilježje na spomeniku, što je prevashodnoljudsko i civilizacijsko pravo, i da istina o njihovom stradanju neće ostati u dubokoj tmini zaborava. Zataškavati činjenicu da postoje masovne grobnice u centru Podgorice neshvatljivo je ljudskom umu.